Ιπερρεαλισμός: 5 ώρες με την Isabelle Huppert να αναζητά τη σεξουαλικότητα των Θεών
Μετά την παράσταση Phaedra(s) του Krzysztof Warlikowski στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών και τη συζήτηση που ακολούθησε αυτής, το μόνο σίγουρο είναι ότι η θεϊκή κοινότητα δεν περνάει καλά. Σε αντίθεση με εμάς.
- 25 ΔΕΚ 2016
Πριν γραφτεί το οτιδήποτε, απορία: ‘Σκηνές από το Psycho του Hitchcok, το Frances του Clifford, το Teorema του Pasolini, Huppert, Warlikowski και εσύ, ο τύπος που παίζεις με το τηλεκατευθυνόμενο αμαξάκι σου, απαθής μπροστά στη γύμνια ενός πανέμορφου κορμιού, τι στο καλό κάνετε όλοι εσείς μπροστά μου τις τελευταίες πέντε ώρες’;
***
Δύο ανεμιστήρες που βουρλίζονται πάνω από μία σχεδόν άδεια από φως και αντικείμενα σκηνή και δύο γυναίκες. Η μία λικνίζεται με έναν προβολέα απέναντί της να ερωτεύεται τα διαμαντένια της εσώρουχα ενώ η άλλη περπατά στα σκοτεινά. Πιάνει το μικρόφωνο με το δεξί της χέρι και να ξεκινάει μία μελωδία που θυμίζει το κάλεσμα ιμάμη σε πλατεία αραβικής χώρας ακριβώς πάνω στην ώρα που ο ήλιος βουτάει στην ομίχλη της ζέστης και εξαφανίζεται.
Πέντε λεπτά αισθησιακού χορού και ‘ιερής’ μελωδίας αργότερα (πρόκειται για το τραγούδι Al-Atlal’, σε στίχους του ποιητή Ibrahim Nagi, το οποίο μελοποιήθηκε από τον Riad Sunbati για τη θρυλική ντίβα Oum Kalthoum όπως διάβασα αργότερα), βγαίνει στη σκηνή εκείνη. Θυμίζει την Ντονατέλα Βερσάτσε αλλά υποδύεται την Αφροδίτη. Τη θεά που τρεις ώρες αργότερα, στη συζήτηση με το κοινό θα απαρνηθεί για χάρη του Ιησού. Η ερώτηση που θα της κάνουν συγκεκριμένα είναι η εξής:’Πιστεύετε ότι είστε πιο κοντά στην Αφροδίτη ή στον Ιησού‘ και εκείνη θα πει ‘Στον Ιησού φυσικά‘. Και αν αυτές τις τελευταίες προτάσεις τις θεωρείς σουρεαλιστικές τότε καλώς ήρθες στον κόσμο του σημερινού κειμένου.
Δασκάλα του Πιάνου για τον Haneke, Μαντάμ Μποβαρί για τον Claude Chabrol, απλή μούσα για τον Jean-Luc Godard, η Isabelle Huppert, ήρθε για τέταρτη φορά* στην Ελλάδα και δεύτερη στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών για να θέσει στο κατάμεστο κοινό το εξής (όχι και τόσο απλό) ερώτημα: ‘Ποιος έπλασε τις σεξουαλικές διαστροφές των Θεών; Οι ίδιοι; Ή οι άνθρωποι;’
(*Στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών, την έχουμε δει ως μαντάμ Μερτέιγ στο Κουαρτέτο του Heiner Müller σε σκηνοθεσία Robert Wilson, το 2007 στην Εθνική Λυρική Σκηνή, ως Μπλανς Ντιμπουά στο Ένα Λεωφορείο του Βαρλικόφσκι, το 2010 στην Πειραιώς 260, και ως Αραμίντ στις Ψευδοεξομολογήσεις του Pierre de Marivaux, που σκηνοθέτησε το 2014 ο Luc Bondy στη Στέγη)
Και όχι προφανώς ούτε μετά τη συζήτηση που ακολούθησε της τρίωρης (και κάτι) παράστασης με τους συντελεστές, βγήκε κάποια άκρη στο παραπάνω ερώτημα. Ωστόσο, κατά τη διάρκεια της τελευταίας πράξης του έργου, λίγο μετά από ένα δεκάλεπτο συγκλονιστικού χορού της χορεύτριας Rosalba Torres Guerrero επί σκηνής, η Huppert μας κάνει να πιστέψουμε ότι μπορούμε να το απαντήσουμε. Ή καλύτερα: Ότι μπορούμε να το αμφισβητήσουμε.
