Bob Wells, o αληθινός νομάς που έκλεψε την παράσταση στο Nomadland

Εξέχουσα θέση ανάμεσά τους έχει ο Βob Wells, που βρέθηκε στο δρόμο πριν από σχεδόν τρεις δεκαετίες και χρόνο με το χρόνο έφτασε, μέσω των συμβουλευτικών βίντεο που ανεβάζει στο κανάλι του στο YouTube (514 χιλ. subscribers), να θεωρείται ο πιο εμβληματικός και σεβάσμιος απ’ όσους αποκαλούν σπίτι τους την εκάστοτε γωνιά των ΗΠΑ όπου αποφασίζουν να παρκάρουν και να τραβήξουν το χειρόφρενο έστω και για δύο-τρεις εβδομάδες.

Ποιες παράμετροι καθορίζουν την κινητικότητα των νομάδων; Δεν του λείπει τίποτα απολύτως από την ιδέα ενός κανονικού σπιτιού; Δεν σκέφτηκε ποτέ να ριζώσει κάπου; Τι τον ρωτάνε πιο συχνά οι νέοι νομάδες; Είναι ασφαλής τρόπος ζωής; Νιώθει απόκληρος της κοινωνίας; Πώς ήταν τα γυρίσματα με τη Frances McDormand; Είναι στ’ αλήθεια ευτυχισμένος; Αυτά είναι μόλις λίγα από τα ερωτήματα του OneMan στα οποία έδωσε πρόθυμα τις μετρημένες και φιλοσοφημένες απαντήσεις του, αραχτός και…λάιτ στην καρότσα ενός βαν, παρκαρισμένου μέχρι νεωτέρας κάπου στην έρημο έξω από το Λας Βέγκας.

Στο μυαλό μου η εμπειρία της νομαδικής ζωής είναι σαν μια τεράστια σκηνή, στην οποία υπάρχει χώρος για ένα τεράστιο φάσμα ανθρώπων, πχ με διαφορετικό οικονομικό υπόβαθρο ή ηλικία. Αρκετοί είμαστε συνταξιούχοι. Έχουμε επίσης όλοι αριθμό Κοινωνικής Ασφάλισης (Social Security Number). Συνεπώς, αν έχεις ένα σταθερό εισόδημα, δεν χρειάζεται να ανησυχείς αν θα βρεις δουλειά. Εγώ, για παράδειγμα, έχω σταθερό εισόδημα, λαμβάνω σύνταξη. Επιπλέον, το κανάλι μου στο Youtube έχει έσοδα, είναι μια κερδοφόρα επιχείρηση. Συνεπώς εργάζομαι και μάλιστα περισσότερο απ’ όσο είχα ποτέ εργαστεί σε όλη μου τη ζωή. Ο μέσος νομάς που είναι μεγάλος σε ηλικία ζει από τη σύνταξη του. Αν όμως πρέπει να δουλέψεις, κατά κανόνα επιλέγεις εποχιακές δουλειές, τρεις ως έξι μήνες το χρόνο, ώστε να μπορείς να περάσεις την υπόλοιπη χρονιά χωρίς να χρειάζεται να χτυπάς κάρτα.

Αναγκάστηκα να γίνω νομάς μόλις βγήκε το διαζύγιο μου. Tα χρήματα δεν ήταν αρκετά για να συντηρήσω δύο διαφορετικά νοικοκυριά. Αναζητούσα ένα φτηνό σπίτι, όμως οι τιμές των ενοικίων παντού στις ΗΠΑ είναι στα ύψη. Ευτυχώς σε όλη μου τη ζωή μου άρεσε να κάνω κάμπινγκ, ήξερα πώς να ζω σε μια σκηνή. Μια μέρα που πήγαινα στη δουλειά, το μάτι μου έπεσε σε ένα μικρό βαν και σκέφτηκα: αφού μπορώ να ζήσω μέσα σε μια σκηνή, γιατί να μη μπορώ να ζήσω μέσα σε ένα βαν; Δεν ήταν όμως επιλογή μου η νομαδική ζωή. Την υιοθέτησα εξαιτίας οικονομικής δυσπραγίας. Γι’ αυτό και την πρώτη νύχτα που πέρασα μέσα στο βαν, ντρεπόμουν πολύ. Ένιωθα ότι είχα αποτύχει σύμφωνα με τα μέτρα και τα σταθμά της κοινωνίας. Ήταν τραυματική εμπειρία.

