Σεξουαλική παρενόχληση: Όταν το θύμα είναι φύλου αρσενικού

“Να δούμε πότε, επιτέλους, θα με γλείψεις”. Ο τόνος της φωνής της είχε ένα άχτι, έτσι τουλάχιστον ακούστηκε στον Στέφανο που στεκόταν στη μέση του άδειου διαδρόμου, χαμογελώντας διστακτικά στο αφεντικό του. Ήταν μια γυναίκα 48 ετών. “Επιβλητική και αυστηρή, δεν μπορούσες να της αντιμιλήσεις εύκολα. Και την ίδια στιγμή τόσο κομψή και μετρημένα διαχυτική, που δεν γινόταν να αγνοήσεις την παρουσία της”. Έτσι περιγράφει ο Στέφανος τη γυναίκα που βρέθηκε από πάνω του για 10 μήνες – μέχρι τη στιγμή που κατάλαβε ότι όλα όσα είχαν μεσολάβήσει μέχρι εκείνο το ‘παράπονο’ στον διάδρομο, έξω από το γραφείο της, δεν ήταν τίποτε άλλο παρά μία ξεκάθαρη σεξουαλική παρενόχληση.

Η μάστιγα της σεξουαλικής παρενόχλησης -ειδικά στους χώρους εργασίας- δεν είναι ούτε νεόκοπη ούτε κοινό μυστικό. Ειδικά φέτος, με τις αποκαλύψεις στους κύκλους του Χόλιγουντ και την ασύλληπτη ιντερνετική διασπορά του #metoo, το θέμα αναδείχθηκε, συζητήθηκε, κανιβαλίστηκε (αναπόφευκτη συνέπεια όταν η δημόσια συζήτηση γίνεται σε τέτοια κλίμακα) και παραμένει σταθερά στην επικαιρότητα. Εννοείται ότι η ίδια η επικαιρότητα είναι αυτή που κάποιες φορές στρέφει τη συζήτηση στη σωστή κατεύθυνση και άλλες την κάνει να λοξοδρομεί και να χάνει τον προσανατολισμό της.

Μέχρι σήμερα, ένα πολύ μικρό κομμάτι αυτής της συζήτησης αφορά στα περιστατικά σεξουαλικής παρενόχλησης προς άντρες. Οι ιστορίες, όμως, που μοιάζουν με αυτή που αφηγείται ο Στέφανος, δεν είναι λίγες. Το 15% περίπου των θυμάτων σεξουαλικής παρενόχλησης είναι άντρες. Συχνά, η δική τους θέση είναι πιο δύσκολη από τη θέση των γυναικών – θυμάτων: τα κοινωνικά στερεότυπα είναι αμείλικτα απέναντι στα αρσενικά που αποδεικνύονται ανίσχυρα, ειδικά απέναντι σε ισχυρές γυναίκες. Οι αφηγήσεις του Στέφανου και του Δημήτρη, τα επίσημα στοιχεία και οι επιστημονικές παρατηρήσεις ενός ψυχιάτρου αποδεικνύουν την πολύ άβολη, αλλά αδιαμφισβήτητη αλήθεια: όλοι μπορεί κάποια στιγμή να βρεθούμε στη θέση του θύματος. Κι όταν αυτό συμβεί, θα πονέσουμε και θα υποφέρουμε. Το θύμα, όπως και το έγκλημα – η παρενόχληση – δεν έχει φύλο.

Ένα στα επτά θύματα είναι άντρας

Σύμφωνα με τα λεγόμενα του ψυχιάτρου / ψυχοθεραπευτή Δημήτρη Παπαδημητριάδη, η σεξουαλική παρενόχληση στους άντρες είναι κάτι που αδιαμφισβήτητα συμβαίνει γύρω μας, ασχέτως αν δεν καταγράφεται στον βαθμό που γίνεται όταν το θύμα είναι γυναίκα: “Ό,τι συμβαίνει στο ένα φύλο μπορεί να συμβαίνει και στο άλλο. Η σεξουαλική παρενόχληση δεν είναι η εξαίρεση σε αυτό τον κανόνα. Ωστόσο, τα περιστατικά που αφορούν σε άνδρες – θύματα του φαινομένου, δεν δηλώνονται στον ίδιο βαθμό με τον οποίο οι γυναίκες προσέρχονται (με τον ένα ή τον άλλο τρόπο) σε βοήθεια ή καταγγελία”.

Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο υπάρχουν αρκετές αποκλίσεις στην εκτίμηση της συχνότητας μεταξύ των επιστημονικών μελετών ανά τον κόσμο. Παρόλα αυτά, σύμφωνα με τα στοιχεία του δρ. Παπαδημητριάδη, “Επί του συνόλου των περιστατικών που καταγράφονται διεθνώς, φαίνεται ότι οι άνδρες παρενοχλούνται σεξουαλικά (από γυναίκες ή άνδρες) σε ποσοστό 14-17%. Δηλαδή, ένας στους επτά ανθρώπους που υποφέρουν από αυτή την απίστευτη ψυχική ταλαιπωρία είναι άνδρας”.

‘Κατέβασε το παντελόνι σου να δω τον ανδρισμό σου’

“Τρεις μέρες μετά το περιστατικό ζήτησα άδεια -για λόγους υγείας- και απέφυγα να εμφανιστώ στο γραφείο για μία περίπου εβδομάδα. Όταν επέστρεψα, υπέβαλα την παραίτησή μου”, περιγράφει ο Στέφανος.

Σήμερα έχει μετανιώσει για εκείνη την παραίτηση. “Τώρα που έχει περάσει αρκετός καιρός, μετανιώνω που το έκανα, αλλά εκείνη τη συγκεκριμένη στιγμή ένιωθα ένοχος. Δεν θα προχωρούσα νομικά εναντίον της, απλώς αν δεν είχα επιλέξει την παραίτηση, δεν θα με βάραινε μέχρι σήμερα αυτή η αναίτια δειλία. Θα ήμουν ο δυνατός που επέλεξε να μείνει και να αντισταθεί, θα ήμουν εκεί για να την αντιμετωπίσω από την αρχή”.

Για όσο διάστημα δούλευαν μαζί, αναγνωρίζει ότι ήταν παραπάνω διαχυτικός από όσο θα έπρεπε. Στην αγωνία του να φανεί καλός απέναντί της ανταπέδιδε κάποια κομπλιμέντα και κάποια αγγίγματα. Επιπλέον, έκανε το λάθος, όπως αποδείχτηκε αργότερα, να την αγκαλιάσει ‘θερμά’ και να της ευχηθεί περιχαρής για τη γιορτή της.

“Παρατηρούσε συχνά το ντύσιμό μου και, κάποιες φορές, σχολίαζε ότι τα πουκάμισα που φοράω μου ταιριάζουν πολύ. Ενίοτε, έριχνε κι ένα υποννοούμενο για αυτό που έκρυβα κάτω από τα ρούχα μου”. Στη συνέχεια της αφήγησής του, ο Στέφανος παραδέχεται ότι πολύ συχνά στο τέλος της μέρας έμεναν σχεδόν μόνοι οι δυο τους στο γραφείο. “Ήμουν ο καινούριος στη δουλειά και προσπαθούσα πολύ να ξεχωρίσω και να αφήσω καλές εντυπώσεις. Εκείνη, δεν δίσταζε να με αγγίζει. Στην αρχή στην πλάτη και στα μπράτσα, ενώ υπήρξαν και στιγμές που χάιδευε τα μαλλιά μου λέγοντας ότι είμαι ωραίος και πολλά υποσχόμενος”.

Ο Στέφανος δεν αντιδρούσε σ’ αυτήν τη συμπεριφορά. Τη θεωρούσε ένα αθώο και διακριτικό φλερτ, ενώ κάπου ένιωθε και κολακευμένος. “Επίσης, ήθελα να τα έχω καλά μαζί της για να αποφύγω οποιαδήποτε δυσφορία από την πλευρά της. Κάποια στιγμή έκανα το λάθος να απλώσω και εγώ το χέρι μου, σε ένδειξη καλής θέλησης. Δεν μιλάμε για κάτι πολύ χοντρό, ένα άγγιγμα με τα ακροδάχτυλα ήταν μόνο”.