ΠΡΩΤΟ ΚΟΥΔΟΥΝΙ: Η ΥΠΟΘΕΣΗ
Η εικονοκλαστική παράσταση Φαίδρες βασίζεται σε ένα περίτεχνο μωσαϊκό κειμένων, με αναφορές εξίσου στους αρχαίους ελληνικούς μύθους όσο και την ποπ κουλτούρα, τη φιλοσοφία και τη σύγχρονη πολιτική. Αποσπάσματα από τις τραγωδίες Ιππόλυτος του Ευριπίδη και Φαίδρα του Σενέκα διασταυρώνονται με τρία σύγχρονα έργα: το Φαίδρας έρως της εμβληματικής Βρετανίδας αυτόχειρας δραματουργού των ‘90ς, Σάρα Κέην, το μυθιστόρημα Ελίζαμπεθ Κοστέλο του Νοτιοαφρικανού νομπελίστα Τζ. Μ. Κουτσί και τα κείμενα του Καναδο-Λιβανέζου Ουασντί Μουαουάντ.
ΔΕΥΤΕΡΟ ΚΟΥΔΟΥΝΙ: ΤΟ ΕΡΓΟ
Με μαεστρία η Huppert μεταπηδά από την απάθεια και τη θλίψη στην έκσταση και τη διαστροφή την ώρα που ο Warlikowski μέσα από το πιο λιτό και ταυτόχρονα υπερλούξ σκηνικό προσπαθεί να παρουσιάσει τη δική του οπτική πάνω στο διαχρονικό θέμα του απαγορευμένου έρωτα. Η ιστορία της Φαίδρας, μίας γυναίκας που παντρεύεται τον εχθρό της οικογένειάς της και ερωτεύεται τον γιο του, στις διάφορες εκδοχές των δημιουργών που ασχολήθηκαν μαζί της, ενσαρκώνεται επί σκηνής από μία λευκή και έναν μαύρο.
Highlight Νο 1: Η σκηνή με τον πρίγκιπα
Πέρα για πέρα άπληστος, ο Ιππόλυτος σε ένα δωμάτιο υπερλούξ και υπερπαγωμένο παγιώνει τον έρωτα, το σεξ και τη θεοποίησή τους ενώ εξηγεί την ερωτική έλξη του 21ου αιώνα με μία ατάκα όπως αυτή; ‘Εσύ σιχαίνεσαι τον εαυτό σου και θες εμένα επειδή σε σιχαίνομαι’. Το εξίσου ενδιαφέρον σε αυτήν την πράξη είναι ότι είναι ότι ο ηθοποιός που τον υποδύεται είναι λευκός. Και αν σκεφτούμε ότι ο πατέρας στις επόμενες πράξεις συνεχίζει να είναι μαύρος, τότε μπορούμε να εντοπίσουμε κάπου εδώ και το υπέροχο σχόλιο του σκηνοθέτη: Ένας νεαρός πρίγκιπας στη σύγχρονη κοινωνία δεν μπορεί να είναι μαύρος. Μπορεί να είναι μαλθακός, πιο παχύς, αφημένος στη δύνη της κατάθλιψης και των ηλεκτρονικών παιχνιδιών. Δεν μπορεί όμως να είναι μαύρος.
Και δεν είναι.
Highlight No 2: Το σεξ
Σε εκείνο το δωμάτιο, έγιναν πολλά την ώρα που το τηλεκατευθυνόμενο αυτοκινητάκι κουτουλούσε στους τέσσερις τοίχους του. Η Huppert ως η αυτόχειρας της Σάρα Κέιν αφού χαρίζει στον Ιππόλυτη μία πεοληχία και αφού δεχθεί μερικές χιλιάδες προσβολές από το στόμα του εν είδει χαμηλής αυτοεκτίμησης και ανασφάλειας (τα ‘σε σιχαίνομαι’ που λέγαμε πριν) αυτοκτονεί. Η κόρη της (και αδερφή εξ αγχιστείας του Ιππόλυτου) τη διαδέχεται στο δωμάτιο και ακολουθεί πάνω κάτω την τακτική της μητέρας της. Σε άλλη στάση.
Το σεξ στην παράσταση έχει ρόλο. Είναι εξουσία, είναι δύναμη, είναι αδυναμία, είναι τοξικότητα, είναι ανασφάλεια, είναι κενότητα, είναι θάνατος, είναι αποχαιρετισμός είναι ο άξονας πάνω στον οποίο η γη γυρίζει.
