Ο Ηλίας Κουνέλας έχει κάνει 600 παραστάσεις σε θαλάμους νοσοκομείων

Ο τίτλος αυτής της συνέντευξης μας αδικεί. Εμένα, εσένα και κυρίως τον Ηλία Κουνέλα. Δεν είναι ότι δεν προσπαθήσαμε να βρούμε καλύτερο. Αλλάξαμε τουλάχιστον δέκα πριν καταλήξουμε σ’ αυτόν. Παρ’ όλα αυτά, η αδικία συνεχίζει να είναι κατάφωρη.

Εμένα με αδικεί γιατί εστιάζει σ’ ένα μόνο μέρος του υλικού που απομαγνητοφώνησα. Εσένα, γιατί ως συνέπεια της προηγούμενης πρότασης θα μπορούσες να μην τον είχες βρει ενδιαφέρον ώστε να διαβάσεις τη συνέντευξη. Τον Ηλία Κουνέλα γιατί είναι πολλά περισσότερα από όσα αναφέρει.

Για την αποκατάσταση, έστω κομματιού, της αδικίας παραθέτω μερικούς τίτλους που κόπηκαν πριν τη δημοσίευση προκειμένου να έχεις μια πιο σφαιρική άποψη του τι θα διαβάσεις στη συνέχεια:

> ‘Ο Ηλίας Κουνέλας έχει γυρίσει την Ευρώπη με Interrail κάνοντας τον κλόουν’

> ‘Ηλία Κουνέλα, πώς είναι να είσαι παιδί πολιτικών προσφύγων;’

> ‘Ο Ηλίας Κουνέλας έχει 100 περισσότερα κόκαλα από εσένα’

>’Ηλίας Κουνέλας: Ο (πρώην) άθεος που βαφτίστηκε στα 32 του χριστιανός’

> ‘Ο Ηλίας Κουνέλας (ίσως) έχει ανεβάσει παράσταση στο σπίτι σου’

24MEDIA

(Φωτογραφίες: Φραντζέσκα Γιαϊτζόγλου-Watkinson)

Μοναδικός κοινός παρονομαστής των παραπάνω τίτλων είναι ο Ηλίας Κουνέλας. Οπότε, ας αφήσουμε τον δάσκαλο της δραματικής σχολής του Ωδείου Αθηνών, τον ηθοποιό, τον σκηνοθέτη και τον συγγραφέα του βιβλίου ‘Το Εγχειρίδιο Ενός Καλού Κλόουν’, Ηλία Κουνέλα, ο οποίος κυκλοφορεί στην Αθήνα μ’ ένα κόκκινο ποδήλατο και παπιγιόν, να μάς μιλήσει για τη ζωή του. Μόνο εκείνος μπορεί ν’ αποκαταστήσει πλήρως την αδικία του τίτλου.

Μια τελευταία επισήμανση. Ο Ηλίας αφηγείται τη ζωή του με μακρόσυρτη βραχνή φωνή παππού που διηγείται παραμύθι στα εγγόνια του. Με σιωπηλές παύσεις πέντε έξι δευτερολέπτων ανάμεσα στις παραγράφους, τις οποίες διακόπτει το τσικ τσικ καυσόξυλων που σιγοκαίνε στο νοητό τζάκι που βρίσκεται στο δωμάτιό σου.

> Γεννήθηκα το 1982 σ’ ένα χωριό κομμουνιστών. Στο ελληνικό χωριό Μπελογιάννης, σαράντα χιλιόμετρα έξω από την Βουδαπέστη από παιδιά πολιτικών προσφύγων. Ένα χωριό 1000 κατοίκων αμιγώς ελληνικό. Οι παππούδες μου συμμετείχαν στον Εμφύλιο. Ο πατέρας μου γεννήθηκε το ’52, όταν και χτίστηκε το χωριό, ενώ στην Ουγγαρία γεννήθηκε και η μητέρα μου. Σήμερα, ο πατέρας μου μένει στη Θεσσαλονίκη και η μητέρα μου στα Σκόπια.

> Δεν έχω ακόμα καταφέρει ν’ απαντήσω γιατί οι γονείς μου έφυγαν από την Ουγγαρία. Μάλλον, γιατί θεωρούσαν ότι είναι Έλληνες. Η ζωή τους εκεί ήταν πολύ καλή, ενώ όταν ήρθαν στην Ελλάδα δυσκολεύτηκαν πολύ. Ο πατέρας μου μιλάει κάθε μέρα για την υπέροχη ζωή που ζούσε στο Μπελογιάννη. Στην Ουγγαρία και την Τσεχία το κομμουνιστικό σύστημα δεν ήταν όπως στην ΕΣΣΔ, την Αλβανία, τη Βουλγαρία και τη Ρουμανία. Δεν ήταν μόνο ολοκληρωτικό. Είχε σημαντικά προβλήματα όπως η λογοκρισία και η μη αποδοχή της ομοφυλοφιλίας, αλλά κάποια άλλα πράγματα όπως η παιδεία κι η κοινωνική συνείδηση ήταν πολύ φτασμένα.

Ο κλόουν δεν καταλαβαίνει γιατί οι άνθρωποι μιλάνε τόσο πολύ και σε τόσες πολλές γλώσσες*

> Η πολιτική από μόνη της είναι μια αρνητική έκφραση του ανθρώπου. Δεν ψηφίζω ΚΚΕ, ούτε αποκηρύσσω τον κομμουνισμό. Αποκηρύσσω την ίδια την πολιτική φύση του ανθρώπου. Θέλω να είμαι πολιτικό ον αφού πρώτα έρθω σε ρήξη με τον εαυτό μου, αφού νιώσω ότι είμαι υπεύθυνος για όλους. Αφού αναλάβω τον ίδιο μου τον εαυτό, μιας και ποτέ στην ιστορία της ανθρωπότητας δεν υπήρξε κάποιος σαν εμένα κι ούτε θα υπάρξει ξανά. Όταν ξεκινάμε από μια πολιτική βάση, χάνουμε κάτι πολύ μεγάλο. Το πρόσωπο του άλλου. Οι άνθρωποι αιώνες τώρα έχουμε πολύ πιο βασικές ανάγκες από την πολιτική. Αγαπιόμαστε, πονάμε, πεινάμε, περπατάμε.

> Από παιδί αναζητώ την ταυτότητά μου. Δεν την βρήκα ποτέ. Τόσο σε εθνικό επίπεδο όσο και σχετικά με τη θέση μου σε αυτό τον κόσμο. Τώρα που είμαι πια 35 χρονών λέω πως πατρίδα μου είναι η παιδική μου ηλικία. Δεν το λέω μόνο ως άλλοθι. Το εννοώ. Νιώθω άπατρις. Δεν καταλαβαίνω τι σημαίνει έθνος. Δεν αισθάνομαι καμία σχετική συγκίνηση. Εμένα με συγκινεί ο ίδιος ο άνθρωπος. Δεν καταλαβαίνω πώς οι άνθρωποι διαχωρίζονται εθνικά και τοπικιστικά. Καταλαβαίνω τις διαφορές. Μπορώ ν’ αντιληφθώ ότι κάποιος που γεννιέται στον ήλιο είναι ένας διαφορετικός άνθρωπος από κάποιον που γεννιέται σ’ ένα πυκνό δάσος, όπως γεννήθηκα εγώ, αλλά μέχρι εκεί.

24MEDIA

> Επαναπατρίστηκα στα εφτά μου, στη Θεσσαλονίκη. Δεν ένιωσα ποτέ ρατσισμό στην Ελλάδα. Οι γονείς μου πέρασαν δύσκολα, αλλά αυτό δεν ήταν θέμα της Ελλάδας. Ένιωθαν ξένοι, γιατί είχαν έρθει από κάπου αλλού. Μπορεί σε κάποιες περιπτώσεις να τους φέρθηκαν μειονεκτικά, αλλά όχι με ρατσισμό. Εγώ όχι μόνο δεν βίωσα ρατσισμό, αλλά ίσα ίσα ένιωσα μια μεγάλη αγκαλιά να με περιβάλει από όλη τη γειτονιά και το σχολείο μου στην Άνω Τούμπα.

> Με πειράζει ο ολοκληρωτισμός, ο φασισμός, ο συντηρητισμός. Μ’ ενοχλεί για παράδειγμα η συντηρητική αφήγηση. Όχι μόνο στο θέατρο. Μ’ ενοχλεί η εικόνας της Εκκλησίας, αν και αγαπώ την Εκκλησία. Με ενοχλούν τα λόμπι και οι παρατάξεις. Μ’ ενοχλεί που η λέσχη μοτοσικλετιστών απευθύνεται στους μοτοσικλετιστές, οι αριστεροί στους αριστερούς και η Εκκλησία στους χριστιανούς. Δυστυχώς, ο καθένας απευθύνεται σε αυτόν από τον οποίο έχει συμφέρον κι αυτό κάνει αυτή τη χώρα θλιβερή.

Ο κλόουν θυμάται συνέχεια το θάνατο και φοβάται μην πεθάνει εκατομμυριούχος

> Βαφτίστηκα πριν τρία χρόνια. Ήμουν άθεος και βαφτίστηκα. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι έγινα χριστιανός. Είναι μεγάλη συζήτηση τι με έκανε να βαφτιστώ. Ας πούμε ότι ξυπνούσα κάθε μέρα πολύ χαρούμενος κι άρχισα να διακρίνω τη χάρη σ’ αυτούς που είχαν ενδεχομένως βαφτιστεί. Αυτό το πράγμα που εκείνοι ίσως δεν ήθελαν, εγώ το ήθελα. Αισθάνομαι πλέον μεγάλη ευλογία. Το είχα πολύ μεγάλη ανάγκη, αλλά κάθε μέρα παλεύω με αυτό. Είναι σαν να έχω μπει σε μια νέα σχέση.

> Με το που τελείωσα το σχολείο πέρασα ένα μεγάλο χρονικό διάστημα στο νοσοκομείο. Πάσχω από σύνδρομο πολλαπλών εξοστώσεων κάτι που σημαίνει πως έχω 100 κόκαλα παραπάνω από τον μέσο άνθρωπο σε όλο μου το κορμί. Μετά έδωσα εξετάσεις στο Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος, ενώ είχα περάσει και στο Θεατρικό τμήμα του ΑΠΘ. Έβγαλα το ΚΘΒΕ κι από εκεί με πήρε κατευθείαν το Εθνικό στις ’10 Εντολές’, στην πειραματική σκηνή.

> Γεννήθηκα σε μια παραμυθία. Σε μια ηττημένη ατμόσφαιρα. Δεν μεγάλωσα σε μια κανονική  οικογένεια. Σε μια παρθένα χαρούμενη οικογένεια. Γύρω μας υπάρχουν έστω κεκαλυμμένα χαρούμενες οικογένειας. Η δική μου δεν ήταν μία τέτοια. Ήταν ξεσκέπαστα όλα. Ζούσαμε σ’ ένα ελληνικό χωριό σε μια ξένη χώρα, την οποία αγαπούσαμε. Ένα χωριό σαν αυτό του Αστερίξ. Κυκλωμένο από δέντρα κι όλα μέσα του ήταν ελληνικά. Δεν ήταν μια νορμάλ κατάσταση. Όλο αυτό με έκανε να παρατηρώ μ’ ένα ιδιαίτερο τρόπο τι συνέβαινε γύρω μου και με οδήγησε στο θέατρο.

> Στις κλασικές θεατρικές σκηνές δεν υπάρχει καμία επαφή με τον κόσμο. Έπαιξα σε τεράστιες παραγωγές, με τα φώτα να μας λούζουν και το κοινό να κάθεται στην αναπαυτική του καρέκλα. Έρχονταν οικογένειες και έδιναν 120 ευρώ για να δουν μια παράσταση. Δεν υπήρχε, όμως, καμία εμπειρία ανάμεσα σε μας και το κοινό. Και ξαφνικά αναρωτήθηκα ‘πώς θα ήταν ρε συ να είχε πρόσωπο το κοινό μου, να ξέρω ποιος με βλέπει;’ Έτσι δημιουργήθηκε η ανάγκη για το project ‘Κήπος Στάχτες’.

24MEDIA

> Ο χώρος που ανέβηκε το ‘Κήπος Στάχτες’ στον Κολωνό αποτελεί το σημερινό μου σπίτι. Τότε το νοίκιασα προκειμένου να το διαμορφώσω για την παράσταση και στη συνέχεια το αγόρασα από τον τότε ιδιοκτήτη σε πολύ καλή τιμή. Η παράσταση η οποία βασιζόταν στο κείμενο του Ντανίλο Κις παιζόταν μπροστά σε πολύ μικρό αριθμό ατόμων και στο τέλος βγάζαμε ένα κουτί, όπου ο καθένας πρόσφερε όσα χρήματα ήθελε. Στη συνέχεια ανεβάσαμε τους ‘Καραμάζωφ’ στην αυλή μιας εκκλησίας και μετά την ‘8η Μέρα’ στα σπίτια ανθρώπων που ήθελαν να δουν την παράσταση στο σαλόνι τους (σ.σ. Το καλοκαίρι ο Ηλίας ανέβασε την ‘8η Μέρα’ και σε δικό μας σπίτι).

> Αν την ώρα που παίζεις υπάρχουν από κάτω δώδεκα ή είκοσι άτομα, μπορείς και τα θυμάσαι. Αντιλαμβάνεσαι τις ιστορίες τους και το κείμενο προσαρμόζεται σε αυτούς. Ηθοποιοί και θεατές βρίσκονται όλοι στο ίδιο επίπεδο και ζουν όλοι μαζί με κοινό ψυχικό κόστος μια κοινή εμπειρία.

> Αυτή η αμεσότητα με το θεατή έχει μερικές φορές και αρνητικό αντίκτυπο. Εννοείται ότι έχω πάει σε σπίτι και μου έχουν πει πως δεν τους άρεσε η παράσταση. Το ίδιο μου έχει συμβεί και στο νοσοκομείο (σ.σ. στη συνέχεια θα μάθεις για τις παραστάσεις στα νοσοκομεία). Έχω πάει να κάνω καλό και τελικά έχω βαρύνει τον ασθενή. Και στο θέατρο συμβαίνει αυτό, απλώς εκεί υπάρχει η ασφάλεια που παρέχει η απόσταση.

Ο κλόουν έρχεται σε στύση μόνο όταν κλέβει

> Έκανα Interrail πριν μπω στη δραματική σχολή. Γύρισα, δηλαδή, μ’ ένα εισιτήριο τρένου την Ευρώπη. Κατά τη διάρκεια του ταξιδιού βαφόμουν κλόουν, έβγαινα σε πλατείες κι ερχόμουν σε επαφή με τον κόσμο. Παρατηρούσα πως ό,τι αισθανόταν ο κόσμος πριν με συναντήσει, την ώρα που με έβλεπε βαμμένο κλόουν, του έβγαινε επί δέκα. Αν ήταν θυμωμένος, με έβριζε. Αν ήταν συγκινημένος με αγκάλιαζε. Αν ήταν εύθυμος, τραγουδούσε και χόρευε. Για αυτό λέω και στο βιβλίο (‘Το Εγχειρίδιο Ενός Καλού Κλόουν’) ότι ο κλόουν είναι ένας καθρέφτης. Κάποιοι μου έδιναν χρήματα και τότε εγώ τους έδινα περισσότερα. Όταν κάποιος μου έδινε δύο ευρώ, εγώ του έβγαζα πέντε. Νόμιζε ότι ήθελα κι άλλα κι αυτό επαναλαμβανόταν κάμποσες φορές μέχρι να καταλάβει ότι σκοπός μου δεν ήταν τα λεφτά. Ήθελα να δει το πρόσωπό μου και μετά το δικό του με άλλα μάτια. Κάπως έτσι ξεκίνησε το προσωπικό μου ταξίδι στο κόσμο των κλόουν.

> Οι κλόουν τρομάζουν μόνο τον δυτικό άνθρωπο. Μάλλον φταίει ο Stephen King για αυτό. Δεν πιστεύω ότι φοβόμασταν παλιά τον κλόουν. Η τηλεόραση έπαιξε καταλυτικό ρόλο. Ο κλόουν υπάρχει από αρχαιοτάτων χρόνων στο θέατρο και δεν έχει καμία σχέση με τον Joker στο Batman. Ένας αγγελιοφόρος, για παράδειγμα, στο αρχαίο θέατρο είναι ένας κλόουν. Ο κλόουν έχει κάτι αυτιστικό αλλά και κάτι πολύ ελεύθερο. Δεν έχει σχέση με τον τρόμο που προκαλεί η βαμμένη φάτσα. Ο κλόουν είναι ένα παιδί. Ένα Σύνδρομο Down είναι. Όσο μας τρομάζει ένα Σύνδρομο Down, άλλο τόσο μπορεί να μας τρομάζει κι ένας κλόουν.

24MEDIA

> Ο κλόουν επιδιώκει την αποτυχία την ώρα που όλοι θέλουν να σκίσουν πάνω στη σκηνή. Αποστολή του κλόουν είναι να μας δείξει ότι ως άνθρωποι δεν έχουμε απλά δικαίωμα στην αποτυχία, έχουμε υποχρέωση ν’ αποτύχουμε. Σε αντίθεση με την κοινωνία η οποία θέλει να είσαι παντού τέλειος. Ο κλόουν είναι ένα αναρχικό πλάσμα που έχει μια παράλογη λογική και αναζητά την αποτυχία όπως αναζητά ο άνθρωπος το Θεό. Είναι πολύ μεγάλο πράγμα να καταφέρει κανείς να μην τα καταφέρει. Και αυτή είναι η λογική ενός μαθήματος που κάνω σε δραματικές σχολές. Το μάθημα το ονομάζω ‘Κλόουν: ένα μάθημα για την αποτυχία’. Εκεί, ασχολούμαι με τα πράγματα που δεν αγαπούν οι ηθοποιοί πάνω τους και τελικά τα κάνουν προτερήματά τους. Μπορεί να μην σ’ αρέσει η μύτη σου και στην πορεία ν’ ανακαλύψεις πως αυτό είναι το πιο ωραίο σου υλικό για να δουλέψεις.

> Καθοριστικό ρόλο στο πώς μπαίνει ο κλόουν στη ζωή μου έπαιξε ο σωματότυπός μου, αλλά και η αίσθηση απατροσύνης και έλλειψης ταυτότητας που με διακατέχει. Επίσης, από μια μελαγχολία κι ένα βάρος που έχω από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου. Από το ότι μιλάω πολλές γλώσσες, δηλαδή είχα μια γλώσσα μπερδεμένη στο σπίτι (ουγγρικά, ελληνικά, σλάβικα). Ο κλόουν αποτελεί μια πολύ μεγάλη αγκαλιά για τον καθένα και μια πόρτα για τα νοσοκομεία.

Κανείς δεν μπορεί να διαψεύσει πως ένας κλόουν κρύβει ένα δεινόσαυρο στην τσέπη του

> Τα τελευταία τέσσερα χρόνια έχουμε κάνει, με την Ιφιγένεια Γρίβα, πάνω από 600 παραστάσεις σε νοσοκομεία. Έχοντας υπάρξει ασθενής, πάντα ονειρευόμουν να μπω σ’ ένα νοσοκομείο και να κάνω θέατρο. Για ένα μόνο ασθενή κάθε φορά. Είναι πολύ σημαντικό να γνωρίζει ο ασθενής ότι παίζουμε μόνο για εκείνον. Έχουμε γράψει ένα γράμμα το οποίο έχουμε μοιράσει στις κοινωνικές υπηρεσίες των νοσοκομείων με έγκριση του Υπουργείου Υγείας και οι κοινωνικές υπηρεσίες με τη σειρά τους μοιράζουν το γράμμα στους ασθενείς. Το γράμμα έχει προσωπικό χαρακτήρα και ξεκινά κάπως έτσι ‘Αγαπημένε ασθενή θεατή επειδή ήμουν κάποτε κι εγώ στη θέση σου και δεν περνούσαν οι ώρες και…’ και μιλάει για το ‘Επισκεπτήριο’, μια δράση που ανήκει στο Εθνικό Θέατρο. Αφού, λοιπόν, μας καλέσει ο ασθενής του λέμε ότι έχουμε μερικές ιστορίες για την αγάπη, για τη δύναμη της ψυχής για την υπομονή και για τον θάνατο και του ζητάμε να διαλέξει ποια θέλει να του παρουσιάσουμε. Η αγάπη είναι το ‘Από τι ζουν οι άνθρωποι’ του Τολστόι, η υπομονή είναι η ιστορία του Ιώβ από την Παλαιά Διαθήκη, η δύναμη της ανθρώπινης ψυχής είναι ‘Ο Γέρος και η Θάλασσα’ του Χέμινγουεϊ κι η ιστορία για τον θάνατο είναι το ‘Το Όνειρο ενός Γελοίου’ του Ντοστογέφσκι.