Αυτή η κατάσταση, σ’ αυτήν την ένταση, συνεχίστηκε για τρεις περίπου μήνες. Από τον τέταρτο μήνα κι έπειτα, τα πράγματα ηρέμησαν και οι μέρες περνούσαν χωρίς απρόοπτα. “Ήμουν πολύ εντάξει στη δουλειά, τα πράγματα έτρεχαν ωραία και με το αφεντικό ανταλλάσσαμε μόνο κάποια χαμόγελα και κάποια χτυπήματα στην πλάτη – από την πλευρά της, όταν ο πελάτης έμενε πολύ ικανοποιημένος ή υπήρχε μεγάλη αύξηση εσόδων χάρη στη δική μου προσπάθεια. Δύο εβδομάδες πριν το ‘γλείψιμο’, την ημέρα της γιορτής της, αποφάσισα να της κάνω δώρο ένα ακριβό σημειωματάριο. Εκείνη χάρηκε πολύ και με ευχαρίστησε. Πάνω στον ενθουσιασμό μου την αγκάλιασα σφιχτά και τη φίλησα. Από εκείνη τη στιγμή, η συμπεριφορά της άλλαξε”.

Ο Στέφανος βρισκόταν στο γραφείο της προϊσταμένης του καθημερινά, με διάφορες αφορμές που επινοούσε εκείνη. “Έδειχνε πλέον με σαφήνεια ότι θέλει κάτι από μένα. Όσο εγώ παρίστανα τον ανίδεο, εκείνη γινόταν πιο επιθετική. Ακολούθησαν αδικαιολόγητα αυστηρές παρατηρήσεις για την ώρα που πήγαινα κι έφευγα από το γραφείο ή για τον τρόπο που μιλούσα στους πελάτες. Δύο φορές με προσέβαλε μπροστά σε συναδέλφους. Τη δεύτερη, μάλιστα, ανέφερε ότι δεν ήμουν αρκετά μαχητικός και ότι οφείλουμε να κρατάμε τους πελάτες με νύχια και με δόντια. Να τους κάνουμε ό,τι θέλουμε εμείς και όχι να μας εκμεταλλεύονται. Όπως είπε, ‘Έτσι κάνουν οι αληθινοί άντρες’. Αμέσως μετά, μεταξύ σοβαρού και αστείου, ζήτησε να κατεβάσω το παντελόνι μου για να δει τον ανδρισμό μου”.

Την επόμενη στιγμή, ο Στέφανος άκουσε την αφεντικίνα του να τον απειλεί ότι αν δεν συμμορφωθεί άμεσα και δεν προσαρμοστεί στις ανάγκες του γραφείου, θα πάει στο σπιτάκι του. “Όταν έφυγε εκείνη, ένας από τους παλιούς συναδέλφους μου είπε να μη δίνω σημασία και ότι τα κάνει αυτά στην προσπάθειά της να επιβληθεί με κάθε τρόπο στους πιο νέους, για να μας έχει διαρκώς ‘από κάτω’. Προσπάθησε να με καθησυχάσει λέγοντας ότι το αφεντικό μας ήταν απλώς μια σαραντάρα γυναίκα ‘στα τελειώματα’, χωρίς άντρα και παιδιά, που αναζητούσε λίγη φροντίδα”.

Δύο εβδομάδες μετά από το συγκεκριμένο ξέσπασα ήρθε το ‘γλείψιμο’.

Το προφίλ και τα κίνητρα του ‘δράστη’

Ο δρ Δημήτρης Παπαδημητριάδης εξηγεί ότι οι άνθρωποι καταφεύγουν στην παρενόχληση αναζητώντας ένα μέσο αυτοεπιβεβαίωσης. Για κάποιους, καταλήγει κάτι σαν ‘χόμπι’: “Αυτό συμβαίνει όταν συναντιούνται σ’ έναν παρενοχλητή στοιχεία από τη σκοτεινή τριάδα της προσωπικότητας: τον ναρκισσισμό, την ψυχοπάθεια και τον μακιαβελιανισμό”.

