Επιβιώνοντας στη σκιά του Μαγικού Βασιλείου της Disney

“Ξεκινάμε με χαρακτήρες που οι άνθρωποι μπορούν να συνδεθούν,” λέει ο Baker για την ταινία του, κι αυτό είναι μια γενική αλήθεια για όλα τα φιλμ του, από το ‘Take Out’ και μια μέρα στη ζωή εντός ντιλιβερά στη Νέα Υόρκη ως το break-out χιτ του, ‘Tangerine’, για μια πόρνη που την παραμονή των Χριστουγέννων ψάχνει στο Λος Άντζελες τον νταβατζή που της ράγισε την καρδιά.

Το κοινό κάθε ήρωα και ηρωίδας του Baker είναι ότι είναι άνθρωποι παραπεταμένοι στο περιθώριο, πάντα στη σκιά κάποιου μεγάλου, αναγνωρίσιμου συμβόλου ή τοπίου μαζικής λατρείας της Δύσης όπως την ξέρουμε. Όλοι ξέρουμε τη Νέα Υόρκη της Times Square, αλλά όχι τη Νέα Υόρκη του μετανάστη ντιλιβερά. Το ‘Tangerine’ είναι στην άλλη πλευρά του γκλαμουράτου Λ.Α. Κι έτσι, κάπως, φτάνουμε στο ‘The Florida Project’, την πιο πρόσφατη ταινία του υπέροχου ανεξάρτητου δημιουργού.

Αυτή τη φορά το μνημείο είναι η Disney World του Ορλάντο, ένας τόπος παγκόσμιας λατρείας και αναγνωρισιμότητας. Ο ίδιος ο Baker όταν μιλήσαμε μαζί του το Μάιο στις Κάννες, συνέκρινε τη Disney με οργανωμένη θρησκεία- πού να τα λέγαμε και τώρα, μετά την πρόσφατη, ακόμα μεγαλύτερη επέκταση του κολοσού.

Στη σκιά του Μαγικού Βασιλείου, βρίσκονται φτωχές οικογένειες, παιδιών χωρίς καμία κοινωνική στήριξη, που επιβιώνουν μέρα με τη μέρα σε παραπεταμένα μοτέλ. Δεν είναι άστεγοι, μα σα να είναι κιόλας. Η ταινία, που μόλις αυτή τη βδομάδα ανακηρύξαμε ως την καλύτερη της χρονιάς (και ειλικρινά, πηγαίντε σε ένα σινεμά και δείτε την), ακολουθεί τα σπαρταριστά καθημερινά επεισόδια επιβίωσης των παιδιών φωτίζοντάς τα με παστέλ αποχρώσεις σα να ήταν ένα παιδικό παραμύθι, και γεμίζοντάς τα με γέλια και ενέργεια.

Στο φετινό Φεστιβάλ Καννών, παρότι η ταινία για κάποιο λόγο δε συμπεριλήφθηκε στο Επίσημο Διαγωνιστικό, κανείς δε μπορούσε να σταματήσει να μιλάει γι’αυτήν μετά την πρεμιέρα της. Γι’αυτό κι εμείς βρήκαμε τους δημιουργούς, τον σκηνοθέτη Sean Baker (παλιό φίλο του σάιτ έτσι κι αλλιώς), και τον Chris Bergoch, συν-σεναριογράφο, και μιλήσαμε μαζί τους για το πώς δημιουργήθηκε αυτή η ταινία-θησαυρός.

Πώς προσεγγίσατε το θέμα αυτό;

Bergoch: Βρήκαμε αυτές τις οικογένειες που ζουν σε μοτέλ δίπλα στο κατώφλι του πάρκου της Disney, και άρχισα να κάνω τον ντετέκτιβ. Αυτό ήταν χρόνια πριν. Ήταν κάτι πολύ στενάχωρο να το βλέπεις, και δεν είχα ιδέα προηγουμένως ότι κάτι τέτοιο συνέβαινε, και μάλιστα κυριολεκτικά κάτω από τη σκιά του κάστρου της Σταχτοπούτας. Είναι σαν ένα αληθινό παραμύθι, αλλά πολύ τραγικό. Και αυτά τα παιδιά βρίσκουν τρόπους να διασκεδάζουν, και να παίζουν με τη φαντασία τους σε ένα άδειο πάρκινγκ, ας πούμε. Αυτό με ιντριγκάρισε.

