Χοσέ Μούικα, αριστερός στα χρόνια της χολέρας

Η πρόθεση να έχεις ηθικές αξίες δεν είναι αρκετή: Πρέπει να υποφέρεις για να τις διατηρήσεις, κυρίως όταν δεν σε βλέπει κάποιος. Το άλλοθι οποιουδήποτε μπορεί να φέρει τη στρεβλότητα που απαιτείται για να αλλοιώσει την πραγματικότητα, καθιστώντας το βίωμά του εξαίρεση σε ό,τι αφορά την ηθική αξία του. Η οποία είναι ατομική και δεν μπορεί να σταθεί στη μάζα.

Όμως, το τι κάνεις όταν δεν θα κριθείς αν αποφασίσεις το αντίθετο, όταν έχεις την ευχέρεια να διαλέξεις πώς θέλεις να ζήσεις, ανεξαρτήτως αν ο αντίθετος δρόμος συνοδευτεί από τύψεις σε ενοχές, είναι το διαχωριστικό.

Στις 20 Μαΐου του 2019 ένα παράδειγμα του άνωθεν προλόγου, ο Χοσέ Μούικα, έκλεισε τα 84 χρόνια του.

Είναι δύσκολο να πιστέψει κάποιος, αντικρίζοντας οποιαδήποτε φωτογραφία του, ότι αυτός ο υπέροχος άνθρωπος ήταν Πρόεδρος της μικρής αλλά… λέαινας χώρας με το περήφανο όνομα Ουρουγουάη, από τη 1 Μαρτίου 2010 έως την αντίστοιχη ημερομηνία του 2015. Είναι ακόμα δυσκολότερο, για όσους εξ ημών και εξ υμών δηλώνουν αριστεροί, να μπουν στη διαδικασία να συγκριθούν με αυτόν τον ανθρωπιστή αντιστασιακό, τα κατορθώματα του οποίου ουδόλως πολεμικά είναι, αν και σε κάποια διάστασή τους περιφέρουν τέτοια αίγλη.

Διότι οι περισσότεροι αριστεροί… συμβαίνουν εξ ανάγκης, με τις συνθήκες να ευνοούν την αντίδραση. Ο Μούικα ήταν ο ηγέτης του μαρξιστικού Tupamaros και αντιστασιακός, στο σημείο που παρέμεινε στη φυλακή για 13 χρόνια, την εποχή της στρατιωτικής δικτατορίας της.

Αθλητικά μιλώντας, ο Χοσέ Μούικα είναι ένας από τους κορυφαίους Προέδρους της Δημοκρατίας στην Ιστορία του θεσμού. Επίσης αθλητικά μιλώντας, ένας τέτοιος πολιτικός είναι ταιριαστός με τη χώρα στην οποία κάποτε έζησε και από την οποία καταγόταν ο τρισμέγιστος (δίχως ούτε χνούδι υπερβολής) Ομπντούλιο Βαρέλα. Ο μεγάλος Ουρουγουανός, που ήταν πολλά περισσότερα από αρχηγός της εθνικής ομάδας που κατέκτησε το Παγκόσμιο Κύπελλο του 1950, αν και αυτή, από μόνη της, ήταν μία απολύτως επαναστατική και αντιστασιακή πράξη.

AP Photo/Matilde Campodonico

AP Photo/Matilde Campodonico

Ο Μούικα έδωσε το παράδειγμα, σε μία ταραχώδη εποχή για την Ελλάδα, η οποία δεν διέβη το δικό της Ρουβίκωνα, παρά τις καλτ και μη εκδηλώσεις διαμαρτυρίας, οι οποίες προφανώς έπαιξαν το ρόλο τους στην αλλαγή φρουράς. Ένας Διογένης, σοφός μέσα στο πιθάρι, ένας άνθρωπος που μας ενθαρρύνει να θεωρούμε ότι όντως η λέξη βγήκε από το άνω θρώσκω, έστω κι αν αυτό αμφισβητείται και δεύτερον δεν μπορεί να στέκει με βάση την ανατομία. Αλλά ακόμα και στη μεταφορά του, πόσο οξύμωρο είναι το σχήμα; Ένας άνθρωπος που κοιτάζει χαμηλά, σεμνός και ταπεινός, είναι εκείνος που όντως κοιτάζει ψηλά.

Οι ιστορίες για την ποιότητα ζωής του Μούικα σε υλικό επίπεδο αναδεικνύουν αυτό ακριβώς: Τη λιτή ζωή του. Αυτή η λιτότητα, την οποία δεν εγκατέλειψε, ήταν ο συνοδός της πνευματικής διαύγειας στο γκαλά του ανθρωπισμού, που ο 84χρονος τέως Πρόεδρος της άσπρης και γαλάζιας χώρας δεν σταμάτησε ποτέ να επιδίδεται.

Όσοι γνωρίζουν τα έργα και τις ημέρες του ξέρουν ότι πρόκειται για κάποιον που από τον προκαθορισμένο μισθό του Προέδρου επέστρεφε το 40%, για να διανεμηθεί σε ένα λαό που το παραμικρό δεν του χαρίστηκε. Συν χρήματα, από τον ίδιο μισθό, που έδινε σε οργανώσεις οι οποίες βοηθούν ευπαθείς ομάδες ανθρώπων.

