Objects in space: Η φιλοσοφία του WhedonVerse
Στο πλαίσιο της 20ής επετείου της 'Buffy', εξετάζουμε τις φιλοσοφικές προεκτάσεις των σειρών του Whedon.
- 25 ΔΕΚ 2016
To κείμενο περιλαμβάνει spoilers για τις σειρές ‘Buffy the Vampire Slayer’, ‘Angel’ και ‘Firefly’.
***
Υπάρχει μια σκηνή σε εκείνο το επεισόδιο που έμελλε να είναι το τελευταίο του ‘Firefly’ που με στοιχειώνει με την ομορφιά της. (Όλο το επεισόδιο με στοιχειώνει, αλλά εκείνη η εικόνα έχει ξεχωριστή θέση.) Είναι ένα κάδρο στο οποίο ανατρέχω σαν πρώτη μου κίνηση κάθε φορά που ψάχνω να ντύσω ένα κείμενο που έχει να κάνει με τον Whedon ή με το ‘Firefly’ ή με την Αμερικάνικη τηλεόραση γενικώς.
Είναι η River της Summer Glau, που σκύβει να πιάσει ένα όπλο από το πάτωμα του Serenity. Καθώς το POV του επεισοδίου ανήκει όμως σε αυτήν, το έδαφος είναι καλυμμένο από πεσμένα φύλλα, και η River απλώνει το χέρι της για να σηκώσει από κάτω ένα σπασμένο κλαδί δέντρου. Το κοιτάζει λες και ανακαλύπτει τον κόσμο από την αρχή. Ίσως γιατί αυτό της συμβαίνει. Στην πεζή, γκρίζα, ψυχρή εικόνα που βλέπουμε εμείς, κραδαίνει ένα όπλο. Στα δικά της μάτια, υπάρχει ένα αντικείμενο ομορφιάς το οποίο επεξεργάζεται.
Το ‘Objects in Space’ είναι το επεισόδιο που έχει σαν μόνιμη απάντηση ο Whedon όποτε ρωτάται ποιο είναι εκείνο για το οποίο είναι πιο περήφανος. Γνωρίζοντας πως ο χρόνος του ‘Firefly’ τελείωνε, πρόλαβε να γυρίσει μια τελευταία περιπέτεια, μια ιστορία αφιερωμένη εξ ολοκλήρου στη River και στη διαδικασία ουσιαστικής ένταξής της στο πλήρωμα του Serenity. Και το έκανε αδειάζοντας στην οθόνη -και χρησιμοποιώντας τα πιο όμορφα χρώματα- όλα αυτά που, με τη σειρά του, στοιχειώνουν εκείνον. Ως δημιουργό και ως άνθρωπο.
Στην παραπάνω σκηνή η River αντιλαμβάνεται τον κόσμο ως μια ρευστή παλέτα εννοιών και αντικειμένων, ως κάτι πλήρως διαφορετικό από εμάς – ή από ό,τι αντιλαμβάνεται καθένας από εμάς τελοσπάντων. Είναι η πρώτη φορά στη διάρκεια του ‘Firefly’ που βλέπουμε τα πράγματα από την πλευρά της, και κατανοούμε γιατί ως τώρα δεν είχε γίνει απολύτως αποδεκτή από το υπόλοιπο πλήρωμα: Πώς να καταλάβουν ο ένας τον άλλον, όταν κοιτάζουν ένα αντικείμενο (τον ορισμό μιας αντικειμενικής υπόστασης) και βλέπουν κάτι διαφορετικό;
Ο εχθρός στο ‘Objects in Space’ είναι ο υπέροχος Jubal Early, ένας μισθοφορικός εκτελεστής αποστολών που βρίσκεται στο διάστημα τόσο καιρό που πιθανώς να έχει αλλοιωθεί ο τρόπος που αντιλαμβάνεται τον υλικό κόσμο. Όταν βρίσκονται και οι δύο στο Serenity, είναι η ματιά τους που το αλλάζει. Ένα ψυχρό μεταλλικό αντικείμενο ζωντανεύει, όπως ας πούμε ζωντάνευε όταν το κοίταζε με αγάπη ο Mal – αλλά αυτή τη φορά μοιάζει με κάτι διαφορετικό, πολύ απλά, επειδή το βλέπουμε μέσα από τα μάτια ενός άλλου ανθρώπου.
Οι δεδηλωμένες επιρροές του Whedon από τα γραπτά του Sartre βρίσκουν εδώ την πιο προφανή τους έκφραση, όχι όμως την μοναδική. Μπορείς να ανακαλύψεις παρόμοια στοιχεία και στην ιστορία της Illyria που καταφθάνει σε έναν κόσμο τόσο πιο χαμηλά από το οπτικό της πεδίο, που όσο την αφορά, δεν έχει καν υπόσταση. Αυτό αλλάζει δραματικά καθώς διάφοροι παράγοντες επηρεάζουν την ίδια, και μαζί το πώς ερμηνεύει τον κόσμο γύρω της.
Αυτή η θεϊκή κάθοδος στη Γη συνδέει δύο θεματικές που διατρέχουν το έργο του. Από τη μία είναι η ακραίας υποκειμενικότητας αντίληψη του κόσμου όπως εκφράζεται από την ύπαρξη της River, αλλά και από mission statements όπως το “If nothing we do matters, then all that matters is what we do” του Angel: Το άτομο προϋπάρχει, και συνεχίζει να υπάρχει, και είναι μόνο μέσα από τις πράξεις του που καθορίζει τον εαυτό του.