Ο Θησέας και πατέρας του Ιππόλυτου εμφανίζεται όταν η γυναίκα του έχει πια πεθάνει. Πλησιάζει το γυμνό κορμί της στο νοσοκομείο και ασελγεί πάνω του. Στη συνέχεια, σκοτώνει το γιο του ο οποίος έχει ήδη κατηγορηθεί στα τελευταία λόγια της μητριάς του για βιασμού.
Ναι, αυτά ούτε στη Λάμψη δεν γίνονται. Γιατί κάπως με τον όποιον τρόπο συμβαίνουν γύρω μας. Ο φίλος που επιθυμεί τη γυναίκα του φίλου του, η φίλη που επιθυμεί το γιο της φίλης της. ‘Ο κόσμος‘ όπως θα εξηγήσει και αργότερα η Huppert, στην τελευταία της πράξη που γίνεται με τη μορφή συνέντευξης, ‘μόνο στους Θεούς δεν άφηνε το περιθώριο να έχουν όριο στον ποιον θα επιθυμήσουν. Ο άλλος γινόταν αγελάδα, έκανε σεξ με ένα κορίτσι και του έκαναν θυσίες‘.
Στην τελευταία αυτή πράξη η Huppert με μαζεμένα μαλλιά, γυαλιά μυωπίας και μία ντουζίνα επιτυχίες στο ενεργητικό της ως συγγραφέας, έρχεται από τη θέση της ανεξάρτητης γυναίκας που μπορεί να αμφισβητεί τα πάντα να μας μιλήσει για τους Θεούς. Για τους Θεούς που κάποτε το γλεντούσαν παρέα με τους θνητούς και για τους Θεούς που τώρα κάπου τα πίνουν μόνοι τους. Για τους Θεούς που δεν είχαν ποτέ όριο στο σεξ. Για τους Θεούς που σήμερα κάποιος ευφάνταστος τύπος αποφάσισε να τους αντικαταστήσει με τους διάσημους ή πλούσιους αυτού του κόσμου.
ΤΡΙΤΟ ΚΟΥΔΟΥΝΙ: ΤΟ ΧΕΙΡΟΚΡΟΤΗΜΑ (ΚΑΙ Η ΣΥΖΗΤΗΣΗ ΜΕ ΤΟ ΚΟΙΝΟ)
Η Huppert μαζί με το θίασο υποκλίθηκαν στο κοινό τους, ακολουθώντας το εθιμοτυπικό των τριών φορών. Μπήκαν, βγήκαν, ξαναμπήκαν, ξαναβγήκαν. Αν δεν κάνω λάθος, χαμόγελο πρέπει να μας έσκασαν εκεί κάπου μεταξύ δεύτερης και τρίτης φοράς. Ήταν όλοι σοβαροί. Δεν ήταν και πολύ ελαφρύ όλο αυτό που είχαν παρουσιάσει εδώ που τα λέμε.
Μία Huppert με απύθμενη σεξουαλικότητα, να υποδύεται φανταστικά την σνομπ ντίβα, την ερωτευμένη, την ατίθαση γυναίκα. Μία Huppert που στα ουρλιαχτά της τρελής, το έχασε λίγο αλλά με την καταπληκτική ερμηνεία της στην τελευταία πράξη του έργου το κέρδισε και με το παραπάνω. Το να την ακούς να ειρωνεύεται τον Καντ και τους φιλόσοφους και τους Θεούς με επιχειρήματα που αναφέρονταν ως επί το πλείστον σε κτηνοβασίες ήταν πραγματικά απολαυστικό.
Και ήταν η καλύτερη ίσως πάσα για τη συζήτηση που ακολούθησε μετά. Και που όλοι (μα όλοι) ήθελαν να τη ρωτήσουν το ίδιο ακριβώς πράγμα: ‘Αν είναι άθεη’.
Κακό highlight συζήτησης: Κάποιος από το κοινό στη συνομιλία του με τους συντελεστές άρχισε να βγάζει ένα λόγο που εντός του περιείχε τις λέξεις: Θεοί, καπιταλισμός, κουλτούρα και τη φράση: ‘στην Ευρώπη δεν πιστεύετε στο Θεό’. Ουδέν σχόλιο, προφανώς.
ΝΑ ΠΕΣΕΙ Η ΑΥΛΑΙΑ, ΠΑΡΑΚΑΛΩ
* Η Isabelle Huppert ανέβασε από τις 20-22/12 στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών την παράσταση Phaedra(s) σε σκηνοθεσία Krzysztof Warlikowski.