Σ’ αυτές τις περιπτώσεις, όπως εξηγεί ο ψυχίατρος, “Έχουμε να κάνουμε με ανθρώπους που εκδηλώνουν έλλειψη ενσυναίσθησης, ανυπόστατη και υπερβολική μεγαλοπρέπεια, κυνική αδιαφορία για την κοινή ηθική, παρορμητικότητα, εγωισμό και αντικοινωνική συμπεριφορά, τάση προς τη χειραγώγηση, την εκμετάλλευση και την εξαπάτηση των άλλων. Ο συνδετικός κρίκος τους είναι η χαμηλή τερπνότητα, καθώς απουσιάζει η πραγματική συμπονετικότητα και προνοητικότητα προς το συνάνθρωπο. Για αυτές τις προσωπικότητες, τα θύματα γίνονται τα τρόπαια – η λεία τους αν προτιμάτε – ενώ το σώμα τους και η κυριαρχικότητά τους το όπλο τους”.

Ποιοι μετατρέπονται σε θύματα

Σε μια προσπάθεια να ορίσουμε το προφίλ των αντρών που δέχονται σεξουαλική παρενόχληση, το συμπέρασμα στο οποίο καταλήγουμε είναι ότι κάθε άνθρωπος, κάθε ηλικίας, μπορεί να βρεθεί στο ρόλο του θύματος. “Εκτιμώ, ωστόσο, ότι είναι περισσότερο ευάλωτοι οι άνδρες με την ατυχία της εργασιακής σχέσης με παρενοχλητές προϊστάμενους ή εργοδότες, οι άνθρωποι χαμηλών τόνων, εκείνοι που είναι από τη φύση τους περισσότερο δεκτικοί στην ανθρώπινη διεπαφή”, διευκρινίζει ο ειδικός.

Στην ερώτηση για το πώς δέχεται ένας άντρας τη σεξουαλική παρενόχληση και ποιες είναι οι επιπτώσεις που έχει στο θύμα αυτού του είδους η συμπεριφορά, απαντά: “Στις περισσότερες περιπτώσεις τραυματίζεται η αυτοπεποίθηση και η εμπιστοσύνη που έχει ένας άνθρωπος στον εαυτό του, στους άλλους και στην ανθρώπινη συσχέτιση. Είναι δυνατόν να εμφανίζονται συμπτώματα κατάθλιψης, μετατραυματικής διαταραχής, άγχους ή και φοβίες εξαρτημένες από την προσωπικότητα του θύματος, την επάρκεια του υποστηρικτικού του δικτύου κι από την έκταση της σεξουαλικής παρενόχλησης”.

Μια λεπτή, αδιόρατη γραμμή

Στην προσπάθεια να κατηγοριοποιήσουμε τη σεξουαλική παρενόχληση και να περιγράψουμε τον τρόπο που ένας θύτης εισβάλλει στον προσωπικό χώρο του θύματος, ο Δημήτρης Παπαδημητριάδης κάνει το βασικό διαχωρισμό: “Μπορούμε να διακρίνουμε δύο κατηγορίες. Από τη μία υπάρχει η άμεση σεξουαλική παρενόχληση, που σημαίνει τον σωματικό ή ψυχολογικό σεξουαλικό εξαναγκασμό, με τη μορφή ανεπιθύμητων πράξεων όπως οι χειρονομίες ή το ανάρμοστο άγγιγμα, ο δελεασμός με ανταλλάγματα, ο εκφοβισμός ή ακόμη και οι απειλές με όμηρο την εργασιακή, την οικογενειακή ή την προσωπική ειρήνη. Από την άλλη, έχουμε την έμμεση σεξουαλική παρενόχληση. Αυτή μπορεί να περιλαμβάνει υπαινικτικά αστεία και ανέκδοτα, απρόσκλητες φιλοφρονήσεις, έως υποτιμητικά ή προσβλητικά σχόλια. Όταν εκείνη ή εκείνος που παρενοχλεί μοιράζεται το ίδιο περιβάλλον με εκείνον που παρενοχλείται, τότε η έμμεση παρενόχληση ανοίγει ύπουλα το δρόμο για την άμεση”.