«Πέρα από την οργανωμένη θρησκεία, η Disney είναι ίσως το μεγαλύτερο παγκόσμιο φαινόμενο που μοιραζόμαστε.» -Sean Baker

Κι ύστερα τηλεφώνησα σε αυτόν τον τύπο εδώ και τον ρώτησα αν υπάρχει μια ιστορία που μπορούμε να πούμε. Έχουμε διαφορετικές ευαισθησίες και δένουν σε μια ενδιαφέρουσα έκρηξη, αλλά είναι ενδιαφέρον ότι ποτέ δεν διαφωνούμε αληθινά για τίποτα, απλά δένουν μεταξύ τους.

Baker: Συναντιόμαστε κάπου στη μέση. Αυτό που συμβαίνει συνήθως είναι ότι στήνουμε ένα προσχέδιο και μετά καθώς το ενισχύουμε, χρησιμοποιούμε κάθε διαθέσιμο μέσο που μας φέρνει η τεχνολογία.

Bergoch: Τη ‘Starlet’ νομίζω όλη την ταινία την γράψαμε χρησιμοποιώντας απλά Google Drive.

Baker: Και με αυτή την ταινία ο πυρήνας της ιστορίας έμεινε στην ουσία ο ίδιος, το τέλος ήταν το ίδιο εξαρχής, από 6 χρόνια πριν.

Bergoch: Και πάντα λέγαμε πως θέλαμε η ταινία να προκύπτει από την οπτική των παιδιών. Πάντα.

Baker: Δεν ξέρω κατά πόσο γνωρίζει ο κόσμος το ‘Our Gang’, τα ‘Little Rascals’, κάποια μικρού μήκους από το 1922 ως περίπου το 1938, αλλά είναι η ίδια ιδέα μέχρι ενός σημείου. Ήταν κάτι υπέροχα μικρού μήκους κωμικά φιλμάκια που εστίαζαν στις περιπέτειες μικρών παιδιών και διαδραματίζονταν στη διάρκεια της μεγάλης Ύφεσης, ζούσαν όλοι σε συνθήκες φτώχειας. Κάνουμε ακριβώς το ίδιο πράγμα. Είναι κάτι πολύ επίκαιρο σήμερα.

O Sean Baker ποζάρει μαζί με την μικρή πρωταγωνίστρια της ταινίας, Brooklynn Prince, και τον Willem Dafoe, στο Φεστιβάλ του Τορόντο (Chris Pizzello/Invision/AP)

Πιστέψατε πως πράγματα στην ταινία μπορεί να ενοχλούσαν κόσμο στην Αμερική;

Baker: Ε, ξέρεις, αυτό είναι το καλό με την πρώτη τροπολογία του Συντάγματος. Μπορούμε να πούμε ό,τι θέλουμε. Ποιος ξέρει βέβαια για πόσο ακόμα τώρα με τον Trump. Αλλά όχι, σε επίπεδο δημιουργικής ελευθερίας δεν είχαμε κανένα πρόβλημα. Έπρεπε να βρούμε απλά χρηματοδότες που θα έπαιρναν αυτό το ρίσκο. Ήμασταν όμως πολύ τυχεροί με τη June Pictures και παραγωγούς που βρέθηκαν και είχαν πολύ κοινωνικές ευαισθησίες.

Υπάρχει ένα κίνημα ταινιών τα τελευταία χρόνια για ανθρώπους της δυτικής κοινωνίας που είναι τελείως παραμελημένοι, ταινίες γυρισμένες με μια αγάπη και τρυφερότητα, το ‘Moonlight’, το ‘American Honey’.

Baker: Υπάρχει πράγματι μια εξερεύνηση της ας πούμε χαμηλότερης τάξης της Αμερικής που πάντα συνέβαινε διαμέσου της Ιστορίας, αλλά ο τρόπος με τον οποίον γίνεται, πλέον αλλάζει. Αυτό είναι σίγουρο. Και σχετικά με την προσέγγιση έχω να πω αυτό. Νομίζω πως όταν αγιοποιήσεις έναν χαρακτήρα υπερβολικά, χάνεις τη σύνδεσή σου, δεν είναι πια ανθρώπινος, είναι άγιος. Θέλουμε να γράφουμε τους χαρακτήρες μας ως όμορφους ανθρώπους αλλά με ελαττώματα, όπως όλοι μας. Και η ελπίδα είναι πως, όσο νωρίτερα νιώσει τη σύνδεση το κοινό, τόσο νωρίτερα θα δει και μια σύνδεση με αυτά τα πρόσωπα. Θα τα δει ως ίσους.

