Ο Αρκάς (μπορεί να) έχει απλώς μεγαλώσει

Το θέμα με τον Αρκά είναι το εξής: ήταν ένα αόρατο πρόσωπο αποδεκτό από όλους. Η σάτιρά του δεν πείραζε κανέναν. Ίσα ίσα, που ενθάρρυνε τον κόσμο να νιώθει ευφορία, να γελάει, να απομένει ενεός με μία εντυπωσιακή σκέψη. Το γεγονός ότι ο κόσμος δεν έμαθε ποτέ ποιος είναι- και είναι πολύ πιθανό να μη μάθει όσο βρίσκεται εν ζωή- έπαιξε αναμφισβήτητα το ρόλο του. Το ορατό πρόσωπο τίθεται απευθείας σε κριτική.

Σημείωση πρώτη: ο Αρκάς έκανε πάντα πολιτική σάτιρα. Πολιτική κίνηση είναι να σατιρίζεις τις καταστάσεις στις φυλακές, τον έμφυλο ρατσισμό, την ερωτική τάση. Πολιτική κίνηση δεν είναι απλώς να βάζεις κάτω τι έκανε ένας υπουργός ή ένας πρωθυπουργός, ποιοι είναι οι φόροι και αν υπέκυψε μία κυβέρνηση στα αιτήματα των δανειστών. Παραδείγματος χάρη, η τωρινή κυβέρνηση έχει αποτύχει ολοσχερώς πολιτικά, όχι μόνο επειδή δεν έκανε καμία υπόσχεση πραγματικότητα, όχι μόνο επειδή βρίσκεται υπόλογη επειδή δεν άκουσε το λαϊκό πρόσταγμα πριν από δύο χρόνια, δηλαδή στις 5 Ιουλίου 2015, αλλά διότι οι δρόμοι της Αθήνας κλείνουν και οι ΜΑΤατζήδες δέρνουν πολίτες.

Αν μη τι άλλο, μετά το κίνημα των Αγανακτισμένων, στο οποίο τα όργανα της τάξης πετούσαν χημικά ακόμα και στους σταθμούς του μετρό, αυτό που θα έπρεπε να περιφρουρήσει η περίφημη Αριστερά είναι η προσωπική ελευθερία στους δρόμους της πόλης. Με την Ηρώδου Αττικού κλειστή και τους διαδηλωτές γενικώς να κινδυνεύουν,  η εποχή που ο Γαβριήλ Σακελλαρίδης πήγαινε με τρόλεϊ στη δουλειά μοιάζει με μακρινό αστείο.

Ο Αρκάς, λοιπόν, έκανε πολιτική σάτιρα ανέκαθεν. Αυτό που δεν συνεπάγεται η πολιτική σάτιρα είναι να αφορά ξεκάθαρα στην πολιτική σκηνή του τόπου. Δεν ήταν όλη η δουλειά του πολιτική σάτιρα, αλλά από καιρού εις καιρόν άφηνε τα σημάδια του. Το Θηρία Ενήμερα, παραδείγματος χάρη, ήταν πολιτική σάτιρα. Τον τελευταίο καιρό, παρ’ όλα αυτά, τέθηκε απέναντι στην κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ, ιδιαιτέρως με τους Παραιτηθείτε. Και τα τρία σκίτσα του, αν τα δει κάποιος από καλλιτεχνικής άποψης, είναι εξαιρετικά επιτυχημένα, ωστόσο αυτό που ακόμα και οι φανατικοί αναγνώστες του δεν ανέμεναν ήταν να τεθεί ολοφάνερα κατά κάποιου, οποιουδήποτε. Η διαφορά του με την πολιτική σάτιρα είναι ότι για πρώτη φορά παίρνει ουσιαστικά το μέρος κάποιου άλλο.

Πριν από δύο χρόνια, όταν γινόταν το δημοψήφισμα, ο Αρκάς έδειξε, μπορεί να πει κάποιος, ότι τον ενδιέφερε το ‘Ναι’, παρ’ όλα αυτά δεν υπήρχε αντίπαλο δέος το οποίο να φαίνεται πως υποστηρίζει, όπως τώρα, που αναφέρθηκε σε κανονικούς ανθρώπους που επιχείρησαν να κάνουν διαδήλωση, δηλαδή έναν έστω και πολύ προσωρινό μηχανισμό. Και επειδή με τη μορφή που της έχει δώσει η κυβέρνησή της αυτή μοιάζει να είναι η μόνη Αριστερά, χάνοντας την ουσία της και το αίσθημα περί δικαίου, ήταν πολύ λογικό ότι η κίνηση του Αρκά θα περνούσε από το μικροσκόπιο και ο ίδιος θα δεχόταν κριτική.