Αυτό οδηγεί απευθείας στην ιδέα της πλήρους απουσίας ενός όποιου θεού. Όταν ο Angel και η ομάδα του δίνουν την τελευταία τους μάχη σε εκείνο το σοκάκι (γιατί όπως προσωπικά διαβάζω τη σειρά, αυτή είναι η ερμηνεία του ανοιχτού εκείνου φινάλε) δεν το κάνουν ελπίζοντας σε μια μετά θάνατον επιβράβευση. Δεν περιμένουν (ούτε λαμβάνουν) βοήθεια από κάποιον deus ex machina. Όταν ο Μal και το πλήρωμα του Serenity αφήνουν τις ψυχές τους στην προσπάθειά τους να διατηρήσουν ζωντανό το signal, δεν το κάνουν περιμένοντας πως θα πάνε στον παράδεισο – ή έστω πως η πράξη τους θα έχει άμεσα, απτά αποτελέσματα απέναντι στον απολυταρχισμό της Alliance(*).
(* Την αποστροφή του Whedon εν γένει απέναντι στο όποιο establishment είναι εύκολο να την διαβάσει κανείς σε σύνδεση με τον αθεϊσμό του. Από την ηθική κατάρρευση και τα κυκλώματα ελέγχου στο ‘Dollhouse’ μέχρι την καταπιεστική Μεγάλη Κυβέρνηση του ‘Firefly’/’Serenity’ και τους απαρχαιωμένης αντίληψης κανόνες των Watchers στην ‘Buffy’, ο Whedon πάντα στέκεται σκεπτικός απέναντι σε ό,τι ψάχνει πώς θα καθοδηγήσει δίχως να λαμβάνει αντίδραση.)
Όλες αυτές οι μάχες συμβαίνουν επειδή μέσα από τις διαδρομές τους στις εκάστοτε σειρές τους, οι ήρωες του Whedon έχουν φτάσει στο σημείο να αποφασίσουν πως η ουσία της ύπαρξής τους καθορίζεται τελικά από εκείνους τους ίδιους, και αυτό που τους έχει απομείνει είναι η τελευταία ηθική στάση που ίσως έχουν την ευκαιρία να πάρουν στη ζωή τους.
Δεν είναι τυχαίο πως στον Whedon, έναν κατεξοχήν άθεο υπαρξιστή, ο ρόλος των θεών είναι πάντοτε και ανεξαιρέτως εχθρικός. Στο ‘Cabin in the Woods’ η τυφλή υπακοή οδηγεί ξεκάθαρα σε εκφυλισμό. Στην 4η σεζόν του Angel η Jasmine άφηνε τους ακόλουθούς της χαζεμένους, πρόβατα που πηγαίνουν οικειωθελώς στη σφαγή τους. H Illyria πριν αρχίσει να ορίζει την ύπαρξή της είναι απλά ένας εχθρικός θεός δίχως κατανόηση. Οι Senior Partners δε θέλουν τίποτα παρά έλεγχο, ενώ το ανείπωτο μεταφυσικό ον που καταγράφει το κοσμικό κάλμα στη ‘Buffy’ έρχεται να πάρει εκδίκηση στην 7η σεζόν επειδή η Willow και η ανυπάκουη slayer με τις ριζοσπαστικές ιδέες τόλμησαν να επέμβουν στην ισορροπία.
Στο ‘The Body’, την πιο επίπονα κυριολεκτική έκφραση μιας ενστικτώδους υπαρξιακής αναζήτησης, το τελευταίο πλάνο είναι ό,τι πιο μακρινό από το μεταφυσικό έχει παγιδεύσει ποτέ η σειρά στις 7 σεζόν της. Η Dawn απλώνει το χέρι της, με τρόπο όχι ανόμοιο από εκείνον που η River πλησιάζει και γνωρίζει τον κόσμο γύρω της, προσπαθώντας να αγγίξει το άψυχο κορμί της Joyce. Όλα γύρω της έχουν μετατοπιστεί (όπως συμβαίνει πάντα με μια μεγάλη απώλεια) και γι’αυτό αναζητά μια φυσική απόδειξη. Hard evidence. Θέλει υποσυνείδητα αυτός ο θάνατος, και μαζί ένας κόσμος χωρίς την Joyce μέσα του, να γίνει αντικειμενικό γεγονός. Η σκηνή -και το επεισόδιο- κόβεται απότομα πριν συμβεί η επαφή αφήνοντάς μας μετέωρους, μπροστά στο μαύρο. Ολομόναχους.
Ο Whedon αρνείται την ύπαρξη του θεού ακόμα και επί ηθικής βάσεως (στο commentary που κάνει στο ‘The Body’ θυμάται την περιγραφή του Tim Minear για το θεό, “the sky bully”) αλλά ακόμα σημαντικότερα, αντιτίθεται στην υπακοή στις όποιες διδαχές, στη λογική πως οι όποιοι τέτοιοι ‘γραπτοί κανόνες’ οριοθετούν τον κόσμο, την ύπαρξη, την ίδια την ηθική, ακόμα και το άτομό μας, με έναν τρόπο που κανείς δεν έχει δικαίωμα να το κάνει: Πριν από εμάς για εμάς.
Ο κόσμος, κι εμείς ως μέρη αυτού, είναι ό,τι τον κάνουμε εμείς να είναι με την κάθε απόφαση που λαμβάνουμε, κάθε μέρα που περνάει. Είναι ό,τι μπορούμε να αγγίξουμε.
*Το κείμενο είναι updated αναδημοσίευση παλιότερου κειμένου του blog US TV.
H BUFFY ΣΤΑ 20