Bergoch: Σε ένα μεγάλο χολιγουντιανό φιλμ θα έδιναν σημειώσεις για το πώς η γυναίκα είναι έτσι ή αλλιώς ή ότι δεν γίνεται πολύ συμπαθής. “Κανείς δε θα συμπαθήσει αυτό το χαρακτήρα”.

Baker: Όσο αφορά τη Halley γενικότερα, τη μητέρα. Κάποιοι άνθρωποι δε θα μπορέσουν να συνδεθούν με τη Halley. Κάποιοι άνθρωποι είχαν πρόβλημα με αυτό. Αλλά η ελπίδα μας είναι πως θα αναρωτηθείς πράγματα, πως θα κοιτάξεις τον αγώνα της σε κάθε στιγμή, και θα δεις τα άκρα στα οποία αναγκάζεται να σπρωχτεί, και θα την καταλάβεις.

Θα έβλεπες τον εαυτό σου να δουλεύει σε Χολιγουντιανή ταινία;

Baker: Εξαρτάται, υπάρχουν τρόποι να κάνεις ένα φιλμ στο Χόλιγουντ. Αλλά το Χόλιγουντ τώρα κάνει μόνο υπερηρωικές ταινίες και δεν είναι όπως στα ’70s όπου τα στούντιο όντως στήριζαν νέες φωνές και διαφορετικές προσεγγίσεις. Το Χόλιγουντ τώρα φοβάται, παίζονται υπερβολικά πολλά λεφτά. Βλέπεις πως ας πούμε έδιωξαν τον Edgar Wright από το ‘Ant-Man’ της Marvel. Δεν τον έδιωξαν δηλαδή, έφυγε, επειδή πιθανότατα δε μπορούσε να κάνει αυτό που ήθελε κάτω από τους περιορισμούς τους.

Φοβήθηκες πως ο Willem Dafoe ίσως αποσπούσε την προσοχή από την υπόλοιπη ταινία;

Baker: 100%. Μέχρι που συνειδητοποίησα πως, περίμενε λίγο, δουλεύω με τον Willem Dafoe, είναι τόσο καλός που μέσα σε δευτερόλεπτα… Ναι, ξαφνικά τον πιστεύεις μέσα σε δευτερόλεπτα. Ανοίγει την πόρτα και κάνει “Mooney! Φώναξε τη μαμά σου!” και κατευθείαν τον πιστεύεις. Αυτό είναι κάτι που μόνο οι καλύτεροι ηθοποιοί μπορούν να πετύχουν κι ο Willem είναι ένας από αυτούς. Δε μπορεί να συμβεί με πολλούς ηθοποιούς αυτό, γιατί ένα μεγάλο όνομα σε τραβά κατευθείαν.

Ποια ήταν η δημιουργική διαδικασία μαζί του;

Baker: Ήξερα πως θα μπορούσε να μεταμορφωθεί. Και είχε κάθε διάθεση να το κάνει. Γνώρισε πολλούς μάνατζερς στην περιοχή, για να πιάσει τις περσόνες τους. Θυμάμαι που δουλεύαμε το post-production στη Νέα Υόρκη κι ο κολορίστας μας, που είναι από τη Φλόριδα, κάποια στιγμή πάνω από το μόνιτορ μου λέει “τώρα, ΑΥΤΟΣ είναι ένας αυθεντικός άνθρωπος της Φλόριδα”. Ο Willem το πετυχαίνει με τη μία, έχει το ένστικτο, και είναι όλη η επιτυχία της ερμηνείας του δική του.

Ταυτόχρονα η ταινία είναι γεμάτη από μη-επαγγελματίες ηθοποιούς.

Baker: Αυτό το προσπαθούμε σχεδόν με κάθε ταινία που έχουμε φτιάξει. Μπλέκουμε έμπειρους ηθοποιούς με ερασιτέχνες. Κάθε περίπτωση είναι διαφορετική. Ο Willem ήταν πάρα πολύ ανοιχτός και με πολλή υπομονή και καλοσύνη. Άφηνε τους πρωτάρηδες να φτάσουν εκεί που χρειαζόταν. Είχαμε κάποιες σκηνές, είχαμε βρει κάτι απίθανους χαρακτήρες που τους βάζαμε στο μοτέλ με τον Willem και, ξέρεις, δεν λειτουργούσε πάντα. Αλλά ο Willem πάντα είχε όρεξη για αυτούς τους πειραματισμούς.

