Η Marvel έχει νέο βασιλιά: Τι λένε οι κριτικές του ‘Black Panther’
God save the King.
- 8 ΦΕΒ 2018
Στα δέκα χρόνια που κλείνει φέτος το Cinematic Universe της Marvel, οι φορές που έχουμε ακούσει ότι η κάθε νέα ταινία στο υπερηρωικό της ρόστερ είναι «η καλύτερη του σύμπαντος μέχρι στιγμής» είναι σίγουρα πολύ περισσότερες από τις σκόρπιες απογοητευτικές στιγμές ενός ‘Thor: Dark World’ ή απ’ τις πιο μετριοπαθείς ενός ‘Ant-Man’.
Πιο πρόσφατα, το ‘Doctor Strange’ εντυπωσίασε με τα διαφορετικά εφέ του, μια καινούρια πρόταση για τον ομοιογενοποιημένο κόσμο του στούντιο. Tο περασμένο καλοκαίρι το ‘Spider-Man: Homecoming’ δεν είχε πολλά να δώσει σε κινηματογραφικό επίπεδο, έκρυβε μέσα του ωστόσο το κλειδί για την επιβίωση του spandex στη μεγάλη οθόνη – τη δημιουργία δηλαδή μιας προσωπικής ταυτότητας μέσα από την υιοθεσία του genre που ταιριάζει σε κάθε ταινία. Ιστορία ενηλικίωσης για τον Spidey. Νουάρ για τον Batman. Γούστερν για τον Logan. Λίγους μόλις μήνες αργότερα είδαμε μια βερσιόν της επιθυμίας μας στο ‘Thor: Ragnarok’, μια πέρα ως πέρα κωμωδία που έπασχε από την απουσία βάρους σε οποιαδήποτε δραματική της στιγμή, αλλά μπόλιασε το ήδη χιουμοριστικό (με κουραστικό συχνά τρόπο) DNA της Marvel με slapstick και το camp στοιχείο που έχει απουσιάσει από τους υπερήρωες στη μετα-Nolan εποχή.
Αυτές οι ενέσεις ήρθαν ένα βήμα πριν το ‘Infinity War’ που υπόσχεται μία ουσιαστική αναδιοργάνωση του MCU (αν πιστέψουμε και τις φήμες το κέντρο βάρους σιγά-σιγά θα μετατοπιστεί από τους ορίτζιναλ Avengers στο νεότερο αίμα) και ταιριάζουν στο μεταβατικό στάδιο που φαίνεται να βρίσκεται το στούντιο όσο χαράζει τη νέα του πορεία. Κι αν το κινηματογραφικό οικοσύστημα δεν ήταν ακριβώς καινούριο όταν ήρθε η Marvel στα πράγματα, η επίδραση του franchise στο σινεμά ήταν και είναι τέτοια που ανάγκασε το υπόλοιπο Χόλιγουντ να ψάχνει συνεχώς το επόμενο κόνσεπτ που μπορεί να απλώσει σε δεκαετίες, με διαφορετικούς δημιουργούς, καλωδιωμένο σε μια κεντρική ραχοκοκκαλιά που θα το συντηρεί με στόχους που ανανεώνονται συνεχώς.
Το σύστημα αυτό ωστόσο σήμαινε πρακτικά και μια αγκύλωση που έχει εμποδίσει τους ανθρώπους πίσω από την κάμερα να αφήσουν το στίγμα τους. Ο Ryan Coogler που ανέλαβε τον ‘Black Panther’ (φίλος του site που είχαμε συναντήσει με αφορμή το ‘Creed’) δεν είχε τέτοιο θέμα. «Προς τιμήν του Ryan, προφανώς ήξερε τον χαρακτήρα και ήθελε να κάνει την ταινία, αλλά θα την έκανε μόνο εάν ένιωθε ότι θα ήταν κάτι έντιμο. Κάτι που, στο τέλος της μέρας, θα τον έκανε να νιώθει καλά ως καλλιτέχνης […] Η Marvel έχει αποκτήσει μια φήμη δυσκολίας, δικαίως ή αδίκως, για τους δημιουργούς. Όταν ήρθε ο Ryan και μας γνώρισε όλους, ένιωσε πολύ άνετα». Ο Nate Moore, παραγωγός της ταινίας, είχε βασιστεί με αυτοπεποίθηση στο ταλέντο του Coogler, αλλά ίσως δεν είχε συνειδητοποιήσει πόσο προσωπικό θα κατέληγε να είναι το φιλμ.
Στο διάστημα που μεσολάβησε μέχρι την πρεμιέρα της ταινίας, ο σκηνοθέτης έχει επαναλάβει σε κάθε περίσταση που προσφερόταν ότι την έφτιαξε για τον 10χρονο εαυτό του. Η χειροπιαστή στιγμή, όμως, που προσγείωσε την ιστορική θέση της ταινίας στο μυαλό του, ήταν όταν ο Chadwich Boseman και ο John Kani που υποδύεται τον T’Chaka, πατέρα του τελευταίου, έκαναν πρόβα μια σκηνή όπου συνδιαλέγονται στη νοτιοαφρικανική γλώσσα isiXhosa.
