Η απίθανη ιστορία πίσω από το τραγούδι ‘Happy Birthday to You’

Το Hall of Fame των συνθετών τίμησε το 1996 αυτό που θα σου πω σε λίγο, ανακηρύσσοντας τη μελωδία ‘στην πιο τραγουδισμένη μουσική της ιστορίας, συμπεριλαμβανομένων των τριών Β (Beethoven, Bach, Beatles)’.

Κυκλοφορεί σε πολλές γλώσσες (περισσότερες από 18), ενώ τη μελωδία μπορεί να την αναγνωρίσει τουλάχιστον ο μισός πλανήτης (μη σου πω τα 3/4 αυτού). Eπιπροσθέτως, έχει κυκλοφορήσει και σε αναρίθμητες παραλλαγές, για όλα τα μουσικά γούστα και τις ηλικίες και ‘παίζεται’ καθημερινά -σε όλον τον κόσμο- από χιλιάδες φορές. Παρ’ όλα αυτά, δεν έχεις ιδέα πότε προέκυψε αυτό που ξέρεις ως Ηappy Birthday to you. Σήμερα είναι η ημέρα που θα αποκαταστήσουμε αυτήν την αδικία.

Το 1893 η Patty Hill ήταν διευθύντρια σε νηπιαγωγείο του Louisville (βλ. Kentucky), η οποία γενικά, ‘έψαχνε’ τη δουλειά της, ώστε να βρίσκει διαρκώς νέους και ενδιαφέροντες τρόπους να διδάσκει πράγματα στους μαθητές του ‘Little Loomhouse’. Η -κατά οκτώ χρόνια μεγαλύτερη- αδελφή της, Mildred ήταν πιανίστα και συνθέτης, με ευρεία λίστα συνθέσεων που είχε δώσει στο λαό. Ποτέ δεν έγραψε στίχους.

Από το 1889 οι δυο τους άρχισαν να γράφουν παιδικά τραγούδια, με στόχο να τα κυκλοφορήσουν το 1894 (με τίτλο ‘Song Stories for the Kindergarten’), ώστε να αντικαταστήσουν αυτά που υπήρχαν έως τότε και ήταν γερμανικής αγωγής, με ξύλινη γλώσσα και ακατάληπτα για τα παιδιά. “Εμείς είχαμε ως προτεραιότητα να προσφέρουμε καλή μουσική και τη δυνατότητα στα μικρά παιδιά, να μπορούν να τα απολαύσουν”, φέρεται να ‘χε πει η Patty -όπως φαίνεται σε πτυχιακή που αφορά τα copyrights.

Το highlight εξ όσων συνέθεσε η Mildred ήταν το τραγούδι με το οποίο θα υποδέχονταν οι παιδαγωγοί τους μαθητές, κάθε μέρα. Η Patty της είχε ζητήσει κάτι απλό σε στίχους (ώστε να μη δυσκολεύονται να τους απομνημονεύσουν τα μικρά), αλλά να ‘χει και μουσικό ενδιαφέρον (να θέλει να το τραγουδήσει κάποιος -να του φτιάχνει τη διάθεση, ανεξαρτήτως ηλικίας). Είχε τίτλο ‘Good Morning to all’ και από την πρώτη δοκιμή έγινε ξεκάθαρο πως τα παιδιά μπορούσαν να θυμηθούν και τη μουσική και τους στίχους, με χαρακτηριστική ευκολία.

Μεταγενέστερα, πολλοί υποστήριξαν πως οι αδελφές ‘δανείστηκαν’ ιδέες από προϋπάρχουσες συνθέσεις. Αποδείχθηκε ότι δεν ίσχυε κάτι τέτοιο -μέσα σε δικαστικές αίθουσες. Εκείνες είχα κινηθεί από την αρχή, ώστε να κατοχυρώσουν το copyright, το οποίο και έκαναν δικό τους. Μεταξύ των δεκαετιών του ’30 και αυτής του ’40 τα ονόματα τους πρωταγωνιστούσαν σε τέσσερις δίκες ομοσπονδιακών δικαστηρίων. Εκεί όπου πήγε ο ανιψιός τους (γιος ενός αδελφού τους), για να διεκδικήσει και τα δικαιώματα του ‘Happy birthday to you’. Κάτι που δεν πέτυχε.