Κι αν το σκεφτείς, τα παιδιά τον έβλεπαν σαν τον Green Goblin, εντάξει. Τον έβλεπαν κι έκανα “α, ο Green Goblin!!” Αλλά η Bria βρισκόταν υπό την μεγαλύτερη πίεση. Ήταν 22 χρονών και είχε απόλυτη συναίσθηση του τι συνέβαινε. Κατανοούσε πως έχει να κάνει με έναν υποψήφιο για Όσκαρ ηθοποιό, έναν από τους καλύτερους που υπάρχουν, κι εγώ δεν έχω παίξει ποτέ σε τίποτα. Και τώρα πρέπει να κάνω μια 5λεπτη λήψη μαζί του. Είμαι τρομερά περήφανος για τη Bria, τα κατάφερε τέλεια.

Το λουκ της ταινίας;

Baker: O Alexis Zabe, που είναι ο διευθυντής φωτογραφίας μας, είχε πως το λουκ της ταινίας είναι “blueberry παγωτό με ένα sour twist”. [σσ. Σηκώνει τα χέρια έτσι: ¯_(ツ)_/]. Δεν ξέρω!! Αλλά ξέρεις τι; Είχε σαν αποτέλεσμα αυτό που έγινε η ταινία. Εξαρχής θέλαμε αυτό το ποπ βεριτέ στυλ που ανακαλύψαμε στο ‘Tangerine’, θέλαμε να το πάμε ένα βήμα παραπέρα. Ήξερα πως θα ήταν διαφορετικά δουλεύοντας σε φιλμ, αλλά θέλαμε να αγκαλιάσουμε αυτές τις αποχρώσεις της Φλόριδα, να τις ανοίξουμε σε ένα βαθμό κιόλας. Όταν είσαι παιδί οι αισθήσεις σου είναι πιο δυνατές. Έτσι νομίζω τουλάχιστον. Γι’αυτό τα χρώματα είναι πιο φωτεινά. Τα πράγματα είναι πιο φωτεινά.

Πόσο καιρό ήσασταν εκεί έξω;

Bergoch: Πρώτο location scout ήταν τον Μάρτιο του ‘14 αλλά την παραγωγή την αρχίσαμε πέρσι τον Ιούνιο

Baker: Κάναμε κάποια ταξίδια στο Ορλάντο για έρευνα–

Bergoch: Και αυτό είναι που αγαπώ στις ταινίες σου, αν μου επιτρέψεις να διακόψω, ότι βυθιζόμαστε σε έναν κόσμο πριν καν γράψουμε μια λέξη. Πηγαίνουμε εκεί και το κοιτάζουμε από μια δημοσιογραφική οπτική. Πηγαίνουμε στα μοτέλ και μιλάμε με ανθρώπους ρωτώντας για τις ζωές τους. Οι άνθρωποι είναι πολύ ανοιχτοί. Και πολύ συχνά ακούμε ιστορίες οι περισσότερες εκ των οποίων δεν έχουν καν καμία σχέση με την ταινία, αλλά μας βυθίζουν περισσότερο σε αυτό τον κόσμο.

Baker: Να κατανοήσουμε περισσότερο, ναι. Γιατί θέλουμε να γράφουμε μέσα από αυτό τον κόσμο αντί από την πλευρά των outsiders. Υπήρχε μια απίστευτη στιγμή, που έπρεπε να πάμε σε ένα Walmart για να κάνουμε ένα κάστινγκ δρόμου. Είχαμε γράψει το σενάριο, ΟΚ; Ήμασταν χρονικά κοντά στην παραγωγή και είχαμε γράψει ήδη τη σκηνή στο μαγαζί που η Halley κυκλοφορεί με το κοριτσάκι μες στο καρότσι του σούπερ μάρκετ. Ξαφνικά όπως είμαστε στα Walmart, μια γυναίκα έρχεται από τη γωνία, έχει παντού τατουάζ, έχει ένα κοριτσάκι μικρό μες στο καρότσι, φωνάζουν σαν παιδιά, και σκέφτηκα ότι δεν το πιστεύω, είχα μπροστά μου την αληθινή Halley και την αληθινή Mooney.

Καθίσαμε μάλιστα και τους μιλήσαμε και σοκαρίστηκα από το πόσα πράγματα από όσα μας είπε ήδη αντιπροσωπεύονταν μες στο σενάριο. Νομίζω όλη η προεργασία χτίζει προς ένα τέτοιο σημείο. Και ξέρεις, είμαστε τυχεροί ώστε να προερχόμαστε από ένα άλλο μέρος, αλλά το να περνάμε εκεί τόσο χρόνο μας έφερε σε ένα σημείο ώστε να μπορούσε να είμαστε αληθινά υπεύθυνοι με το κείμενό μας, γιατί οφείλουμε να αντιπροσωπεύουμε κάποιες καταστάσεις με σωστό τρόπο.