«Συνειδητοποιώντας ότι θα είχαμε μια υπερηρωική ταινία όπου πατέρας και γιος θα συνομιλούσαν σε μια τοπική αφρικανική γλώσσα – με χτύπησε για μια στιγμή. Ήταν δυνατό συναισθηματικά». Σε άλλη συνέντευξη, ο Coogler τόνισε πως, στην ίδια λογική που είναι σωστό την πρώτη υπερηρωική ταινία με ηρωίδα μια γυναίκα να τη γυρίσει γυναίκα, ένας μαύρος σκηνοθέτης θα ήταν ο κατάλληλος για να εκπροσωπήσει τη μαύρη φωνή. «Νομίζω ότι υπάρχουν καλύτερες προοπτικές για την απεικόνιση της αλήθειας όταν ένας δημιουργός έρχεται από τη συγκεκριμένη κουλτούρα που χειρίζεται. Αυτό δεν σημαίνει ότι ένας καλλιτέχνης δεν μπορεί να δουλέψει έξω από τα προσωπικά πολιτισμικά του περιθώρια. Αλλά νομίζω ότι η ευκαιρία για μια ταινία να έχει περισσότερη ουσία έρχεται όταν ψάχνεις για δημιουργούς που φέρνουν μαζί λίγη από την προσωπική τους εμπειρία».
Το ‘Black Panther’ δεν έχει κάνει την πρεμιέρα του στην Ελλάδα, αλλά πριν ακόμα οι κριτικές που θα δεις παρακάτω το επιβεβαιώσουν, το εικαστικό κομμάτι της ταινίας που σκιαγραφεί τo έθνος του T’Challa και βγαίνει μέσα απ’ τα τρέιλερ, τις φωτογραφίες, τα featurettes, και οτιδήποτε έχει κυκλοφορήσει η Marvel, έχει σίγουρα μία κατακλείδα. Η φανταστική Wakanda είναι περήφανη και αναπολογητική για τον πλούτο της.
Ο Coogler, όπως έχει δηλώσει, μέσα από την έρευνα της αφρικανικής ηπείρου που οδήγησε στην δημιουργία της χώρας, απέκτησε πολύτιμες γνώσεις για την κληρονομιά της και τον ίδιο του τον εαυτό. Η Wakanda στέκεται ανεπηρέαστη από την αποικιοκρατία, προστατευμένη από τον έξω κόσμο, πιστή στις δυνάμεις της. Σε σχετικό άρθρο στο Mic για παράδειγμα, η Ruth E. Carter που σχεδίασε τα κουστούμια της ταινίας, μίλησε για την επιρροή της κουλτούρας των Massai στα ρούχα των χαρακτήρων, με στόχο την εκπροσώπηση της αφρικανικής διασποράς με μια μεγαλοπρεπή, βασιλική, hi-tech χροιά. Η λέξη-κλειδί που ψάχνουμε είναι ο Αφροφουτουρισμός και βρίσκεται στο ίδιο άρθρο.
Ο όρος αποδίδεται στον συγγραφέα Mark Dery, από μια έρευνά του για το Duke University το 1992, και προσδιορίζει την τέχνη «που συνδυάζει την επιστημονική φαντασία με τη μαύρη κουλτούρα για να δημιουργήσει ένα μέλλον επηρεασμένο από αυτήν». Οι μορφές που παίρνει – από την Uhura στο ορίτζιναλ ‘Star Trek’ μέχρι την αισθητική της Missy Elliott σε διάφορα κλιπ και τους στίχους της Janelle Monae – γίνονται καταφύγιο για τη μαύρη κοινότητα από τη δύσκολη καθημερινότητά της. Κάποιες φορές όμως, δεν συνδέεται με το «αφρο-» μέρος της λέξης, όπως συμβαίνει στο ‘Black Panther’.
Μιλώντας γι’ αυτό στο Mic, o συγγραφέας Nalo Hopkinson σχολίασε πως «όταν μιλάμε για Αφροφουτουριμό, το τελευταίο πράγμα που σκεφτόμαστε – αν το σκεφτούμε γενικώς – είναι οι κάτοικοι της ηπείρου. Όμως είναι μέρος του ίδιου του ονόματος. Το ‘Black Panther’ δεν δείχνει απλά μια φανταστική Αφρική, τη δείχνει καλά. Το να είναι κάτι τόσο ευρύ σε έκταση κι επιρροή τόσο αφρικανικό – με θετικό κιόλας πρόσημο – και τόσο ενημερωμένα αφρικανικό… δεν υπάρχει τρόπος να υπολογίσουμε πόσο ζωτικής σημασίας είναι γιατί εκπροσωπούμαστε τόσο κακά. Γι’ αυτό όταν βλέπω reaction videos για το τρέιλερ, βλέπω ανθρώπους να ξεσπάνε σε κλάματα. Δεν μας δείχνουν μονάχα όπως ξέρουμε ότι είμαστε, αλλά όπως μπορούμε να μιλάμε για τον εαυτό μας σε ιστορίες”.
