Σωκράτης Μάλαμας: Πιο ευτυχής και πιο λυπημένος από ποτέ

Από τον Γιάννη Δημητρέλλο

Οκτώβριος 1996, μια τυπική Δευτέρα, σε ένα λευκό Opel Cadett, ένας 39χρονος που μοιάζει να κουβαλάει όλα τα βάρη του κόσμου, ανοίγει το ραδιόφωνο. Την ίδια στιγμή ένας 11χρονος παρατηρεί για ακόμα μια φορά τα καινούργια του μαύρα Nike, αισθάνεται ένα κλικ πιο τυχερός από τους συμμαθητές του. Ο ήχος από ένα τραγούδι, ξεχύνεται από τα μικρά, αναλογικά ηχεία.

Θα περπατήσω μοναχός κι αυτό το βράδυ

μήπως και βρω της λησμονιάς σου το νερό

και σε υπόγεια σκοτεινά θα βρω σημάδι

μ’ ένα ποτήρι ως της αυγής τον πανικό

Η πόρτα κλείνει, το σχολείο χρωματίζεται από βουητά, φωνές, γέλια παιδιών, είμαι ήδη εκεί, η φωνή του Σωκράτη Μάλαμα έχει περάσει στοιχειώσει σαν ευγενές πνεύμα το μικρό στερεοφωνικό Roadstar, ίσως και ‘μένα τον ίδιο. Αναρωτιέμαι για μερικά λεπτά, ποια είναι αυτή η δύναμη, η ανάγκη που ωθεί τους ενήλικες να φορέσουν κάθε πρωί το πουκάμισο, τα παπούτσια, το παντελόνι, τη στολή που θα ανοίξει την πόρτα σε ένα γραφείο, πόσο αβάσταχτο είναι αυτό το μακρύ ταξίδι μέχρι να φτάσουν στη Δουλειά και πόσο ακόμα χειρότερο αυτό του γυρισμου΄στο σπίτι.

22 χρόνια μετά

Βρίσκομαι στην πλατεία Νερού, σε μια συναυλία – πραγματική διαδήλωση και γιορτή ταυτόχρονα, όπου ένα χαρμάνι 16.000 ανθρώπων σχίζουν με τις φωνές τους τον καλοκαιρινό ουρανό, τραγουδώντας ένα τραγούδι που μιλάει για αλκοόλ και θλίψη. Ευτυχείς, Λυπημένοι και Πότες. Εδώ βαθιά στην κόλαση βρήκαμε μια όαση.

Ο Σωκράτης Μάλαμας γεννήθηκε στις 29 Σεπτεμβρίου 1957 στη Συκιά της Χαλκιδικής. Παιδί οικογένειας εργαζομένων σε φάμπρικες, τους ζητούσε με πείσμα να μάθει ένα όργανο και η κιθάρα βρέθηκε στα χέρια του όταν ήταν 17 ετών, σαν μια πένα για να ζωγραφίσει τον δικό του μουσικό κόσμο. Μαθήματα σε ωδεία και τέτοια ακαδημαϊκά πράγματα έμοιαζαν με ανείπωτο βάσανο: “Δεν μου άρεσε το “παίξε πρώτα αυτό και μετά εκείνο”. Ήθελα να ‘ρχόταν η Μάτζικα ντε Σπελ, να μου ‘δινε μια στο κεφάλι με το ραβδί της και ν’ αρχίσω να τα παίζω όλα. Αυτή ήταν η επιδίωξή μου και κάπως έτσι ήθελα να ‘ρχονται τα πράγματα στη ζωή μου. Ήταν πολύ κουραστικό, ας πούμε, να κάθεσαι και να αφιερώνεις χρόνο στα μαθηματικά και σε όλα αυτά. Έτσι έμεινα ημιμαθής!” έχει πει ο ίδιος σε συνέντευξη του.

Η αληθινή μάχη του Σωκράτη θα ξεκινήσει από την ηλικία των 20 ετών: Μάχη με τον θόρυβο στο κεφάλι του που θέλει να γίνει μουσική, που μεταφράζεται σε πρόβες με δασκάλους όπως ο Νότης Μαυρουδής και μεροκάματα σε νυχτερινά μαγαζιά, όπου θα κάνει ό,τι πιθανή δουλειά προκύψει, από ηλεκτρικός κιθαρίστας και μπασίστας μέχρι ερμηνευτής. Στα 23 θα μπει σε καινούργια ‘βάρκα’, κιθαρίστας στην ορχήστρα του Νίκου Παπάζογλου.