Ο ειδικός περιγράφει με ιδιαίτερη γλαφυρότητα τη συμπεριφορά που ονομάζεται ‘Το Πόδι στην Πόρτα’: “Η παρενοχλήτρια ζητάει στην αρχή κάτι εύκολο, όπως ένα μασάζ στους ώμους, προφασιζόμενη την κούραση της ημέρας. Μετά, εγκαινιάζει μία κολακευτική επικοινωνία, είτε δια ζώσης είτε από απόσταση, μέσω των κοινωνικών δικτύων, για παράδειγμα. Στην πορεία επιμένει να μη δέχεται το ‘Όχι’ για απάντηση, υπερβαίνει το όριο με κάποιο αστείο, ή εξαντλεί την ανοχή και την ευγένεια του παρενοχλούμενου. Αργότερα επιβάλλει τον εαυτό της ακόμη πιο έντονα. Στέλνει μηνύματα με άπρεπο περιεχόμενο σε ακατάλληλες ώρες, κάνει δώρα ή φέρνει σε πολύ δύσκολη θέση το θύμα της – ενδεχομένως και απέναντι στην οικογένειά του ή στη προσωπική του ζωή. Εμφανίζεται απρόσκλητη, διεκδικεί ολοένα και περισσότερα, επιμένει και επιμένει. Σε όλες τις περιπτώσεις, ο κοινός παρονομαστής είναι ο εκβιασμός της προσοχής ή της συμμετοχής του παρενοχλούμενου και ότι πρόκειται για ένα παιχνίδι επιβολής και εξουσίας σε βάρος του”.

Φλερτ ή παρενόχληση;

“Αναμφίβολα, τα περισσότερα περιστατικά συμβαίνουν στον χώρο της εργασίας. Ως ειδικός, συμβουλεύω επομένως άνδρες και γυναίκες να κρατούν την προσωπική τους ζωή κατά το δυνατόν μακριά από τη δουλειά. Να αποφεύγουν να συμμετέχουν με οποιονδήποτε τρόπο όταν νιώθουν ότι παρενοχλούνται, να μη στέλνουν μικτά σήματα αποδεχόμενοι δώρα ή διευκολύνσεις που δεν ταιριάζουν στο πρόσωπο, στη στιγμή και στο είδος της συσχέτισης, να γνωστοποιούν διακριτικά τη δυσφορία τους και αν ο δράστης επιμένει, να καταγγέλλουν χωρίς ενδοιασμό”, μας λέει ο Δημήτρης Παπαδημητριάδης.

Στην ερώτηση κατά πόσο υπάρχει διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στο φλερτ, την έκφραση θαυμασμού και τη σεξουαλική παρενόχληση, η απάντηση του ειδικού διαχωρίζει και εξηγεί. “Είναι πολύ εύκολο να διακρίνουμε την παρενόχληση από το φλερτ αν ακούσουμε το ένστικτό μας. Στην πρώτη περίπτωση πρόκειται για μία ολότελα απρόσκλητη προσέγγιση που μας δημιουργεί στην καλύτερη περίπτωση αμηχανία, δυσάρεστα συναισθήματα ή αποστροφή. Εκείνη ή εκείνος που προσεγγίζει δεν έχει σεβασμό στο χώρο, στο χρόνο και στη προσωπικότητά μας, αλλά μας επιβάλλεται. Μας τοποθετεί αυτόματα σε άμυνα. Ενώ το φλερτ προσλαμβάνεται ευχάριστα, υπάρχει αμοιβαιότητα και θετική διάθεση. Εκείνος που προσεγγίζει δείχνει σεβασμό και αναγνωρίζει τα όρια”.

Η σιωπή των αντρών

Το 75% των ανθρώπων που παρενοχλούνται δεν το αναφέρουν ποτέ. Αυτή η κουλτούρα σιωπής, δημιουργεί μια κουλτούρα εφησυχασμού. Αν εξαιρέσουμε τη δημοσιότητα των επώνυμων περιστατικών που απασχολούν από καιρό σε καιρό την επικαιρότητα, η αδράνεια των θυμάτων και των μαρτύρων προστατεύει τους παρενοχλούντες και διαιωνίζει το φαινόμενο. Μπορούμε να αναζητήσουμε τις αιτίες αυτής της ομερτά κυρίως μέσα στα στερεότυπα για την αρρενωπότητα και το ρόλο των ανδρών, που δεν αφήνουν χώρο για το ρόλο του θύματος.

Σχετικά με τον τρόπο που ένας άντρας δέχεται, αντιμετωπίζει και φιλτράρει τη σεξουαλική παρενόχληση μέσα στο μυαλό του, ο γιατρός υποστηρίζει ότι έτσι κι αλλιώς υπάρχει μια γενική αντίληψη ότι τα θύματα προκαλούν την παρενόχλησή τους με τις δικές τους συμπεριφορές.