Τη Brooklynn πώς την βρήκατε;

Baker: Ήρθε στο κάστινγκ και μας εντυπωσίασε από το πρώτο δευτερόλεπτο. Όταν καταλήξαμε στα παιδιά φέραμε όλους τους γονείς μαζί στο δωμάτιο και τους εξηγήσαμε, λατρεύουμε τα παιδιά σας και τα θέλουμε στην ταινία, αλλά πρέπει να καταλάβετε πως είναι μια ταινία στην οποία δεν ακούγονται απλά σκληρές λέξεις αλλά και τα παιδιά θα μιλάνε έτσι. Θα θέλαμε να το συζητήσετε και να μας πείτε αν είστε εντάξει με αυτό.

Και οι γονείς, φανταστικοί γόνείς, έκατσαν με τα παιδιά και τους εξήγησαν πως σε κάποια σημεία θα πείτε κάποιες λέξεις, κάποιες κακές λέξεις που δεν πρέπει να λέτε, αλλά τώρα παίζετε έναν χαρακτήρα, θα τις πείτε όσο γυρίζεται η σκηνή αλλά μετά όχι, γιατί είναι λέξεις που πληγώνουν τους ανθρώπους. Κάπως έτσι συνέβη.

Γυρίζοντας το ‘Tangerine’ σε κινητό, σε ενοχλούσε καθόλου όταν ο κόσμος αναφερόταν στην ταινία ως “η iPhone ταινία”;

Baker: Κοίτα, είναι ένα καλό πρόβλημα να έχεις! Γιατί και πάλι βοηθά την ταινία να βγει εκεί έξω. Και ο κόσμος έλεγε πως δεν μας ενοχλεί που είναι γυρισμένο σε iPhone, για την ακρίβεια έλεγαν πως τους αρέσει που είναι γυρισμένο έτσι γιατί ήταν η σωστή επιλογή για τον κόσμο που μας δείχνεις. Δεν ήταν ενοχλητικό, ήταν για την ακρίβεια μεγάλη η ικανοποίηση.

Και είχε και τα πλεονεκτήματα το να γυρίζεις έτσι. Υπάρχουν πάντα θετικά και αρνητικά, πρέπει απλά να ζυγίζεις τα πλεονεκτήματα. Για εκείνη την ταινία είχαμε τόσο χαμηλό μπάτζετ που έπρεπε να ‘κλέψουμε’ τοποθεσίες. Γυρίζαμε σε λεωφορεία, σε μετρό… αυτά κοστίζουν εκατομμύρια σε ασφάλειες.

Η επιλογή στις Κάννες θα σε βοηθήσει σε μελλοντικές ταινίες, μιλώντας για μπάτζετ;

Baker: Ναι, δόξα το θεό. Νομίζω πως θα βοηθήσει. Ελπίζω πως θα βοηθήσει.

Τι σημαίνει η Disney για σένα;

Baker: Το πάρκο αυτό; Είναι ένα μέρος που μπορείς να νιώσεις παιδί ξανά, να ανακαλύψεις ξανά την παιδικότητά σου. Κι αυτό είναι κάτι που έρχεται κυκλικά στην ταινία, όταν είναι τα παιδιά εκεί στο ανοιχτό πάρκινγκ και παίζουν, φτιάχνουν κατά κάποιο τρόπο τα δικά τους τρενάκια, ο δικό του Disney πάρκο. Είναι κάτι που έχουμε βάλει πολύ έντονα μες στην ταινία. Όταν είσαι παιδί οι δυνατότητες είναι ατελείωτες.

Όσο αφορά εσένα τον ίδιο όμως;

Baker: Είμαι αρκετά σίγουρος για αυτό που θα πω, νομίζω πως πέρα από την οργανωμένη θρησκεία, ή τη θρησκεία γενικότερα, η Disney είναι ίσως το μεγαλύτερο παγκόσμιο φαινόμενο που μοιραζόμαστε. Εννοώ, οι πάντες ξέρουν την Disney, παντού στον κόσμο. Έρχεται κόσμος σε αυτή την τοποθεσία, σε αυτή την τουριστική πρωτεύουσα, για να δουν το πάρκο. Είναι μια αληθινή κοινή εμπειρία, ένα πολιτιστικό φαινόμενο που δε μπορείς να το αρνηθείς.

*Το ‘Florida Project’ κυκλοφορεί στις αίθουσες από την Seven Films.

ΚΙ ΑΛΛΟΣ SEAN BAKER

Συνέντευξη του 2015 με τον Sean Baker για το ‘Tangerine’