Το πρώτο άλμπουμ του Μάλαμα, οι Ασπρόμαυρες Ιστορίες, αποκαλύπτονται για πρώτη φορά το 1985, με την καθοριστική συμβολή της Ντόρας Ρίζου, αρχετυπικής μορφής της εταιρείας Lyra και της δισκογραφίας, η οποία σύμφωνα με διηγήσεις του ίδιου,άκουγε τις δουλειές του από ντέμο και του ‘λεγε: “Κάνε ό,τι θες! Μπες στο στούντιο και γράψε”.

Θα ακολουθήσουν αρκετά ‘Παραμύθια’ μαζί και άσματα ‘Της Μέρας και της Νύχτας’ και άλλες 15 δισκογραφικές δουλειές που θα αποκαλύψουν στο κοινό ερμηνευτές και μουσικούς όπως ο Φώτης Σιώτας, η Μελίνα Κανά, η Βασιλική Καρακώστα, συνεργασίες με στιχουργους και ποιητές, όπως ο Οδυσσέας Ιωάννου και ο Άλκης Αλκαίος.

Χρόνια στην εθνική οδό

όλο σαλπάρω κι είμ’ εδώ

σαν εωσφόρος μοναχός

που δίψασε για λίγο φως

Ζητάω από τη στιχουργό Μαρίτα Αλημίση να μου περιγράψει τον Σωκράτη Μάλαμα με μια πρόταση. “Ο Σωκράτης τραγουδά το παρόν με εσωτερικό μάτι στο παρερλθόν”. Ίσως η αλήθεια αυτού του ισχυρισμού, να κρύβεται στη θεματολογία των τραγουδιών που επιλέγει να συνθέσει μουσικά. Στο ‘Να Βάλω Τα Μεταξωτά’ η τετριμμένη θεματολογία του ‘σ`αγαπώ, μ’ αγαπάς;’ παραχωρεί τη θέση της σε μια ειλικρινή μοναχικότητα, ένα ανομολόγητο αερικό που παραπέμπει στα ερωτικά ρέκβιεμ του Άκη Πάνου.

‘Στην Πριγκιπέσσα’ περιγράφει ένα κοινωνικό δράμα πριν ακόμα αυτό συμβεί. Μνημόνια, διαδηλώσεις, δημοψηφίσματα, όλα πυρπολούνται στον καιάδα μερικών λέξεων:

Άλλα θέλω κι άλλα κάνω

πώς να σου το πω

έλεγα περνούν τα χρόνια

θα συμμορφωθώ.

Μα είναι δώρο άδωρο

ν’ αλλάξεις χαρακτήρα

τζάμπα κρατάς λογαριασμό

τζάμπα σωστός με το στανιό.

Επιστρέφω σε εκείνο το βράδυ της πλατείας Νερού. Μέσα σε λίγες ώρες ο πατέρας του λευκού Cadett, ο πατέρας μου, γίνομαι εγώ και αυτό το μικρό παιδί που πάει σχολείο μας κοιτά με απορία να κραδαίνουμε στον αέρα ένα μπουκάλι κόκκινο κρασί, ενώ ο Σωκράτης μαζί με τον Θανάση Παπακωνσταντίνου και την πολυπληθή τους ορχήστρα παίζουν ένα κομμάτι με ρυθμό που θυμίζει ζεϊμπέκικο απτάλικο, είναι όμως αγωνιώδες και οριακά εφιαλτικό, σαν να βλέπεις τον εαυτό σου σε παραμορφωμένο καθρέφτη.

‘Ανάθεμα σε πήλινο κι εσύ παλιοβοτάνι, είχα τον κήπο της Εδέμ και τώρα δε μου φτάνει’

Δίπλα μου ο μουσικοσυνθέτης Βασίλης Πετρίδης μου τονίζει χαριτολογώντας πως ο ‘Κοντός’ (όπως αποκαλείται ανάμεσα σε γνωστούς μουσικούς) εκτός σκηνής είναι σαν ένα μεγάλο παιδί, ένας τύπος που έχει μια μόνιμη περιέργεια να ακούει διαφορετικά μουσικά πράγματα, να δίνει τη γνώμη του για νέους καλλιτέχνες, διακριτικά αλλά πάντα με γνήσια ειλικρίνεια, έχοντας δοκιμάσει τα αυτιά του ακόμα και με τραγούδια του Kurt Cobain.