Ο Αφροφουτουρισμός είναι το μικρότερο αδερφάκι του Blaxploitation, του υποείδους του ‘70s σινεμά που απευθυνόταν αρχικά στο μαύρο κοινό. Σ’ αυτό έδωσε ήρωες όπως η Foxy Brown, πριν η δημοτικότητά του να το σπρώξει σε όλα τα κοινά της εποχής. Πρόπερσι αναφέρθηκε σε αυτό και στην αναβίωσή του μέσα από το ‘Luke Cage’ ο δημιουργός της σειράς, Cheo Hodari Coker, τονίζοντας ότι το blaxploitation «δεν είναι τίποτα διαφορετικό από το να μπορούμε να έχουμε swag και την ευκαιρία για συναρπαστικούς ήρωες και κακούς».
Αν πιστέψουμε τις παρακάτω κριτικές που έσπευσαν να στέψουν έναν νέο βασιλιά στην αυτοκρατορία της Marvel, το ‘Black Panther’ δεν έχει μόνο swag:
***
“Η τελευταία υπερηρωική ιστορία [της Marvel] είναι μια ανατρεπτική, θορυβώδης περιπέτεια δράσης όπου τα αφρικανικά στερεότυπα αλλάζουν άρδην και η Ιστορία ξαναγράφεται”. – The Guardian
“Το ‘Black Panther’ είναι μια τυπική Marvel υπερηρωική ταινία όσον αφορά τις εκπληκτικές χορογραφίες μάχης και το υπέροχο worldbuilding, αλλά το να επικεντρωθούμε μονάχα σε αυτά τα στοιχεία θα αδικούσε απίστευτα την ταινία. Εδώ έχουμε ένα φιλμ που δεν απομακρύνεται από το πόσο μαύρη είναι, και το τελικό αποτέλεσμα είναι μια εμπειρία που σε εκτοξεύει στα ύψη και σε ρίχνει το ίδιο γρήγορα, όσο αναλύει βίαια την αφήγηση που περιβάλλει αυτό που σημαίνει να είσαι μαύρος αυτή την εποχή”. – Critical Hit
“Το ‘Black Panther’ λαμβάνει χώρα κυρίως στη Wakanda, με μια στάση στη Νότια Κορέα. Παρ’ όλα αυτά, δεν μπορείς να μη νιώσεις ότι έτσι μοιάζει η Αμερική όταν της επιτρέπουν να είναι ο πιο αληθινός, ελεύθερος εαυτός της”. – TIME
“Πιστεύεις στον T’Challa, πιστεύεις στη Wakanda, και πιστεύεις – ίσως για πρώτη φορά – ότι το MCU έχει πραγματικό νόημα”. – indieWire
“Δεν ξέραμε πόσο πολύ την επιθυμούσαμε μέχρι που έφτασε, αλλά τώρα έχουμε την αίσθηση ότι η αναμονή για μια ταινία σαν το ‘Black Panther’ ήταν πολύ μεγαλύτερη απ’ ότι έπρεπε”. – Los Angeles Times
“Δόξα τω Θεώ για τις γυναίκες πλάι στον Boseman, συμπεριλαμβανομένης της μητέρας του Ramonda (Angela Bassett), της πανέξυπνης μικρής του αδερφής Suri (Letitia Wright) και της ατρόμητης πολεμίστριας Okoye (Danai Gurira). Είναι αήττητες, και τόσο πανέμορφα και ζωντανά φτιαγμένες”. – Entertainment Weekly
“Ας πούμε αυτό για το ‘Black Panther’, που ανεβάζει την κινηματογραφική φυγή από την πραγματικότητα σε επίπεδο τέχνης: Δεν έχεις δει τίποτα σαν κι αυτό στη ζωή σου”. – Rolling Stone
“Ποτέ μέχρι σήμερα δεν έχει υπάρξει ένα υπερηρωικό blockbuster τόσο επικεντρωμένο στη μαύρη εμπειρία, στη σημασία της ταυτότητας και της κληρονομιάς, αλλά και της τραγωδίας του στις στερούν […] To ‘Black Panther’ έχει ενέργεια, είναι εκθαμβωτικό, είναι ζωτική, επίκαιρη αφήγηση που έχει κάτι να πει”. – Collider
Μετά τη δημοσίευση 55 κριτικών την Τρίτη που μας πέρασε, η ταινία έχει μέχρι στιγμής το σκορ του 100% στο Rotten Tomatoes.
Στις 15 Φεβρουαρίου έρχεται η δική σου σειρά να την κρίνεις στις ελληνικές αίθουσες.
ΔΙΑΒΑΣΕ ΑΚΟΜΗ:
