Για τον Ayrton

Χάρη στo YouTube, αυτό τον ηλεκτρονικό τυφλοσούρτη των αναμνήσεων, μπορεί πολύ εύκολα κάποιος να καταλάβει τι είναι για μένα ο Senna. Μια αρκετά ικανοποιητική περίληψη και εισαγωγή σε κάποιους βασικούς προβληματισμούς γύρω από τον πιλότο, τον άνθρωπο και το φαινόμενο βρίσκεται πχ σε αυτό το βίντεο.

Και μολονότι δεν συμφωνώ με την, μάλλον γραφική, επιμονή των Βρετανών να περνούν λάθρα σε οτιδήποτε κάνουν την τοπικιστική υπερηφάνεια για το Νησί τους, ομολογουμένως η δουλειά του TopGear είναι πάντα αξιόλογη. Στο συγκεκριμένο αφιέρωμα ο Jeremy Clarkson ακούγεται να λέει ότι ο ίδιος ήταν οπαδός περισσότερο του Gilles Villeneuve, παρά του Ayrton Senna. Η σύγκριση δεν είναι τυχαία: Ο Gilles ήταν ένας δαίμονας της ταχύτητας, σχεδόν παθολογικά εξαρτημένος από τη διακινδύνευση, ο αρχέτυπος «άγγελος της καταστροφής» όπως τον αποκαλούσε -βεβαίως με αγάπη και θαυμασμό- ο Enzo Ferrari. Το ότι ο Villeneuve σκοτώθηκε οδηγώντας στις δοκιμές ενός Γκραν Πρι, μία εβδομάδα μετά από την Πρωτομαγιά του 1982, βύθισε σε πένθος και θλίψη τα εκατομμύρια των οπαδών του, δημιούργησε έναν παντοτινό θρύλο -αλλά δεν εξέπληξε κανέναν. Αντιθέτως, ο θάνατος του Senna ήταν ένα σοκ, κάτι εντελώς ανήκουστο -και σε μεγάλο βαθμό έτσι παραμένει:

Η βασική θέση που αναπτύσσω στο βιβλίο «Senna: Το Πνεύμα της Ταχύτητας», είναι ότι ο Ayrton σκοτώθηκε επειδή παραπλανήθηκε από τον ίδιο του τον ναρκισσισμό: Η ύβρις του ήταν ότι πίστεψε πως θα μπορούσε να ξεγελάσει το θάνατο, πως θα μπορούσε, βασιζόμενος στην εξαιρετική του ευφυία, να εξουδετερώσει τις σκοτεινές δυνάμεις της απωλείας. Η ύβρις, η νέμεσις είναι βασικά συστατικά της τραγωδίας -και εν πολλοίς αυτό είναι για εμένα ο Senna: Ένα πρόσωπο κατ’ εξοχήν τραγικό, ένας άνθρωπος τόσο χαρισματικός ώστε ήταν ικανός να αλλάξει τον κόσμο, ένας χαρακτήρας γεμάτος πάθη και θεμελιώδεις αντιφάσεις.

Ο Jeremy Clarkson υποκλίνεται στον Senna καθώς αναγκάζεται να παραδεχτεί ότι ενώ στην πλειονότητά τους οι κορυφαίοι πιλότοι της Φόρμουλα 1 είχαν περιστασιακές εκλάμψεις μεγαλείου, ο Ayrton μεγαλουργούσε και ήταν καθηλωτικός κάθε φορά, αλλά κάθε φορά, που έπαιρνε θέση πίσω από το τιμόνι. Στην πραγματικότητα αυτό είναι μια υπερβολή -αλλά και ταυτόχρονα δεν είναι: Διότι, λόγου χάριν η περίφημη όπισθεν που κάρφωσε εν κινήσει στο ισπανικό Γκραν Πρι του 1991, σαν να είχε μάτια και στην πλάτη ή μάλλον σαν να οδηγούσε τον εαυτό του με τηλεκατεύθυνση από ψηλά, ήταν μια στιγμή φαντασμαγορικής επίδειξης ταλέντου, ένα οδηγικό αριστούργημα που δικαίως πέρασε στην ιστορία, συνέβη όμως σε έναν από τους χειρότερους αγώνες στην καριέρα του Senna.

