Πόσο άσχημα είναι στις Η.Π.Α. με τον Ντόναλντ Τραμπ;

Είναι πολύ πιθανόν να φτάσουμε εκεί. Αν δεν ξέρετε πού, ορίστε: στο μέρος που όταν αρχίσει η βία, δεν θα σταματήσει. Ο Ντόναλντ Τραμπ συμπληρώνει ένα χρόνο στο ενοίκιο του Λευκού Οίκου και αν το ‘αποδιοπομπαίος τράγος’ ήταν μετοχή, θα χτυπούσε διαρκώς limit-up στο Χρηματιστήριο. Τον πρώτο χρόνο του ως Προέδρου των Ηνωμένων Πολιτειών, ο Τραμπ μάς χάρισε πολλές στιγμές αθέλητης κωμωδίας. Όλη η ύπαρξή του μοιάζει να βγαίνει από τα άδυτα της καλής και ποιοτικής κωμωδίας. Ενός αμερικανισμού που θα ήταν πάρα πολύ αστείος για όλη την Ευρώπη, αν δεν ήταν τόσο σοβαρή η θέση των Πολιτειών στο παγκόσμιο στερέωμα.

Μέχρι ο Ντόναλντ Τραμπ να γίνει Πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών, οι περισσότεροι απολαμβάναμε, είτε θέλαμε να πληροφορούμαστε περισσότερα είτε απλώς κάνοντας βόλτα στο διαδίκτυο, την υποψηφιότητα. Ο γνωστός κωμικός Ντέινα Κάρβεϊ είχε πει στον Τζίμι Φάλον ότι, “δε θα ήθελα να ζω σε ένα κόσμο που ο Ντόναλντ Τραμπ δεν θα ήταν υποψήφιος”. Τη νύχτα που αποφάσισε να θέσει υποψηφιότητα, οι παρουσιαστές των βραδινών και νυχτερινών σόου στις ΗΠΑ αισθάνθηκαν ότι γέννησαν τα κοκόρια τους. Και εκείνο το ξημέρωμα, για την Ελλάδα, των εκλογών, στις 8 Νοεμβρίου του 2016, νόμιζες ότι ο κόσμος σταμάτησε. Σοκαρισμένος στην τηλεόραση, παρακολουθούσες τα αποτελέσματα να έρχονται. Η έκπληξη πηγαινοερχόταν στο σπίτι της μιζέριας. Η τελευταία φορά που το συναίσθημα της τηλεοπτικής έκπληξης δημιούργησε ένταση ήταν κοντά στα μεσάνυχτα της 9ης Ιουλίου του 2006, όταν ο Ζινεντίν Ζιντάν κουτούλησε τον Μάρκο Ματεράτσι.

Πάνω από 2 μήνες μετά, ο Ντόναλντ Τραμπ αποχαιρέτησε με έκδηλη ειρωνεία τον Μπαράκ Ομπάμα από τον Λευκό Οίκο και στρογγυλοκάθισε στην καρέκλα του. Ο Πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών τόνιζε σε κάθε ευκαιρία την ετοιμότητά του να πιάσει δουλειά. Τον πρώτο χρόνο της θητείας του συνέβησαν πολλά, που έδειχναν ότι δεν είναι και το πρώτο σαΐνι. Η ίδια η οικογένειά του, από τη Σλοβένα Μελάνια μέχρι την Ιβάνκα Τραμπ και το σύζυγό της, Τζάρεντ Κούσνερ, τον Ντόναλντ Τραμπ τζούνιορ, την Τίφανι Τραμπ, τον Έρικ Τραμπ και τον Μπάρον Τραμπ, μοιάζει να είναι η βελτιωμένη έκδοση εκείνης του Αλ Μπάντι.