Πέρα από ένα ακόμη στερεότυπο, αυτή η ενοχικότητα -που πάντα αισθάνονται οι παρενοχλούμενοι- επάγεται, σε μεγάλο βαθμό, από τους ίδιους τους δράστες, που έχουν συνήθως ένα ιδιαίτερο ταλέντο να κανονικοποιούν τις συμπεριφορές τους. “Δεν έγινε τίποτα”, “Το ήθελες κι εσύ όπως με κοίταζες”, “Μην είσαι ξενέρωτος”. Είναι κι αυτός ένας ακόμη λόγος για τον οποίο οι ειδικοί παροτρύνουμε τα θύματα να μοιράζονται την εμπειρία τους και να εξωτερικεύουν τα συναισθήματά τους.

Μια φωτογραφική καταγγελία

“Γνωριστήκαμε μέσω φίλων και καθίσαμε στο ίδιο τραπέζι. Εκτός από ωραία αποδείχθηκε -με τον καιρό- πολύ ευχάριστη και κοινωνική. Βγήκαμε πέντε, έξι φορές μαζί αφού ένα από τα παιδιά τη γούσταρε και την καλούσε με κάθε ευκαιρία επειδή ήξερε ότι ήταν στα χωρίσματα και προόριζε τον εαυτό του για παρηγορητή και τυχεράκια. Για να πνίξει τον πόνο της (έτσι έλεγε), τις τελευταίες φορές το έριχνε στα αστεία για σεξ. Μιλούσε πολύ χύμα σε σύγκριση με άλλες κοπέλες”. Έτσι ξεκινάει την ιστορία του ο 28χρονος Δημήτρης.

Είναι μια ιστορία που κλιμακώθηκε πολύ γρήγορα. “Κάποια στιγμή με πήρε τηλέφωνο και μου ζήτησε να βγούμε. Είχε επιτέλους χωρίσει και ήθελε συμπαράσταση και συμβουλές από ένα σοβαρό παιδί, έτσι με αποκαλούσε. Θαύμαζε τον τρόπο που συμπεριφερόμουν, σε σύγκριση με τους άλλους και πολύ θα ήθελε να μάθει πώς το κάνω. Βγήκαμε και πολύ σύντομα η κουβέντα έφτασε ακριβώς σε αυτό – στον τρόπο που το κάνω. Τι μου αρέσει, αν ζητάω αυτό που θέλω και αν μου τα δίνουν όλα”.

Ο Δημήτρης είναι πολύ ειλικρινής, δεν έχει πρόβλημα να εξομολογηθεί ότι η αρχική του αντίδραση ήταν θετική: “Την κοιτούσα που με κοιτούσε και η πρώτη σκέψη που μου πέρασε από το μυαλό ήταν ότι αποτελούσε την ιδανική αρπαχτή – τι είχα να χάσω άλλωστε; Στο τέλος με ‘κόλλησαν’ δύο πράγματα. Ο φίλος μου που τη γούσταρε και το ότι το μάτι της κάπως γυάλιζε. Όσο περνούσε η ώρα, συνειδητοποιούσα ότι ο τρόπος της ήταν πολύ χυδαίος. Της είπα ελάχιστα πράγματα για τη σεξουαλική μου ζωή και της ανακοίνωσα ότι έπρεπε να φύγω για τη δουλειά. Τότε θυμήθηκε ότι έχει κάποιους γνωστούς που αν της το επέτρεπα θα μπορούσε να τους μιλήσει καθώς είναι κρίμα ένα τόσο έξυπνο παιδί να δουλεύει πωλητής αντί να είναι αφοσιωμένος σε αυτό που έχει σπουδάσει. Την ευχαρίστησα και της είπα ότι αν χρειαστώ βοήθεια θα την ενημερώσω”.