Στη σκηνή της πλατείας Φαλήρου, η Ιουλία Καραπατάκη, η νέα τραγουδίστρια με την οποία συνεργάζεται σταθερά τα τελευταία δύο περίπου χρόνια, τραγουδάει ένα κομμάτι που είχε γίνει γνωστό με τη φωνή της Μελίνας Κανά. ‘Όλα ζουν αν τα Θυμάσαι’.

Θυμάμαι όντως, εκείνη την απόκοσμη ιστορία με το όνειρο που είχε δει ο ίδιος ο Μάλαμας, όταν ο θείος του εμφανίστηκε στον ύπνο του και του είπε ‘σήμερα στις 6 το απόγευμα θα πεθάνεις’. Ο ίδιος έζησε δύο χρόνια σαν ερημίτης, στα βουνά. ‘Πεθανε’ και ξαναγεννηθηκε και μέχρι σήμερα απορρίπτει το θάνατο στην απόκοσμη, παγανιστική του μορφή. Ο ίδιος έχει πει: “Ο θάνατος είναι και ένα πολυδιαφημισμένο έργο και ένας πυλώνας του πολιτισμού μας στηρίζεται ολόκληρος στην παραδοχή τού ότι θα πεθάνει ακόμα και ο ισχυρότερος, ο μεγαλύτερος και ο θεϊκότερος όλων! Αυτό είναι μια μαγγανεία, αφού ο θάνατος δεν εφάπτεται στην ύπαρξή μας.” συμπληρώνοντας πως: “Τον αφήνεις εκεί που του πρέπει τον θάνατο, δεν κυριαρχεί στη ζωή σου και δεν κουμαντάρει την τελευταία σου κίνηση”. Μόνο κερνάει τα επόμενα και σε χτυπάει στον ώμο.

Ο Σωκράτης Μάλαμας σήμερα είναι 62 ετών και προετοιμάζεται για να ηγηθεί μιας σειράς ζωντανών εμφανίσεων στην Ακτή Πειραιώς. Προηγουμένως, από τον Δεκέμβριο του 2018 και σε ένα χρονικό διάστημα περίπου πέντε μηνών, παρουσίασε στο YouTube, τα ‘Σκέτα’, μια σειρά κλασσικών λαϊκών τραγουδιών που ηχογραφήθηκαν με δύο κιθάρες. Με ιδιόχειρο μήνυμα του στο YouTube ο ίδιος ξεκαθαρίζει ότι ο λόγος που επέλεξε να ερμηνεύσει ξανά αυτά τα τραγούδια είναι ‘ιδιαίτερα πρακτικός’ και εξηγεί πως:

‘Τα τραγούδια αυτά μου έδωσαν τη δυνατότητα να “βγάλω μεροκάματο” όπως λέμε στην πιάτσα, για είκοσι χρόνια περίπου, στα μαγαζιά της νύχτας ως κιθαρίστας και τραγουδιστής. Είναι εν τέλει ένα μεγάλο ευχαριστώ γι’ αυτούς τους ανθρώπους και μια υπενθύμιση ότι δεν τους ξεχνάμε και τα τραγούδια τους είναι ακόμα λειτουργικά κι αγαπημένα.’

Ακούγοντας τα ‘Σκέτα‘, νομίζεις πως το πνεύμα του Johnny Cash συναντά τον Άκη Πάνου και τον Στέλιο Καζαντζίδη σε ένα τραπέζι και μοιράζονται ένα ουίσκι και μερικές πενιές παρέα και κάπου στο βάθος του δωματίου ένας εωσφόρος μοναχός κάτι θυμάται και δακρύζει διακριτικά.Ίσως τελικά αυτή η εσωτερική ματιά του Σωκράτη να είναι τόσο έντονη, που στο τέλος καταφέρνει να νικάει ακόμα και το θάνατο, αν ‘θάνατος’ είναι η πνευματική και υλική φθορά του ανθρώπου. Ίσως αυτές οι ματιές που αψηφούν τη φθορά, να είναι οι καλύτερη φάροι, για να βρίσκεις την όαση μέσα στην κόλαση. Πιο ευτυχής, πιο λυπημένος και πιο πότης από ποτέ.

(Κεντρική φωτογραφία: NPD Photo Agency)