Ο Senna ήταν ένα με το μονοθέσιό του, είχε το προνόμιο να έχει ανακαλύψει -και μάλιστα από πολύ νωρίς στη ζωή του- ότι είχε γεννηθεί για να οδηγεί τα πιο γρήγορα αυτοκίνητα του κόσμου, να χρησιμοποιεί αυτά τα μηχανοκίνητα θηρία για να αξιοποιεί το μέγιστο των δυνατοτήτων του. Και ενώ ήταν ένα πλουσιόπαιδο, προσπαθούσε με μανία να ξεπεράσει τον ίδιο του τον εαυτό, κυνηγώντας το απόλυτο, την άπιαστη τελειότητα, όντας διατεθειμένος να ξοδέψει ό,τι είχε και δεν είχε από τις φυσικές, ψυχικές και πνευματικές του δυνάμεις. Γι’ αυτό φαίνεται πως μάλλον θα με συγκλονίζει πάντα το βραζιλιάνικο Γκραν Πρι του 1991.

Tότε που πήρε επιτέλους την πρώτη εντός έδρας νίκη του, νικώντας τους πάντες: Το κατεστραμμένο κιβώτιο ταχυτήτων, τη γλιστερή πίστα, τους αφόρητους πόνους από τις υπερβολικά σφιχτές ζώνες ασφαλείας που είχαν κάνει τα χέρια του σχεδόν να παραλύσουν, ακόμη και τη μοίρα του, η οποία επέμενε επί επτά χρόνια να του αρνείται έναν θρίαμβο μπροστά στο λαό του. Στον συγκεκριμένο αγώνα φαίνεται ξεκάθαρα η πάλη του Senna με κάθε αντιξοότητα, το δράμα του, η ψυχή του. Και βέβαια το ξόδεμα, η κατασπατάληση του εαυτού του.

Το αλλόκοτο με τον Senna ήταν ότι όλα αυτά γίνονταν στην κόψη της λογικής με το ανορθολογικό πάθος, σε μια ισορροπία ανάμεσα σε αντίρροπες εσωτερικές δυνάμεις. Ο Senna ήταν ταυτόχρονα ψυχρός εκτελεστής αλλά και βαθιά συναισθηματικός, πνευματικός άνθρωπος. Κάθε συνέντευξή του ήταν και ένα de profundis, ένα ιδιότυπο κήρυγμα, τολμούσε να μιλά για το Θεό ενώ μέσα στην πίστα παραχωρούσε στον εαυτό του το δικαίωμα να μην έχει ούτε ιερό, ούτε όσιο, ούτε καν το παραμικρό έλεος για τους αντιπάλους του. Και αυτός ο ίδιος άνθρωπος που αυτοσυγκεντρωνόταν τόσο βαθιά ώστε έχανε την επαφή με το περιβάλλον, σε βαθμό που να μην αναγνωρίζει ούτε τους γονείς του στη γραμμή της εκκίνησης, όταν η Honda ανακοίνωσε την απόφασή της να αποσυρθεί από τη Φόρμουλα 1, ο Senna απλώς έβαλε τα κλάματα.

Εύχομαι ολόψυχα να συμβεί το θαύμα που πλέον απαιτείται για να ξυπνήσει ο Michael Schumacher από το κώμα. Εάν είναι όμως αυτός ο αμέσως μεγαλύτερος θρύλος της Φόρμουλα 1 μετά από τον Senna, η σύγκριση ανάμεσα στους δύο τους είναι αναπόφευκτη. Ωστόσο, με απέραντο σεβασμό στον Γερμανό υπερπρωταθλητή, θα έλεγα ότι ο Ayrton θα με κερδίζει πάντα, για όλα όσα ήταν, αλλά και γι’ αυτά που θα μπορούσε να έχει γίνει -ή που εξακολουθεί ακόμη και σήμερα να είναι ως Ayrton Senna, ο «Magic».

Το νέο βιβλίο του Βασίλη Τσακίρογλου για τον Ayrton Senna κυκλοφορεί από την Key Books