Άλλωστε, αν δεν διαφεύγει από το μυαλό κάτι, τα πρώτα σατιρικά σκίτσα που αφορούσαν στην πολιτική σκηνή τους σύγχρονους καιρούς έγιναν κατά την περίοδο του δημοψηφίσματος, τα οποία τότε, σε ένα λαό που όδευε προς το διχασμό, είχαν φέρει και τα πρώτα σχόλια.

Σημείωση δεύτερη: ένα από τα κλασικά ρητά, που χρησιμοποιείται ανά τακτά χρονικά διαστήματα, κυρίως για να αναδείξει την ανθρώπινη φύση, αναφέρει, “αλίμονο στο νέο που δεν είναι αριστερός και στο γέρο που δεν είναι δεξιός”. Τώρα, αυτό είναι άσχετο με ό,τι λες πως είσαι. Η Αριστερά είναι ένα κομμάτι στο οποίο ο υποστηρικτής πρέπει να δείχνει συνεχώς ότι τηρεί τις αξιακές συνιστώσες του. Αν παρατηρηθεί αυστηρά, ο αριστερός είναι ολικής απασχόλησης: αν κάνει οικογένεια είναι ασφαλές να κοιτάζει το συμφέρον της, ωστόσο επ’ ουδενί πρέπει να επωφελείται εις βάρος άλλων ανθρώπων, να ψάχνει παραθυράκια στους νόμους ή να βάζει μέσο για να πετύχει ένα στόχο. Αυτομάτως, τέτοιες πράξεις τον καθιστούν κάτι άλλο. Ωστόσο, ο άνθρωπος όσο μεγαλώνει επιζητεί τη σταθερότητα. Οι εναλλαγές στο zeitgeist τον ενοχλούν, διότι απειλούν τις συνήθειές του, που είναι μείζονος σημασίας να τηρούνται. Δεν αποδέχεται την τάση της νεότητας να ζητήσει ολοκληρωτική μεταστροφή σε μία κατάσταση, διότι τότε νιώθει χαμένος και πραγματικά φοβισμένος για το τι θα του φέρει η επόμενη μέρα.

Όσο ο άνθρωπος προχωρά, τόσο νιώθει ότι αυτό που συμβαίνει, ακόμα και αν δεν είναι το καλύτερο δυνατόν, είναι το βολικό. Αν όντως διαθέτει υλικά αγαθά, δε, δεν προτιμά την αλλαγή του. Τέτοιες απόψεις παρατηρήθηκαν κατά τη διάρκεια του δημοψηφίσματος, το οποίο προσέφερε ένταση που εδώ και πολλά χρόνια είχε να ζήσει ο τόπος, φυσικά με τη βοήθεια της εικονικής πραγματικότητας και της ευρυζωνικότητας. Ο Αρκάς, που ξεκίνησε την καριέρα του με τον Κόκορα στη Βαβέλ το 1981, συμπληρώνει, αν δεν έχει συμπληρώσει, ήδη 36 χρόνια στο κουρμπέτι. Και ενώ μέχρι τώρα κατάφερε και δεν υπήρξε αναχρονιστικός, αυτήν τη στιγμή έχει μεγαλώσει αρκετά ώστε να υπερασπίζεται τουλάχιστον τα καλά και συμφέροντα. Τα οποία τίθενται εν κινδύνω με την κυβέρνηση, που, με τη σειρά της, η αλήθεια είναι ότι δεν μπορείς να τη βρεις πουθενά. Η αντίστασή της είναι από ελάχιστη ως μηδαμινή, η παράδοσή της, από εύκολη ως ολοκληρωτική. Οπότε ό,τι και να διακινδυνεύσεις να πεις, εκπλήσσεσαι από το πόσο εύκολα καταστρατηγεί, όχι μόνο τις ηθικές αξίες της κατάστασης που υποτίθεται ότι πρεσβεύει αλλά, ακόμα και εκείνων των πραγμάτων που θα έπρεπε να κάνει ως ελάχιστα.