> Όταν ξεκινήσαμε τη δράση ‘Επισκεπτήριο’ ψάχναμε χαρούμενες ιστορίες για να παίξουμε, αλλά καταλάβαμε πως δεν υπήρχαν. Έτσι, συνειδητοποιήσαμε πως το θέμα δεν είναι τι θα παίζαμε αλλά το πώς και κάπου εκεί εμφανίστηκε ξανά ο κλόουν σαν δεκανίκι. Ο κλόουν με την παράλογη λογική του μπορεί να δει ξαφνικά το κρεβάτι του ασθενή σαν μια βάρκα, να δει τον γιατρό ως μπαλαρίνα ή να φάει το φαγητό του ασθενή. Εμείς έχουμε την κεντρική ιστορία και αυτοσχεδιάζουμε πάνω της. Είναι πολύ ευέλικτες οι παραστάσεις, αφού συμβαίνουν διάφορα κατά τη διάρκεια της παραμονής μας σ’ ένα θάλαμο, όπως η ξαφνική είσοδος του κυρίου που πουλάει νυχτικά ή εκείνου που νοικιάζει τηλεοράσεις.

> Αυτά που μας λένε οι ασθενείς έχουν αλλάξει όλη μας τη ζωή. Εμείς ίσως παίρνουμε περισσότερα από όσα δίνουμε. Παίρνουμε ελπίδα, φως, αγάπη και συνειδητοποιούμε πως σε σχέση με εκείνους δεν έχουμε καθόλου χιούμορ. Δεν θέλω να ωραιοποιήσω τον πόνο, αλλά έχουμε παίξει σε ασθενείς σε πολύ κακή κατάσταση οι οποίοι είχαν ένα τρομερό αυτοσαρκασμό.

24MEDIA

> Ο Έλληνας μεσήλικας βιώνει μια αφόρητη μοναξιά. Στα νοσοκομεία τόσο οι γέροι όσο οι νέοι και τα παιδιά έχουν κάποιο συγγενή πλάι τους. Ο μεσήλικας (55-70), όμως, είναι μόνος του. Ο μεσήλικας ανήκει στη γενιά που κυβερνάει σήμερα. Αυτή είναι η γενιά που έχει κάνει την Ελλάδα έτσι όπως είναι. Με αφορμή, λοιπόν, αυτή την παρατήρηση σκέφτηκα ότι ήθελα ν’ αφηγηθώ μια ιστορία για το χάσμα γενεών. Το περασμένο καλοκαίρι κάναμε με την Νάντια Κατσούρα (απόφοιτο του Ωδείου Αθηνών) μια μεγάλη έρευνα με συνεντεύξεις από ανθρώπους σχετικά με το χάσμα γενεών. Έτσι στήσαμε την παράσταση ‘Είμαι Θάλασσα Χρόνων: Ένα Άσμα για το Χάσμα Γενεών’, η οποία θα παίζεται μέχρι και την Παρασκευή (18/5) στο Θέατρο Οδού Κεφαλληνίας.

> Το ίδιο το θέατρο με έκανε να γράψω το ‘Εγχειρίδιο ενός Καλού Κλόουν’. Πριν μερικά χρόνια με είχε καλέσε ο σκηνοθέτης ενός θιάσου που ανέβαζε το ‘Όνειρο Καλοκαιρινής Νύχτας’ και ήθελε να παρουσιάσει τους χωρικούς ως κλόουν. Οπότε μου ζήτησε να μιλήσω στους ηθοποιούς για το αντικείμενο. Το μεγαλύτερο μέρος του βιβλίου (σ.σ. το οποίο είναι αυτό ακριβώς που λέει ο τίτλος του) το έγραψα την προηγούμενη νύχτα από όταν μίλησα στο θίασο, αλλά στην ουσία το ετοίμαζα μέσω σημειώσεων τα προηγούμενα δέκα χρόνια.

> Θέατρο είναι το πρόσωπο του ανθρώπου. Είναι μια τεράστια καρδιά που τα χωράει όλα. Είναι ο παράδεισος και η κόλαση, οι αντιφάσεις μας. Ο κλόουν έχει απόλυτη σχέση με το θέατρο και με τη ζωή. Το θέατρο είναι η ζωή, αλλά η ζωή είναι ανώτερη αξία από το θέατρο.

*οι σκόρπιες φράσεις που παρεμβάλλονται στο κείμενο είναι από το βιβλίο του Ηλία Κουνέλα, ‘Το Εγχειρίδιο Ενός Καλού Κλόουν’, το οποίο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Καλειδοσκόπιο.