Το ίδιο βράδυ, ο Δημήτρης δέχτηκε το πρώτο μήνυμα. “Αν είμαι μόνος, αν βαριέμαι και αν θα ήθελα να περάσει από το σπίτι. Της απάντησα ότι είχα παρέα αν και μπήκα στον πειρασμό να τη δεχθώ. Εκείνη δεν πτοήθηκε και μου έστειλε μια φωτογραφία. Ήταν ξαπλωμένη στο κρεβάτι και βαριόταν (έτσι έγραψε από κάτω). Εγώ αδιαφόρησα. Μετά από δύο ημέρες, έλαβα sms με το οποίο με ενημέρωνε ότι μου έκλεισε ραντεβού για μια δουλειά σε γραφείο πολιτικού μηχανικού. Όταν την ευχαρίστησα μου έστειλε φωτογραφία -κόκκινα χείλη / φιλί- στο Messenger σημειώνοντας ότι είναι μόνο η αρχή”.

Το επαγγελματικό ραντεβού του Δημήτρη πραγματοποιήθηκε κανονικά, αλλά ‘συνοδεύτηκε’ από 12 φωτογραφίες σε διάστημα τριών ημερών. ”Μου έστειλε το στήθος της από κάθε πιθανή γωνία λήψης, τα μισάνοιχτα χείλη της, τον εαυτό της στημένο στα τέσσερα. Στην αρχή ερεθίστηκα, αλλά όσο συνέχιζε να στέλνει, άρχισα να αισθάνομαι μια αυξανόμενη δυσφορία”.

Οι φωτογραφίες της γίνονταν όλο και πιο προκλητικές, τα μηνύματά της όλο και πιο ευθεία. “Δεν ήταν πλέον υποννοούμενα. Έγραφε ‘μπες, άνοιξε, μέτρα υγρασία, βάλε’. Ταυτόχρονα, μου υπενθύμιζε ότι έπρεπε να γιορτάσουμε την επικείμενη πρόσληψή μου. Την τρίτη μέρα, κοιτώντας την τελευταία της φωτογραφία -με κεντρικό θέμα εκείνη και μια μπανάνα- άρχισα να νιώθω σαν ηλίθιος. Ένας φουκαράς που περίμενε από μια τρελή γκόμενα στα τέσσερα να τον βοηθήσει και να του βρει δουλειά”.

Εκείνη τη στιγμή, ο Δημήτρης την πήρε τηλέφωνο και της ζήτησε να σταματήσει να τον ενοχλεί. “Προσπάθησα να της εξηγήσω ότι αυτό που γινόταν, ειδικά σε συνδυασμό με το ραντεβού για τη δουλειά, ήταν προσβλητικό. Μουρμούρισε λίγο στην αρχή, μετά έκανε νάζια, αλλά πολύ σύντομα άρχισε να με βρίζει και να με απειλεί ότι οι γνωστοί που θα με έσωζαν τώρα θα με καταστρέψουν”.

Η συζήτησή τους κατέληξε με εκείνη να του λέει ότι αν αλλάξει γνώμη, ξέρει που θα τη βρει. “Με χαρακτήρσιε ‘λίγο’ για τόσο μεγάλα πράγματα.. Με είπε κακομοίρη. Όταν έκλεισα το τηλέφωνο και χώνεψα τη συνομιλία μας ένιωσα κακοποιημένος, εκτεθειμένος και πολύ θυμωμένος με τον εαυτό μου που την άφησα να με παίξει με αυτό τον τρόπο. Κατηγορούσα τον εαυτό μου ότι της έδωσα το δικαίωμα να με βρίσει και να βγει από πάνω”.

Ο Δημήτρης δεν πήρε ποτέ την περίφημη δουλειά. Μπορεί η συγκεκριμένη θέση να μην υπήρξε ποτέ πραγματικά, αλλά σίγουρα χάθηκε για εκείνον όταν -οργισμένος- την ξαναπήρε τηλέφωνο βρίζοντας.

Η νομική πλευρά

Το άρθρο 337 του Ποινικού Κώδικα ορίζει ότι: ‘Όποιος με ασελγείς χειρονομίες ή προτάσεις που αφορούν ασελγείς πράξεις, προσβάλλει βάναυσα την αξιοπρέπεια άλλου στο πεδίο της γενετήσιας ζωής του τιμωρείται με φυλάκιση μέχρι ενός έτους ή χρηματική ποινή’.

Επιπλέον, όποιος το κάνει εκμεταλλευόμενος την εργασιακή θέση του παθόντος ή τη θέση προσώπου που έχει ενταχθεί σε διαδικασία αναζήτησης θέσης εργασίας διώκεται κατ` έγκληση και τιμωρείται με φυλάκιση από έξι (6) μήνες μέχρι τρία (3) έτη και με χρηματική ποινή τουλάχιστον χιλίων (1.000) ευρώ.