Τρεις σύζυγοι, πέντε παιδιά, μάλλον όλα μπουμπούκια. Ακόμα καλύτερα, θα μπορούσαν να είναι οι γείτονες των Σίμπσονς, που η παραγωγή στο τέλος θα τους έδινε τον πρωταγωνιστικό ρόλο στη σειρά. Βγήκαν από τα βάθη όλων των διεστραμμένων διασκεδαστικών προφητειών, ήταν η απάντηση της απορίας για τα όρια που θα μπορούσε να φτάσει ο ανθρώπινος σαρκασμός. Ο Ντόναλντ Τραμπ ήταν ένα αριστούργημα. Φαινομενικά, ανέλαβε μία χώρα, ένα σύνολο πολιτειών, η οποία ήταν σουλουπωμένη από τον Μπαράκ Ομπάμα, ειδικά στον τομέα της υγείας. Φυσικά, σκότωσαν μαύρους στο Φέργκιουσον, το οποίο κιόλας έχει από χρόνια τη φήμη μίας βίαιης πόλης, και το έκαναν χωρίς αναστολή και ενώ ήταν μαύρος ο Πρόεδρος των ΗΠΑ, όμως το πρόσημο που μπαίνει στην οκταετή θητεία του Ομπάμα είναι θετικό.

Αυτό που προσέφερε ο ίδιος ο Χαβανέζος πολιτικός, ήταν το στυλ. Ο Ομπάμα εκτιμούσε τη γυμναστική, την υγιεινή διατροφή -σε σημείο που στο Saturday Night Live έκαναν σκετς με τον ίδιο να τρώει στα κρυφά από τη Μισέλ χοληστερολικές αμαρτίες- και ήταν γοητευτικός στον τρόπο του, τη φωνή του και την κίνησή του. Το κοστούμι ήταν ένα ρούχο εκτιμητέο πάνω του και όχι αγγαρεία. Ήταν εκείνος που φαντάζεσαι να έχει μείνει στο γραφείο αργά το βράδυ, με το σακάκι κρεμασμένο στη γυριστή καρέκλα, το άσπρο πουκάμισο ξεκούμπωτο στην καίρια (για αξιωματικούς) τρύπα του λαιμού και τη γραβάτα χαλαρωμένη, σαν διαφήμιση ουίσκι. Συγκεκριμένα, σαν εκείνη την παλιά διαφήμιση που μία παρέα από καλοντυμένους φίλους, μετά από τη νυχτερινή διασκέδαση, καταλήγει να παίζει σε ανοιχτό γήπεδο μπάσκετ.

Διαδικτυακή παραφροσύνη

Από την προεκλογική εκστρατεία του έως και τώρα, η πολιτική του Ντόναλντ Τραμπ περιείχε πολύ Twitter. Οι πιο ‘μυρισμένοι’ άρχισαν το γρίφο του ποιος βρίσκεται πίσω από εκείνον, σε αυτά που δημοσιεύει. Η γλώσσα είναι συγκεκριμένη. Ακόμα και η σειρά των λέξεων. Είναι παράδοξο, αλλά όλο το οικοδόμημα στηρίχτηκε στη γλώσσα και το ύφος. Ό,τι και να ήταν αυτό που οδήγησε το επικοινωνιακό επιτελείο του να επιλέξει το συγκεκριμένο τρόπο έκφρασης, με μικρές λέξεις, οι οποίες επαναλαμβάνονταν, αλλά και προτάσεις ξεκάθαρες και κατανοητές, αποδείχθηκε σχέδιο ευφυές. Σε ένα αξιοσέβαστο κομμάτι του πληθυσμού εντυπώθηκε στο μυαλό η απλοϊκότητα, κάτι που ο Τραμπ συνεχίζει να κάνει μέσω Twitter. Η φράση ‘fake news’ είναι, πλέον, η πιο γνώριμη.

Ο Τραμπ δεν αλληλεπιδρά απαραιτήτως με τους υπόλοιπους χρήστες του κοινωνικού δικτύου, αλλά έχει επιλέξει την επιθετικότητα ως μέσο για να υπερτονίσει την αρρενωπότητα και την τεστοστερόνη του. Το κάνει άγαρμπα, επειδή αυτό κρύβει μία ολόκληρη συλλογιστική από πίσω. Αν ο κόσμος έψαχνε εύκολο θύμα μέσα στο διαδίκτυο, το οποίο θα ήταν θεμιτό να λειτουργήσει ως αγχολυτικό, δεν μπορεί να είναι ο Τραμπ. Όταν επιτίθεται σε κάποιον με όρους που είναι ξεκάθαρα εκφοβιστικοί, η αλληλεπίδραση των χρηστών του Twitter γίνεται κατά βάση μεταξύ τους, διότι πρωτίστως υπάρχει ο φόβος της ανάπτυξης. Από τα κείμενα των δημοσιογράφων μέχρι τις προτάσεις των πολιτικών, όταν το κοινό σχολιάζει συνήθως υπάρχει αποχή. Όλοι θα θέλαμε να γράψουμε κάτι σαν “μη με ξαναδιαβάσεις και πάψε να με σκοτίζεις” ή “πες μου πού μένεις να έρθω να μου τα πεις από κοντά”, αλλά δεν το κάνουμε, προτιμώντας τη σιωπή, διότι αυτός θεωρείται ένας ενδεδειγμένος τρόπος για να πουλήσουμε το προϊόν μας. ]

Ο πολιτικός, επίσης, δεν πρόκειται ποτέ να αναμειχθεί σε τέτοιου είδους προστριβές, υπό το φόβο μίας μελλοντικής απώλειας. Ο Τραμπ, που είναι ο πλέον ισχυρός πολιτικός στο δυτικό κόσμο, δεν αφήνει κανέναν άλλο να μιλήσει. Πώς να απαντήσεις σε κάποιον που κάνει 4 tweets μαζεμένα μέσα σε μία ώρα;

Η επικοινωνία έχει τους κανόνες της, αλλά στην περίπτωση του Τραμπ ακολουθεί έναν τελείως διαφορετικό δρόμο. Τα χαρίσματά του δεν είναι αυτά που έχουμε στο μυαλό όταν προκρίνουμε τον ορισμό του χαρισματικού ανθρώπου. Ο Τραμπ βασίζεται ακριβώς σε αυτήν την καρτουνίστικη διάσταση που τον έκανε Πρόεδρο. Υπάρχει ένα σαφές παράδειγμα. Ένα tweet του προς τα τέλη του χρόνου, ενόψει της πιο κρύας παραμονής Πρωτοχρονιάς στη Νέα Υόρκη τα τελευταία 15 χρόνια. Πρόκειται για follow-up της απόφασης για αποχώρηση των ΗΠΑ από τη σύσκεψη για την κλιματική αλλαγή. Ο Τραμπ συνέδεσε την κλιματική αλλαγή με τον καιρό και εξόργισε τους περισσότερους από τους χρήστες του ίντερνετ, αφού έγραψε ότι, για να υπάρχει τόσο κρύο, η ανησυχία για την κλιματική αλλαγή είναι μία απάτη, καθώς οι ΗΠΑ θα πλήρωναν τρισεκατομμύρια δολάρια. Αυτό είναι κάτι που περιμένεις να ακούσεις από το νυν Πρόεδρο των Πολιτειών, δικαιώνει την πεποίθησή σου. Αλλά η κλιματική αλλαγή είναι ευαίσθητο ζήτημα και στον κόσμο δεν έχει δοθεί όσο ξεκάθαρα πρέπει για να καταλάβει ποια είναι η διαφορά με τον καιρό που κάνει.

Ο Τραμπ δεν μιλάει σε διάνοιες του ΜΙΤ: μιλάει σε ανθρώπους οι οποίοι πιστεύουν στην ύπαρξη των αγγέλων και τρώνε τσίζμπεργκερ για πρωινό. Μιλάει σε συντηρητικούς, οι οποίοι είναι δύσπιστοι σε ό,τι αφορά κάθε είδους νέα ιδέα. Ακόμα και ο σεξισμός, στον οποίο βασίστηκε η Χίλαρι Κλίντον, δεν γινόταν να τον ρίξει, διότι οι συντηρητικός είναι κατά κανόνας σεξιστής και θεωρεί ότι ο κόσμος πρέπει να είναι όπως ήταν πριν από 50 χρόνια. Δε θέλει να αλλάξει τον κόσμο, θέλει να κρατήσει ζωντανές τις αραχνιασμένες ιδέες του.

Ο Τραμπ μιλάει για πρόσφυγες από χώρες ‘απόπατους’. Όταν βγαίνει το θέμα, η απάντησή του είναι επιλεγμένη πολύ προσεκτικά: δεν αρνείται ότι μίλησε άσχημα για αυτές τις χώρες, αλλά απλώς λέει ότι δεν είναι η λέξη που χρησιμοποίησε. Η διάψευση γίνεται με γνώμονα την ίδια τη ρητορική του και τις ιδέες που τον έφεραν στον αφρό, κρατώντας ήσυχους τους ψηφοφόρους που δεν θέλουν να είναι οι πρόσφυγες στη γειτονιά τους (εδώ που τα λέμε, οι περισσότεροι δε θέλουν να είναι ούτε οι μαύροι) και που ανησυχούν γιατί δεν έχει φτιαχτεί ακόμα το τείχος.

Το τείχος με το Μεξικό

Αμέσως μόλις ανέλαβε τα καθήκοντά του, ο Ντόναλντ Τραμπ επιχείρησε να υλοποιήσει αυτό που είχε υποσχεθεί στην προεκλογική εκστρατεία του. Να φτιάξει, δηλαδή, ένα τείχος που θα χώριζε τις ΗΠΑ από το Μεξικό. Δεν είναι δυνατόν να μη γνώριζε ότι θα εξέπιπτε το αίτημά του νομικά, ότι θα του αρνούνταν να το κάνει. Δεν είναι βέβαιο ότι ο ίδιος ήθελε να το κάνει. Η γραμμή παραγωγής των ΗΠΑ εξαρτάται αποκλειστικά από τις χώρες της κεντρικής και της Λατινικής Αμερικής. Ο Τραμπ ξέρει ότι ο θυμός υπάρχει σε πολλά επίπεδα. Ένα από αυτά είναι του δυσαρεστημένου υπαλλήλου, ο οποίος διαρκώς σκέφτεται να φύγει από τη δουλειά του. Οι προσβολές πρέπει να είναι επιλεγμένες ώστε, όταν τις σκέφτεται, να φουντώνει και παρ’ όλα αυτά στη σούμα να αποφασίζει ότι δεν αξίζει τον κόπο να φύγει.

Αυτός που χρειάζεται τον χαμηλόμισθο υπάλληλο δε θα του βρίσει τη μάνα ή τα παιδιά, αλλά θα τον κράξει επειδή ο καφές που του παρήγγειλε ήταν καραβίσιος, παρ’ όλο που πρέπει να αναγνωρίζει ότι δεν μπορεί να έπαιξε ρόλο στη διαδραμάτιση των γεγονότων. Τον κρατάει, όμως, στην εγρήγορση που πρέπει για να γίνεται ο διαχωρισμός των θέσεων και μία ελαφρά μείωση της προσωπικότητας χωρίς ο υπάλληλος να αποφασίσει να βροντήξει την πόρτα.

Αυτή είναι η υιοθετημένη λογική. Αλίμονο αν το Μεξικό και η Βενεζουέλα νιώσουν ότι το διαμέτρημά τους αυξάνεται. Ο Τραμπ έκαψε ένα χαρτί που το έπαιξε υπέροχα, τουλάχιστον σε ό,τι αφορά το πολιτικό εύρος. Το ίδιο κάνει και με τον Κιμ Γιονγκ-ουν: Η λογομαχία τους περί μεγέθους κουμπιών, με τον Τραμπ να απαντάει ότι “το κουμπί μου είναι μεγαλύτερο από το δικό σου”, είναι ένας αγώνας που δεν έχει λογική. Αλλά ο ίδιος και οι συνεργάτες του θεωρούν πιο σωστό να παίξουν το χαρτί τους στην αγορίστικη υπόστασή του, την τεστοστερονική, καθ’ ότι οι εθνικιστικές κορόνες μονίμως παίζονται με βαρύγδουπα, πομπώδη, λόγια. Λίγο λίγο, χτίζουν τη φωλιά τους. Ψάχνοντας έξυπνους συμμάχους. Όταν αναγορεύει την Ιερουσαλήμ πρωτεύουσα του Ισραήλ, όταν επίσης το αίτημά του δε γίνεται δεκτό παρά τις απειλές και τους εκβιασμούς, για τον ίδιο είναι μία win-win κατάσταση. Δεν τον νοιάζει όντως να γίνει η Ιερουσαλήμ πρωτεύουσα του Ισραήλ όσο το να έχει τους Εβραίους, την πιο έξυπνη φυλή στον κόσμο, πίσω του.

