Η ζωή και ο μύθος του Vincent Van Gogh

Γεννημένος στις 30 Μαρτίου του 1853 στο Zundert της Ολλανδίας, ο Van Gogh έζησε μόλις 37 χρόνια μέχρι που αυτοπυροβολήθηκε πριν προλάβει να δει τον εαυτό του να αναγνωρίζεται ως ένας εκ των κορυφαίων.

Η καλλιτεχνική πορεία μίας διάνοιας και κυρίως όλα όσα συνόδευαν τη ζωή του έστησαν μία ολόκληρη μυθολογία γύρω από το όνομα του Van Gogh. Η ιστορία με το κομμένο αυτί, η φημολογούμενη μανιοκαταθλιπτική διαταραχή, ο ένας πίνακας που πούλησε όσο ήταν εν ζωή, το τραγικό τέλος. Σπαράγματα από όσα είναι γνωστά για εκείνον. Πολλά από αυτά είναι αληθινά, άλλα είναι αληθινά σε ένα μέρος τους και άλλα δε θα μάθουμε ποτέ αν ισχύουν.

Εδώ μαζέψαμε έξι από τα σημαντικότερα στοιχεία για τη ζωή και το έργο του σπουδαίου ζωγράφου.

Ήταν μεθοδικός και οργανωμένος

Όσα συνοδεύουν τη ζωή του Van Gogh αλλά και η ταινία του 1956 Lust For Life, που λειτούργησε ως η κατεξοχήν cinematic αυτοβιογραφία του, δημιούργησαν μία κοινή πεποίθηση. Σύμφωνα με αυτή, ο Van Gogh ήταν ένας πλήρως απομονωμένος καλλιτέχνης με τρομερές παραξενιές που ζωγράφιζε ανοργάνωτα και παραδομένος στην έμπνευση χωρίς να νοιάζεται για θεωρίες και τεχνοτροπίες.

Η πραγματικότητα που βλέπουμε σε πολλά από τα γράμματά του μοιάζει λίγο διαφορετική. Ο Van Gogh ήταν καλά δικτυωμένος χάρη και στον αδερφό του που ασχολούνταν με την τέχνη.  Επιπλέον, ήταν πολύ μεθοδικός ακολουθώντας πάντα συγκεκριμένη πορεία στον τρόπο δημιουργίας. Είχε μάλιστα και τρομερά μεγάλη μόρφωση. Άκουγε τις κριτικές των άλλων, διάβαζε πολλή λογοτεχνία, ήταν πολύγλωσσος και παρακολουθούσε πολύ στενά τα τεκταινόμενα στον χώρο της τέχνης. Περίοδοι απομόνωσης σίγουρα υπήρχαν αλλά σε καμία περίπτωση δεν αφορούσαν το σύνολο της ζωής του.

Μετά-ιμπρεσιονιστικές selfie

Μέσα σε περίοδο μόλις 3 χρόνων, ο Van Gogh ζωγράφισε 43 πορτρέτα του εαυτού του, όχι όμως από φιλαρέσκεια. Επρόκειτο για μία περίοδο απομόνωσης για τον ίδιο. Ταυτόχρονα βρισκόταν και σε και πολύ δύσκολη οικονομική κατάσταση. Έτσι δεν μπορούσε να βρει ή να πληρώσει μοντέλα. Δεν είναι τυχαίο, λοιπόν, ότι πολύ συχνά σε αυτά τα αυτοπορτρέτα ο ίδιος παρουσιάζεται ταλαιπωρημένος, αξύριστος και πολύ σοβαρός με κουρασμένο βλέμμα και πολύ αδυνατισμένο πρόσωπο. Κατά βάση, λοιπόν, αυτές οι selfie ήταν μία λύση ανάγκης σε οικονομικά δύσκολους για τον ίδιο καιρούς.

Ο ένας πίνακας που πούλησε εν ζωή ο Van Gogh

Όλο και κάπου θα έχετε ακούσει αυτό το trivia. Ο πίνακας στον οποίο αναφέρεται είναι ο ομολογουμένως εκπληκτικός Κόκκινα Αμπέλια στην Αρλ. Η πραγματικότητα είναι ότι αυτός όντως ήταν από αυτούς που πουλήθηκαν. Δεν ξέρουμε όμως αν ήταν ο μόνος. Ήταν τόσο μεγάλος ο όγκος των έργων του Van Gogh που είναι αδύνατον να ξέρουμε αν και ποιον/ποιους από αυτούς πούλησε πριν πεθάνει. Αυτό που μπορούμε να κρατήσουμε; Τα Κόκκινα Αμπέλια στην Αρλ είναι ο μόνος πίνακας που ξέρουμε σίγουρα ότι πούλησε ο Van Gogh.

Το μάλλον αγαπημένο από τα έργα του

Η ζωή στην πόλη ήταν πάντα για τον Van Gogh. Αγαπούσε όλους τους πίνακες που έκανε αλλά τουλάχιστον την περίοδο που ζούσε στην Αρλ δεν σταμάταγε να περηφανεύεται και να μιλάει για τον αγαπημένο του που δεν είναι άλλος από αυτόν που απεικονίζει το δωμάτιό του. Πώς το ξέρουμε αυτό; Σε πολλά γράμματα που έστελνε στην οικογένειά του περιέγραφε συχνά και πολλές φορές πολύ λεπτομερώς τον πίνακα. Σε στιγμές έμοιαζε να θαυμάζει την απλότητα του έργου την οποία έβλεπε ως το μεγαλύτερό του προσόν. Πάντως, ακόμα και σήμερα, η τεχνοτροπία του πίνακα, η οπτική αλλά και τα χρώματά του τον καθιστούν ένα εκ των αριστουργημάτων του.

Το περιστατικό με το αυτί

Λίγα πράγματα ξέρουμε για το περιστατικό καθαυτό. Για την ακρίβεια όσα ξέρουμε έρχονται κατά βάση από την αφήγηση του στενού του φίλου (κατά την περίοδο που συνέβη το περιστατικό), Gauguin. Η σχέση που είχαν οι δύο τους ήταν μία σχέση πολύ ιδιαίτερη. Ο Van Gogh ήλπιζε ότι μαζί θα έστηναν μία καλλιτεχνική κολεκτίβα. Θαύμαζε τον Gauguin αλλά εκείνος ήταν αλλαζονικός και απότομος. Όσο περνούσαν οι μέρες τόσο η σχέση τους χειροτέρευε.

Ένα βράδυ, σύμφωνα με μία εκδοχή των πραγμάτων ο Van Gogh καταλάβαινε ότι εκείνος σκόπευε να φύγει. Σε μία στιγμή που πήγε για περίπατο ο Van Gogh τον ακολούθησε κρατώντας ένα ξυράφι κινούμενος εναντίον του. Τελικά, έστρεψε το ξυράφι προς τον εαυτό του και έκοψε το αυτί του. Το αν και κατά πόσο αυτή η ιστορία είναι αληθινή το πιθανότερο είναι ότι δεν θα το μάθουμε ποτέ.

Εκείνη που διέσωσε τη φήμη του

Όταν ο Van Gogh αυτοκτόνησε, τα έργα του πέρασαν ως κληρονομιά στον αδερφό του Theo που όμως ήταν άρρωστος και τελικά πέθανε λίγο καιρό μετά. Μετά και τον δικό του θάνατο, η ίδια έκανε τρομερές προσπάθειες να διασώσει και να δώσει φήμη στο έργο του Vincent.

Με πολύ έξυπνες κινήσεις και με τις κατάλληλες διασυνδέσεις η φήμη του Van Gogh άρχισε να εκτοξεύεται πρώτα στην Ολλανδία και μετά στην υπόλοιπη Ευρώπη. Τα έργα του γίνονται περιζήτητα και άρχισαν να πραγματοποιούνται εκθέσεις στα πνευματικά κέντρα της Ευρώπης. Το 1914 μάλιστα η ίδια μάζεψε και εξέδωσε την αλληλογραφία του Vincent προς τον Theo. Χάρη στην οξυδέρκειά της εμείς μπορούμε να απολαμβάνουμε τους πίνακες ενός σπουδαίου δημιουργού.

*** Η πρώτη δημοσίευση του κειμένου έγινε πριν από δύο χρόνια από τον Νίκο Σταματίνη.