Το ‘Free State of Jones’ πνίγεται στους βάλτους του Νότου και του διδακτισμού

McConaissance εδώ, McConaissance εκεί, McConaissance παραπέρα, τον ματιάσαμε τον άνθρωπο. Το ‘Sea of Trees’ που έκανε με τον Gus Van Sant άνοιξε με λιγότερα από 3.000 δολάρια και το ‘Free State of Jones’ έχει μαζέψει μέχρι στιγμής κάπου 20 εκατομμύρια δολάρια, με ένα budget άνω των 50 εκατομμυρίων. Δεν ξέρω ποιος στο στούντιο είχε τη φαεινή ιδέα να βγάλουν μία μουντή ταινία για τον Αμερικανικό Εμφύλιο πόλεμο μες στο κατακαλόκαιρο, αλλά τώρα λογικά δε θα περνάει και πολύ καλά.

Όχι ότι ο McConaughey είχε κανέναν λόγο να μη θέλει να παίξει τον ρόλο του Newt Knight. Εάν ο Knight δεν ήταν ιστορικό πρόσωπο, θα έλεγες πως κάποιος τον έγραψε για να τον δώσει στον συγκεκριμένο ηθοποιό. Πρόκειται όμως για έναν πραγματικό Αμερικανό του Νότου που κέρδισε επάξια τη θέση του στις ιστορικές σελίδες της χώρας, όταν κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου Πολέμου όπου συμμετείχε με την πλευρά της Confederacy ως νοσοκόμος, λιποτάκτησε από το πεδίο της μάχης.

Αποθαρρημένος από την ευνοϊκή μεταχείριση που είχαν τα παιδιά των πλουσίων του Νότου, επέστρεψε σπίτι του για να βρει τον στρατό να γδύνει τους ντόπιους από τα υπάρχοντά τους στο όνομα του αγώνα και αποφάσισε να γίνει αντάρτης μαζί με άλλους ομοϊδεάτες λευκούς και σκλάβους, πότε παίρνοντας από τους πολλούς για να δίνει στους λίγους ως Ρομπέν των Βάλτων και πότε στηρίζοντας τον σκοπό της Union του Βορρά. Όλα αυτά οδήγησαν στον έλεγχο της κυβέρνησης της κομητείας του Jones από τον Knight και την άτυπη ανακήρυξή της ως ελεύθερη και ανεξάρτητη της Confederacy.

Μέσα σε όλα αυτά, μετά τον πρώτο του γάμο με τη Serena Turner που έληξε στα τέλη του 19ου αιώνα, παντρεύτηκε παράνομα την απελευθερωμένη σκλάβα Rachel και βρέθηκε κάποια στιγμή να συζεί και με τις δυο τους, μέχρι τη στιγμή που απέκτησε παιδιά και με την κόρη της Rachel από προηγούμενο γάμο, με τη Serena τελικά να φεύγει από την οικία τους, αλλά να παραμένει στην κοινότητα Knight όπως είχε ονομαστεί η περιοχή.

Με ένα γρήγορο ψάξιμο θα διαπιστώσεις ότι η υπόθεση αυτή δεν είναι ευρέως γνωστή στην Αμερική, οπότε μία καλή, δραματοποιημένη εκδοχή της από το Χόλιγουντ θα ήταν ευπρόσδεκτη ως εισαγωγή στο θέμα – άσε που ανάλογα με αυτόν που θα ρωτήσεις θα ακούσεις να τον φωνάζουν από ήρωα μέχρι δειλό λιποτάκτη – αλλά δεν είναι αυτός ο λόγος για το βαρετό μάθημα ιστορίας που μόλις έγραψα. Όσα είναι γνωστά για τον Knight όμως, συνθέτουν το πολύπλευρο προφίλ ενός ανθρώπου που ήταν μεν η ζωντανή απόδειξη ότι ο Νότος δεν ήταν ένας μονόλιθος που μιλούσε με ένα στόμα και μία φωνή, αλλά δεν ήταν και η σχεδόν αγιοποιημένη μορφή που παρουσιάζει η ταινία.

Κι εδώ ερχόμαστε στη σπατάλη της πειστικότατης ερμηνείας του McConaughey, που θα μπορούσε να είναι ακόμα καλύτερη γιατί μιλάμε για έναν ηθοποιό που έχει αποδείξει πως ξέρει να υπάρχει πολύ άνετα σε ρόλους που απαιτούν μπόλικο γκρίζο.

Αντίθετα, ο Knight του κάνει τα πάντα σωστά. Δίνει δύναμη στους σκλάβους που έχουν καταφύγει στους βάλτους του ποταμιού για να σπάσουν τα δεσμά τους. Σπάει ο ίδιος στην κυριολεξία το σίδερο γύρω από τον λαιμό του πρώην σκλάβου Moses, που υποδύεται με στωικό τρόπο ο Mahershala Ali. Τους δίνει τα όπλα που χρειάζονται. Τους εμψυχώνει μαζί με τους υπόλοιπους λευκούς που απαρτίζουν την αντάρτικη ομάδα με λόγους περί ίσων δικαιωμάτων. Τους μαθαίνει να διαβάζουν. Είναι ο τέλειος ηγέτης, με την τέλεια κοσμοθεωρία, την τέλεια κοινότητα και την όρεξη να διδάσκει και σ’ αυτήν και σ’ εμάς για το Καλό.

Σε μια σίγουρα καλοπροαίρετη προσπάθεια της ταινίας να μιλήσει με σύγχρονο τρόπο, τον βάζει να σβήσει τη φωτιά που πάει να ανάψει στο αντάρτικο μεταξύ του Moses και ενός λευκού, λέγοντας και σ’ αυτούς και στους υπόλοιπους ότι δεν έχουν να χωρίσουν τίποτα γιατί “somehow, some way, and some time, everybody is somebody else’s n—er”, αγνοώντας έτσι την τεράστια κουβέντα που συμβαίνει εδώ και χρόνια για τη σημασία του να είσαι μαύρος στην Αμερική και τις επιπτώσεις αυτού. Σε μια ταινία που κάνει μπαμ ότι θα ήθελε να μιλήσει όπως μίλησε το ‘12 Years a Slave’, τέτοιου τύπου άστοχες ατάκες βγάζουν μάτι.

Εύκολη λύση θα ήταν η μετατόπιση της οπτικής στον Moses ή την Gugu Mbatha-Raw που παίζει με σεβασμό τη Rachel – σίγουρα και η παραπάνω προσοχή στην υπόλοιπη ομάδα που αντιμετωπίζονται περισσότερο ως κομπάρσοι – αλλά η καρδιά ενός καλύτερου ‘Free State of Jones’, νιώθω πως θα υπήρχε στην απεικόνιση της ενδιαφέρουσας συνύπαρξης δύο διαφορετικών κοινοτήτων λόγω των στόχων που τις έφεραν πιο κοντά. Δεν είναι όμως μόνο αυτή η ζωτικής σημασίας παράλειψη το λάθος της ταινίας. Αυτό συμπληρώνεται και από την απουσία εστίασης σε ένα σενάριο που απλώνεται σε τρία μέρη.

Από τον Εμφύλιο, την αποστασία του Jones και τη σύσταση της ομάδας, μέχρι την Ανασυγκρότηση μετά τον πόλεμο, τις ψεύτικες υποσχέσεις της κυβέρνησης στη μαύρη κοινότητα και τη δικαστική περιπέτεια ενός απογόνου του Knight τη δεκαετία του ‘40, η ταινία αποκαμωμένη καταφεύγει από ένα σημείο και μετά σε πραγματικές φωτογραφίες που παρεμβάλλονται ανάμεσα στα πλάνα για μας πάει από το ένα σημείο στο άλλο. Μιλάμε για το σύνδρομο του έργου που θα έπρεπε να είναι μίνι σειρά 10 επεισοδίων σε καλωδιακή, όπως ήταν και η περίπτωση του ‘Hands of Stone’ την προηγούμενη εβδομάδα. Δεν μπορούν να γίνουν όλα σε 2 ώρες και να γίνουν και καλά.

Ο Gary Ross δεν είναι γενικά από τους σκηνοθέτες και σεναριογράφους που μπορούν ποτέ να προκαλέσουν τρομερές αντιδράσεις στη μία ή την άλλη άκρη του φάσματος της φανατίλας, γιατί αφ’ ενός πάντα καταφέρνει να φαίνονται οι καλές του προθέσεις και γιατί αφ’ ετέρου αν ήξερε μέχρι τώρα να φτιάχνει κάτι, είναι πολύ ζωντανές ταινίες, από τον πρωτότυπο κόσμο του ‘Pleasantville’ και τη σπιρτάδα του ‘Dave’, μέχρι το crowd-pleaser ‘Seabiscuit’ και το νεύρο του πρώτου ‘Hunger Games’. Εδώ παρά την φοβερή δουλειά του φωτογράφου Benoît Delhomme που σε κάνει σχεδόν να μυρίζεις τους βάλτους του Μισσισσιππή, το αποτέλεσμα είναι περίεργα επίπεδο για τον συγκεκριμένο δημιουργό.

Επειδή όμως τουλάχιστον απέδειξε ξανά ότι ανήκει στους actor’s directors που τους ενδιαφέρει να αποσπάσουν καλές ερμηνείες από τους ηθοποιούς του, ελπίζω απλά μέχρι το ‘Ocean’s Eight’ που έχει αναλάβει να έχει ξαναβρεί και το κέφι του για να περάσουμε κι εμείς καλά.

* Το ‘Free State of Jones’ κυκλοφορεί στις 15 Σεπτεμβρίου από την Spentzos.