Ο Μούικα έμεινε πιστός στις αξίες του και δεν υπάρχει κάτι που μπορεί να τον διαβρώσει. Οι περιπτώσεις που ο αντιδρών αλλοιώνεται όταν βρίσκεται σε κάποιο πόστο της εξουσίας είναι αμέτρητες, αλλά στην περίπτωση του ανυπέρβλητου Ουρουγουανού τέτοιο ζήτημα δεν τέθηκε και μάλιστα όχι μόνο δεν υπήρξε, αλλά οποιοδήποτε προνόμιο απορρίφθηκε με διαδικασίες συνοπτικές. Το τελευταίο παράδειγμα είναι ότι αποσύρθηκε από την πολιτική πέρυσι το καλοκαίρι, αν και η θητεία του τελείωνε αυτό και ότι, μετά βεβαιότητος και αυτονόητα, για όποιον έχει συνδεθεί με το πνεύμα της προσωπικότητας που ψηλαφίζεται ως εδώ, αρνήθηκε τη βουλευτική σύνταξή του.

Ο τύπος απλώς έκανε νόμιμα το ίδιο πράγμα που έκανε παράνομα: χάρισε λεφτά και τρόφιμα στον κόσμο, ό,τι, δηλαδή, συνέβαινε τη δεκαετία του ’60, όταν ήταν μέλος της ομάδας ανταρτών Tupamaros, την οποία ίδρυσε ο Ραούλ Στένιτς και ονομάστηκε έτσι προς τιμή του ήρωα του Περού. Τούπακ Αμάρου του Β’, και τότε αναγκαστικά έκλεβε τρόφιμα και τράπεζες για να δίνει λεφτά και

φαγητό στον κόσμο. Αν περίμενες, όμως, κάτι τέτοιο από κάποιον, θα μπορούσες να υποθέσεις ότι ένας Ουρουγουανός από το Μοντεβιδέο με Βάσκο πατέρα και Ιταλίδα μητέρα θα ήταν ένας καλός συνδυασμός.

Το βιογραφικό πρόκειται να είναι λειψό, διότι τα κινήματα και τα υπουργεία δεν έχουν τόσο μεγάλη σημασία. Ο Μούικα είναι ένα σύμβολο, κι αν έκανε με τους Tupamaros το Κίνημα Λαϊκής Συμμετοχής ή αν έγινε γερουσιαστής το 1999 ή υπουργός Γεωργίας το 2005, λίγη σημασία έχει. Έως μηδαμινή.

Σε μπαρ τον συνέλαβαν το 1970, ενώ είχε δεχθεί έξι πυροβολισμούς από αστυνομικούς. Χτυπούσε τους τοίχους για να συνεννοείται με τους υπόλοιπους της ομάδας. Βγήκε μετά από 13 χρόνια.

AP Photo/Natacha Pisarenko, File

AP Photo/Natacha Pisarenko

Ο Μούικα διαμένει σε μία καλύβα με τη σύζυγό του και ποτέ ένα τόσο μικρό σπίτι μπόρεσε να στεγάσει δύο τόσο σπουδαίους ανθρώπους. Οδηγάει ένα γαλάζιο ‘σκαραβαίο’ από το 1987 και σταματάει στο δρόμο, αν κάποιος ψάχνει για οτοστόπ. Πέρυσι, ένας Σαουδάραβας του έδωσε 1 εκατομμύριο δολάρια για να αγοράσει το διάσημο αυτοκίνητο. Και φυσικά, ο 84χρονος Μίδας της ηθικής αρνήθηκε.

Ο Χοσέ Μούικα είναι ο άνθρωπος που δείχνει πώς θα έπρεπε να ζει ένας αριστερός. Κι αν αυτό μοιάζει με υπερβολή, τότε, αν μη τι άλλο, εκείνος που δηλώνει αριστερός δεν θα έπρεπε να δηλώνει ή να αφήνει τις υποψίες ότι είναι διατεθειμένο να διαβεί τον Ρουβίκωνα και να ζει τόσο ασκητικά, χωρίς να απομονωθεί από τον κόσμο και κυρίως τα προβλήματά του.

Αυτό είναι το μείζον ζήτημα. Διότι στην πορεία του ανθρώπινου είδους φαίνεται ότι υπερισχύουν το εμπόριο, οι συναλλαγές και από κάποιο πρώιμο σημείο και έπειτα, η επιθυμία του ανθρώπου να αποκτά. Η αγάπη είναι ένα δημιούργημα 2.020 χρόνων, πριν από εκείνο το σημείο ποτέ δεν υπήρχε. Ο Χοσέ Μούικα είναι ντροπή κάποιος να τον αποκαλεί αριστερό. Διότι έχουν αποκληθεί κι άλλοι, που θα έπρεπε να φτάσουν γονυπετείς στην ξύλινη πόρτα του και να ζητήσουν συγγνώμη για τον χαρακτηρισμό που οι ίδιοι απέδωσαν στους εαυτούς τους ή που τους αποδόθηκε από θύματα του ίδιου του λαϊκισμού τους.

Είναι το παράδειγμα του ανθρώπου στο απόγειό του, ότι ουδεμία ταμπέλα ποτέ δεν είχε σημασία. Όταν τον αποκάλεσαν φτωχότερο Πρόεδρο του κόσμου, απάντησε: “Δεν είμαι ο φτωχότερος Πρόεδρος. Ο φτωχότερος είναι αυτός που χρειάζεται πολλά για να ζήσει. Η ζωή μου είναι το αποτέλεσμα των τραυμάτων μου. Είμαι ο γιος της ιστορίας μου. Υπήρχαν εποχές όπου για να είμαι χαρούμενος δε χρειαζόμουν τίποτα παραπάνω παρά ένα στρώμα για να κοιμηθώ”.

Ο Χοσέ Μούικα είναι ο τελευταίος Άνθρωπος. Και στις 20 Μαΐου έχει τα γενέθλιά του.

Μία ευχή από έναν ανεπαρκή: Να τα χιλιάσεις, Χοσέ Μούικα.

Κεντρική φωτογραφία: AP Photo/Nelson Antoine