Οι ταινίες: No more heroes anymore
Το "Only Lovers Left Alive", η ταινία βαμπίρ εραστών του Τζιμ Τζάρμους μιλάει για το τέλος της εποχής των ηρώων με γοητεία παλιομοδίτικη και κουλ ρυθμούς.
- 3 ΙΑΝ 2014
Υπάρχουν συγκεκριμένων ειδών αφηγήσεις που συνδέονται με τον βαμπιρικό μύθο, για τον εθισμό, τον ερωτισμό, την ισχύ, την εμμονή, όμως ο Τζάρμους μοιάζει να τοποθετεί τη δική του βαμπιρική ιστορία κάπου στο τέλος όλων αυτών. Δεν είναι πως αγνοεί αυτά τα στοιχεία, αλλά είναι σα να τα αποδέχεται και να κάνει fast-forward αιώνων και να φτάνει στο τέλος, και να αναρωτιέται, ‘και τώρα τι μένει;’
Οι “Only Lovers Left Alive” (imdb | letterboxd) είναι ο Αδάμ του Τομ Χίντλστον και η Εύα της Τίλντα Σουίντον- είναι ερωτικοί, είναι εθισμένοι (ή έχουν υπάρξει), είναι σαφώς ισχυροί με έναν δεν-έχω-άλλη-όρεξη-να-ασχολούμαι τρόπο, και είναι εμμονικοί, αλλά πάνω από όλα, αποπνέουν μια αύρα παραίτησης. Στέκονται εκεί, στο τέλος της ιστορίας τους, και το παρατηρούν μη θέλοντας να γυρίσουν στα παλιά. O χαρακτήρας του Χίντλστον απορρίπτει βάρβαρες τακτικές, συνυφασμένες με τη βαμπιρική επιβίωση όπως το να πίνεις αίμα από ανθρώπους σε σκοτεινά σοκάκια, με ένα ύφος που λέει ‘τι είμαστε, στο Μεσαίωνα;’
(Και αλήθεια, δε νομίζω σε οποιοδήποτε παράλληλο σύμπαν να υπάρχει αυτή η ταινία με καλύτερο κάστινγκ από αυτό των Χίντλστον/Σουίντον.)
“Είναι υπερβολικά καλή για να είναι διάσημη,” λέει ο Αδάμ σε ένα σημείο του έργου μαρτυρόντας σε μία φράση όλη τη μοναχική διάθεση του Τζάρμους. Σκέφτεσαι ίσως τον Ghost Dog, τον διασημότερο μοναχικό ήρωα του σκηνοθέτη, όμως όσο κι αν πάντα του άρεσε να βάζει αποκομμένους ανθρώπους να φιλοσοφούν για το τότε και το τώρα, ποτέ δεν το έκανε με τόσο cool τρόπο.
Ο Αδάμ και η Εύα ζουν μοναχικά, όχι επειδή είναι βαμπίρ και πρέπει να κρύβονται, αλλά επεδή νιώθουν πως ο σημερινός κόσμος δεν έχει τίποτα να τους δώσει. Ο Αδάμ ακούει παλιές μουσικές στο εντυπωσιακά ρετρό τόνων σαλόνι του, απορρίπτει με χιουμοριστική απαξίωση το σημερινό zeitgeist, επισκέπτεται κάτι τρύπες για να ακούει αληθινούς μουσικούς, από αυτούς που “είναι υπερβολικά καλοί για να είναι διάσημοι”.
Ακόμα και οι ρυθμοί της ταινίας αναπτύσσονται σαν παλιού πολυπαιγμένου βινυλίου. Η κάμερα εστιάζει στους ήρωές της, από ψηλά, και πειρστρέφεται, σαν πικάπ χωρίς βελόνα. Η Η κίνησή της είναι σαν μια επανάληψη χωρίς τέλος, η ταινία σαν κάποιο ξεχασμένο ρεφρέν σε λούπα. Σαν τους ήρωές της.
Καμία σκηνή δεν συνοψίζει την ταινία καλύτερα από την εικόνα του Αδάμ να κοιτάζει τον Σαίξπηρ στον τοίχο με καρφωμένο ένα μαχαίρι στο μέτωπό του. Από την αργή σήψη του χαρακτήρα του -πάντα υπέροχου- Τζον Χερτ μέχρι την παλιομοαδίτικα αποστασιοποιημένη ευγένεια των εραστών του τίτλου, κι από την εμμονή με το βίντατζ μέχρι την αντιπαραβολή της ατυχούς σαχλής κατάληξης της βαμπιρικής παράδοσης(*) με το τέλος της εποχής των ηρώων, όλο το φιλμ είναι μια απαλή ροκ ελεγεία στους καιρούς που πέρασαν και στους θρύλους που έπεσαν δίχως τίποτε να έρθει να τους αντικαταστήσει.
(*Είναι σαν ο Τζάρμους να χρησιμοποιεί την ίδια τη βαμπιρική παράδοση για να στηρίξει τη γκρίνια του. Η διασημότητα εν προκειμένω είναι η αναγωγή του βαμπίρ σε mainstream άγχος. Ήταν κι αυτό “πολύ καλό για να είναι διάσημο” αλλά έγινε διάσημο, έχασε την αιχμή του και τώρα πια δεν σημαίνει τίποτα. Να πώς πεθαίνει ένα αθάνατο ον.)