Από τις αρχές του 1920 άρχισε να εμφανίζεται το τραγούδι των γενεθλίων σε πολλά βιβλία με τραγούδια, με τη μελωδία να είναι αυτή του ‘Good Morning to all’. Σημείωσε ότι βάσει των ιστορικών, τα γενέθλια πάρτι δεν ήταν της μοδός (ή σύνηθες φαινόμενο) πριν τα τέλη του 1830 και αφορούσαν μόνο τους πλούσιους Αμερικανούς. Αυτό που ξέρουμε σήμερα ως παιδικό πάρτι (με τις τούρτες του, τα δώρα του -και τους πάντες να έχουν δικαίωμα σε αυτό) άρχισε να διαμορφώνεται μετά το 1920. Τότε άρχισε η αναζήτηση και του τραγουδιού της ημέρας, με αυτό που τραγουδάς μέχρι και σήμερα να γίνεται το στάνταρ έως το 1935, εξ ου και παρουσιάστηκε και σε κινηματογραφικά φιλμ της εποχής -και έτσι έκανε το ταξίδι σε όλον τον κόσμο.

Όσο πιο δημοφιλές γινόταν το Happy birthday to you, τόσα περισσότερα χρήματα ‘έβγαζε’. Το 1960 τα κέρδη έφτασαν τα 50.000 δολάρια και το 1990 ξεπέρασαν το 1.000.000 δολάρια. Το χρόνο έτσι; Το 2000 έσπασε και το φράγμα των 2 εκατομμυρίων δολαρίων. Ποιος όμως, έπαιρνε αυτά τα λεφτά.

Η απελευθέρωση του Happy Birthday to you ανήκει σε μια σκηνοθέτιδα

Ήταν η American Society of Composers, Authors and Publishers των ΗΠΑ, που τα μοίραζε στους δικαιούχους. Σε αυτούς ήταν οι απόγονοι των αδελφών Hill και η Warner/Chappel Music, που εξαγόρασε τη Summy-Βichard Company. Aυτή είχε κατοχυρώσει τα δικαιώματα για τη διασκευή του Good Morning to all, σε πιάνο. Βάσει των νόμων για τα δικαιώματα εκμετάλλευσης στις ΗΠΑ, η Warner/Chappel Music υπολόγιζε πως θα παίρνει λεφτά έως το 2030. Το 2015 κρίθηκε άκυρος ο ισχυρισμός (περί ιδιοκτησίας δικαιωμάτων), μετά τη μήνυση που κατέθεσε η σκηνοθέτης Jennifer Nelson, από την οποία ζήτησε η εταιρία 1.500 δολάρια, για τη χρήση του τραγουδιού στο documentary για το Happy Birthday.

Η Nelson τόνισε πως ουδείς έπρεπε να ξαναδώσει σεντ για τη χρήση του τραγουδιού που πρωτοεμφανίστηκε σε παιδικά βιβλία, στις αρχές του 2020 και θα έπρεπε να είναι ελεύθερης χρήσεως, λόγω της εγκατάλειψης των δικαιωμάτων ή της δημοσίας χρήσεως ή της λήξης στη διάρκειας ισχύος των πνευματικών δικαιωμάτων.

Αυτή η υπόθεση έληξε με εξωδικαστικό συμβιβασμό και τη Warner/Chappel Music να επιστρέφει 14 εκατομμύρια δολάρια που είχε εισπράξει έως τότε. Σημείωσε πως το 2008, έπαιρνε 5.000 δολάρια τη μέρα, σε δικαιώματα εκμετάλλευσης -από τη χρήση του τραγουδιού σε ταινίες, τηλεόραση και ράδιο ή όποιες άλλες δημόσιες εκτελέσεις, στις ΗΠΑ.

Στην Ευρώπη τα πράγματα ήταν διαφορετικά

Η Mildred πέθανε το 1915. Η Patty το 1946. Βάσει των κανονισμών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τα δικαιώματα εκμετάλλευσης διαρκούν όσο ζουν οι δημιουργοί, συν 70 χρόνια. Δηλαδή, έληξαν την 1η Γενάρη του 2017. Έκτοτε το Happy birthday to you (μαζί με το Good Morning to you) ανήκει στο λαό. Η χρήση του είναι ελεύθερη. Τραγούδα άφοβα.