Όταν ο Μάριο Πούτσο έγραψε “έχε τους φίλους κοντά και τους εχθρούς κοντύτερα”, ακριβώς αυτό εννοούσε. 

Ο ρεαλιστικός επίλογος

Ο Τραμπ συνεχίζει να παίζει γκολφ και δεν είναι ένας τεχνοκράτης Πρόεδρος, που έχει δοθεί ψυχή τε και σώματι στον Λευκό Οίκο και την άσκηση των προεδρικών καθηκόντων του, τουλάχιστον όχι με τον παραδοσιακό τρόπο. Μοιάζει συνεχώς να παίρνει αποφάσεις εν βρασμώ ψυχής, μόνο που αυτό το εν βρασμώ είναι ο πυλώνας της παρουσίας τους. Τα βάζει με τους δημοσιογράφους και το Χόλιγουντ και τους παίζει λες και είναι χάντρες στο πορτοφόλι του. Ο Τραμπ δεν πληροί κανένα αισθητικό κριτήριο, δεν είναι νέος και όμορφος ούτε γέρος και τεχνοκράτης, περπατημένος. Δεν είναι σερίφης, ούτε και σπουδαγμένος πολιτικός, από αυτούς που νιώθεις ότι έχουν γεννηθεί για να το κάνουν, όπως ίσχυε στην περίπτωση του Μπιλ Κλίντον. Το γνωρίζαμε από πριν ότι δεν έχει περάσει ξανά κανένας σαν αυτό, με γιους-γλάστρες, σύζυγο μοντέλο που μοιάζει εντυπωσιακά με κούκλα του σεξ και κόρη bimbo με νοημοσύνη. Και οι ιδέες του μοιάζουν αναχρονιστικές, σαν να μην έχουν θέση στο σύγχρονο κόσμο. Αλλά, βάζοντάς τα με τους θεσμούς, δεν μπορεί κάποιος να είναι σίγουρος ότι οι θεσμοί είναι η αλεπού και όχι το αλεπουδάκι.

AP Images

(AP Photo/Carolyn Kaster)

Αυτό που δεν υποψιαζόμασταν είναι τι συνέβη άπαξ και συμπληρώθηκε ο ένας χρόνος της διακυβέρνησής του. Αφού μαζί με τα ξερά καίγονται και τα χλωρά, ο Τραμπ κατέστρεψε το Obamacare. Όμως οι ΗΠΑ δεν έχουν κάνει ακόμα κάποια στρατιωτική παρέμβαση επί της ηγεσίας του, εφαρμόζοντας Pax Americana, τα δείγματα που έρχονται από τη μεσαία τάξη κάνουν λόγο για σεβασμό προς το πρόσωπό της, τουλάχιστον στο οικονομικό κομμάτι και, αυτό κι αν είναι σοκαριστικό, δεν έχει συμβεί κάτι τόσο αποτρόπαιο στις ΗΠΑ αυτόν τον ένα χρόνο που να κάνει κάποιον να μιλάει για την αρχή ενός κύκλου τρομακτικής βίας.

Μ’ αυτά και μ’ αυτά και -σοκαρισμένος από την πληκτρολόγηση της επόμενης πρότασης- ο Τραμπ δεν ήταν ένας κακός Πρόεδρος για τις ΗΠΑ το 2017. Και όταν ένας πολιτικός δεν είναι κακός, τον λες μέχρι και καλό…

(κεντρική φωτογραφία: AP Photos/Evan Vucci)