Ο Τζάρμους το παρακάνει όταν ξοδεύει το δεύτερο μέρος του φιλμ σε μια πλοκή κι έναν χαρακτήρα που μοιάζουν υπερβολικά καρικατουρίστικα εξυπηρετικοί ως προς αυτό που επιχειρεί να πει. Η άναρχη ‘πιτσιρίκα’ της Μία Βασικόφσκα έρχεται και τα κάνει όλα λίμπα (και φυσικά μια πολύ συγκεκριμένη πράξη βανδαλισμού υπογραμμίζει με φωσφοριζέ μαρκαδόρο όλα τα παραπάνω). Η ταινία κυλάει υπέροχα όσο δεν συμβαίνει απολύτως τίποτα, το ξέρω πως ακούγεται παράδοξο μα ισχύει. Είναι σα να έχεις έναν κουλ, γερασμένο τύπο που σου λέει ροκ ιστορίες, σου μιλάει για τα βινύλιά του, για τη μουσική που γουστάρει, στα λέει όλα αυτά ενώ πίνετε και γελάτε και ακούτε τα ωραιότερα κομμάτια του κόσμου- το δεύτερο μέρος του φιλμ είναι η φάση που αυτός κουράζεται κι αρχίζει να σου λέει πόσο χάλια είναι όλα σήμερα. Ειλικρινά, ήθελες να ακούσεις λίγες ιστορίες ακόμα, έτσι δεν είναι;
Αδάμ και Εύα. Φυσικά ο συμβολισμός δεν πρόκειται να διαφύγει από κανέναν. Είναι οι πρώτοι εραστές, είναι οι τελευταίοι εραστές. (Θα μπορούσαν να) είναι εκείνοι που τα ξεκίνησαν όλα με μια πράξη ανυπακοής, που έζησαν όλη την ιστορία, που τώρα είναι εκεί για το τέλος της; Αιώνιοι, για πάντα.
“Very visual”, μουρμουράει αντικρύζοντας ένα μάλλον ακραίο θέαμα σε μια στιγμή του φιλμ η Εύα. Είναι σα να μιλάει για την ταινία. Όλα αυτά, κάπου τα έχεις ξανακούσει, αλλά κανείς δεν το κάνει με τόσο στυλ. Ας πούμε απλά αυτό. Πως κανείς δεν τραγουδάει φιλμικά τις αναπολήσεις του όπως ο Τζιμ Τζάρμους.
Τα βαμπίρ του Τζάρμους
“Υπάρχουν εκατοντάδες φιλμ με βαμπίρ, όμως η δική μου δεν είναι μια ταινία τρόμου, αλλά μια διαφορετική ταινία με βαμπίρ,” έλεγε στη συνέντευξη τύπου στο φετινό Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης ο Τζιμ Τζάρμους, όπου το “Only Lovers Left Alive” ήταν η ταινία έναρξης.
Στη συνέχεια ονόμασε 4 ταινίες με βαμπίρ πο θεωρεί συγγενείς ως προς τη δική του, διαφορετική προσέγγιση. Είναι και οι 4 αριστουργήματα, οπότε αν σου άρεσε το “Only Lovers Left Alive”, δες τες όλες. Αν από την άλλη δεν σου άρεσε, τότε και πάλι δες τες. Είναι αριστουργήματα λέμε.
“Vampyr”, του Καρλ Ντράγιερ. Ένας ταξιδιώτης ανακαλύπτει ίχνη βαμπίρ σε ένα πανδοχείο. Γυρίστηκε το 1932, αλλά στις γωνίες και τις σκιές αυτού του φιλμ γεννήθηκε το κινηματογραφικό βαμπίρ. Παραμένει τρομακτικό, με τρόπο που αμέτρητες ταινίες τρόμου κατά πολύ νεότερες, δεν τα καταφέρνουν.
“Let the Right One In”, του Τόμας Άλφρεντσον. O Όσκαρ πέφτει κατ’επανάληψη θύμα τραμπούκων, και θα πάρει την αιματηρή του εκδίκηση με τον πιο σοκαριστικό τρόπο, όταν θα γνωρίσει ένα μυστήριο, απόμακρο κορίτσι. Το πιο σημαντικό και ανανεωτικό βαμπιροφιλμ του 21ου αιώνα.
“Addiction”, του Έιμπελ Φεράρα. H φιλοσοφική προσέγγιση του μύθου, με μια φοιτήτρια φιλοσοφίας να γίνεται βαμπίρ και να προσπαθεί να κατανοήσει σε υπαρξιακό επίπεδο αυτό που της συμβαίνει. Επική Λίλι Τέιλορ σε ένα από τα εντονότερα έργα που έχουν γυριστεί ποτέ για την εμμονήκαι τον εθισμό.
“Trouble Every Day”, της Κλερ Ντενί. Ερωτισμός, αρρώστια, εθισμός, αίμα, σάρκα, φανταστικά πράγματα. Αυτό δεν είναι για τις ευαίσθητες ψυχές, αλλά είναι σίγουρα η πιο μοναδική (και αρρωστημένη) ματιά στον μύθο. Φυσικά μια ταινία με πρωταγωνιστές τον Βίνσεντ Γκάλο και τη Μπέατρις Νταλ δε θα μπορούσε να είναι κάτι άλλο.