Καθίσταται, κατά τη διατύπωση του ανωτέρω άρθρου σαφές, ότι, με τη χρήση των όρων ‘όποιος’ (‘Όποιος με ασελγείς χειρονομίες…’) και ‘άλλου’ (‘προσβάλλει βάναυσα την αξιοπρέπεια άλλου…’), επιδιώκεται ουδετερότητα ως προς το γένος τόσο του δράστη όσο και του θύματος, ούτως ώστε να επιτευχθεί η βέλτιστη δυνατή κάλυψη όλων των πιθανών περιπτώσεων στη σύγχρονη πραγματικότητα.

Περαιτέρω, η έννοια της σεξουαλικής παρενόχλησης ορίζεται στο νόμο ως η λεκτικής, μη λεκτικής ή σωματικής συμπεριφοράς σεξουαλικού χαρακτήρα, με σκοπό ή αποτέλεσμα την προσβολή της αξιοπρέπειας ενός προσώπου, ιδίως με την δημιουργία εκφοβιστικού, εχθρικού, εξευτελιστικού, ταπεινωτικού ή επιθετικού περιβάλλοντος. (α.2 Ν.3896/2010).

Σχετικά με τη νέα αυτή διάταξη θα πρέπει τώρα να παρατηρηθούν τα ακόλουθα: Για την τέλεση του εγκλήματος απαιτούνται, πλέον, ασελγείς χειρονομίες ή προτάσεις που αφορούν ασελγείς πράξεις. Έτσι ένα φιλί στο στόμα ή ένα χάδι στο στήθος ή στους μηρούς θεωρείται ασελγής χειρονομία. Προτάσεις όμως, που αφορούν μικρότερης βαρύτητας πράξεις, όπως λόγου χάριν πρόταση για ένα φιλί, μόνον ως μορφές εξύβρισης μπορούν να αντιμετωπιστούν. Έτσι όμως γεννιούνται ήδη τα πρώτα προβλήματα.

Αναγκαία επίσης προϋπόθεση για να εφαρμοστεί η διάταξη του άρθρου 337 ΠΚ -και επομένως πλέον και η διάταξη για τη σεξουαλική παρενόχληση είναι να προσβάλλεται βάναυσα η αξιοπρέπεια του άλλου στο πεδίο της γενετήσιας ζωής. Το πότε, ωστόσο, η προσβολή είναι βάναυση, αποτελεί ένα δύσκολα αποδείξιμο μέγεθος, ενώπιων των Δικαστηρίων, ειδικά όταν, το σύνηθες είναι, να μην λαμβάνει χώρα, η παρενόχληση ενώπιων τρίτων ανθρώπων – μαρτύρων.

Με βάση επίσης τον νέο νόμο, για να υπάρχει σεξουαλική παρενόχληση πρέπει ο δράστης να ενεργεί τις πιο πάνω πράξεις, εκμεταλλευόμενος την εργασιακή θέση του παθόντος ή τη θέση προσώπου που έχει ενταχθεί σε διαδικασία αναζήτησης εργασίας. Έτσι το έγκλημα μπορεί εξίσου να τελεστεί από ομοβάθμιους συναδέλφους ή πελάτες όπως και από ιεραρχικά ανώτερους. Με την εξομοίωση όμως αυτή παραβλέπεται πλήρως το γεγονός ότι στη δεύτερη περίπτωση η πράξη δεν προσβάλλει μόνο την αξιοπρέπεια του ατόμου, αλλά πρωταρχικά τη γενετήσια ελευθερία του.

Είναι πολύ σημαντικό να αναφέρουμε πως έχει κριθεί άκυρη ως καταχρηστική η καταγγελία συμβάσεως εργασίας αορίστου χρόνου η οποία έγινε διότι ο εργαζόμενος απέκρουσε σεξουαλική παρενόχληση. 

(Για τις νομικές διευκρινίσεις και τις συνταγματικές προβλέψεις, ευχαριστούμε τη Δικηγόρο – Εργατολόγο κυρία Αδαμαντία Σκαπέτη)