Και αν εδώ πρόκειται για μνημείο ανικανότητας, τότε ακόμα και ο Αρκάς, που έχει βαρεθεί τις αλλαγές, στρέφει σε διαφορετική θέα το πρόσωπό του, ακόμα και αν αυτή δείχνει ό,τι αποκαλούμε ‘φιλελέδες’, ένα φρέσκο κίνημα το οποίο επίσης δημιουργήθηκε τα τελευταία χρόνια.

Σημείωση τρίτη: μπορεί οι απόψεις μας, ως επί το πλείστον, να είναι παγιωμένες, ωστόσο όσο πιο γρήγορα τις λαμβάνουμε τόσο πιο μεγάλη είναι η αμφιβολία για τη δυναμική εκείνου που ξεχνάμε. Και αφού μάς έχει δοθεί το βήμα να σχολιάζουμε, τότε δεν είναι δύσκολο να υποθέσουμε ότι για κάθε γνώμη που παραθέτουμε με βιασύνη υπάρχει μία αλήθεια που αφήνουμε πίσω μας. Αν παραδείγματος χάρη χωρίς κόστος καταφερθούμε εναντίον του Αρκά για τη σαφή υποστήριξη, πια, λησμονούμε ότι πρόκειται για ένα μέρος της κουλτούρας μας τις τελευταίες τρεις δεκαετίες, ένα μυαλό που δούλεψε και συνεχίζει να δουλεύει ασταμάτητα, παράγοντας έργο πολυσέλιδο και αποσπασματικό, για να παρέχει στον αναγνώστη τόσο μία στη συντριπτική πλειοψηφία της πρωτότυπη ματιά στα γεγονότα και στις σχέσεις όσο και χώρο ώστε να μετατρέψει ο ίδιος τη θέαση που έχει για την πραγματικότητα και τη ζωή, αν όχι να την αλλάξει, να την παραλλάξει ανεπαίσθητα σίγουρα. Αυτή η προσφορά, που γίνεται με καλαισθησία και σαρκασμό, στον όχι αμελητέο κόσμο του σκίτσου, πρέπει να συνοδεύεται από ευγνωμοσύνη για τις φορές που γελάσαμε αλλά και θαυμάσαμε το μυαλό πίσω από τους ήρωες, τον εγγαστρίμυθο που οδηγεί σε παιγνιώδη, ταχυδακτυλουργικά, συμπεράσματα.

Πράγματι, ίσως να προκαλεί δυσφορία το γεγονός ότι τα τελευταία σκίτσα του δείχνουν ροπή, αλλά πέρα από όλα δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι, σε αντίθεση με τον τραγουδοποιό, φερ’ ειπείν, που δεν υποχρεούται να λέει τη γνώμη του για την πολιτική, ο Αρκάς ζει από αυτό και η δημοσιογραφία ανέκαθεν είναι μία κατάσταση που αποσκοπεί στο εμπόριο, όπως όλες οι καταστάσεις, από την πώληση υφασμάτων έως και το γάμο και από την απεργία των σκουπιδιάρηδων έως τη συγγενική σχέση, ακόμα και την πλέον κοντινή. Ο αναγνώστης, που αύθις υπάρχει και ως κριτικός, μπορεί μόνο να υποθέτει για ποιο λόγο έγινε αυτή η μεταστροφή: ασχέτως αν παραθέσει το συμπέρασμά του με βεβαιότητα, η έλλειψη απόδειξης καθιστά αυτό το συμπέρασμα χοϊκή υπόθεση.

Ο Αρκάς μπορεί να δεσμεύθηκε να ενεργεί με γνώμονα μία γραμμή, μπορεί να διάλεξε το χρόνο να αναδείξει την πολιτική πεποίθησή του ή μπορεί να έχει απλώς μεγαλώσει και να επιζητεί μία σταθερότητα, απορρίπτοντας, λόγω της παραξενιάς του ίδιου του χαρακτήρα του, παραξενιάς που είναι ένας κοινός γνώμονας όσο περνούν τα χρόνια, τον όποιο άλλο τρόπο. Εμείς, το βέβαιο είναι ότι, δεν είναι δυνατόν να γνωρίζουμε με βεβαιότητα, καθότι πρόκειται για πρόσωπο (ή ακόμα και πρόσωπα) το οποίο δεν είναι σίγουρο ότι υπάρχει. Όποια εγγύηση γίνεται να δοθεί είναι ότι όσον αφορά την αιχμηρή γραφίδα του, η συνέχεια θα είναι συναρπαστική.