Πέρασαν έξι μήνες μέχρι να καταλάβω ότι έτσι ήθελα να ζω. Κάθε φορά που έρχεται η 1η του μήνα, δεν χρειάζεται να πληρώνεις νοίκι ή την υποθήκη του σπιτιού σου. Αυτό αλλάζει τα πάντα. Ξεκινάει ο μήνας, μπαίνουν λεφτά στην τσέπη σου και μένουν εκεί, δεν ξεπαραδιάζεσαι αμέσως. Όχι απλά φτάνεις στο τέλος του μήνα χωρίς να δανειστείς, αλλά μπορείς να κάνεις και αποταμίευση.

Οι περισσότεροι σκέφτονται πόσο μικρός είναι ο χώρος στον οποίο μένω, θεωρούν ότι είναι τεράστια η απώλεια σε σχέση με ένα κανονικό σπίτι. Προτείνω στον καθένα να κάνει το εξής πείραμα: σημείωσε με μπογιά τις διαδρομές που ακολουθείς στο σπίτι και τα σημεία που κάθεσαι. Θα δείς ότι ο χώρος στον οποίο περνάς τη συντριπτική πλειοψηφία του χρόνου σου, είναι πολύ μικρός. Ο υπόλοιπος χώρος απλά υπάρχει και πληρώνεις για να τον θερμάνεις ή να τον ψύξεις ή να τον επισκευάσεις. Χαίρομαι που δεν χρειάζεται να τα κάνω όλα αυτά.

Το μόνο που μου λείπει είναι η διαρκής παροχή ζεστού νερού. Θα μπορούσα εύκολα να το παρέχω και τώρα στον εαυτό μου, αλλά θα καταλάμβανε περισσότερο χώρο στο βαν μου απ’ όσο θα ήθελα να διαθέσω. Προφανώς δεν το θέλω αρκετά για να κάνω αυτή τη θυσία.

Στη νομαδική κοινότητα θα συναντήσεις πολλούς διαφορετικούς ανθρώπους. Είμαι 66 ετών και συναναστρέφομαι περισσσότερο μεγαλύτερους. Πολλοί επιλέγουν τη νομαδική ζωή εξαιτίας οικονομικής ανάγκης, είναι ο μοναδικός τρόπος να επιβιώσουν στις ΗΠΑ. Ξέρω, είναι θλιβερό για μια χώρα να σου λέει ότι δεν θα τη βγάλεις καθαρή αν δεν μετακομίσεις στο αυτοκίνητο σου. Κρίνοντας όμως από τα email που λαμβάνω από κόσμο που βλέπει τα βίντεό μου στο Youtube, είναι ολοένα και περισσότεροι αυτοί που το αποφασίζουν συνειδητά, λένε “θέλω να το κάνω, όχι απλά γιατί δεν έχω λεφτά, αλλά γιατί θα μου άρεσε αυτή η ζωή”.

Αν αναζητήσεις στο YouΤube τις λέξεις van life, θα δεις χιλιάδες βίντεο νέων ανθρώπων που ζουν σε βαν. Η κρίση του 2008 έδειξε ξεκάθαρα ότι κανείς δεν μπορεί να είναι σίγουρος για την επόμενη μέρα μέσα σε αυτό το οικονομικό καθεστώς. Κανείς δεν μπορεί να σου εγγυηθεί ότι αν είσαι ο καλύτερος υπάλληλος στο γραφείο, δεν θα σε πετάξουν στο δρόμο λίγο πριν τη σύνταξη. Πολλοί απογοητευμένοι νέοι λοιπόν είπαν: “ως εδώ, εγώ θα ζήσω με τους δικούς μου όρους”. Αυτό το έλλειμμα εμπιστοσύνης έχει οδηγήσει σε μια πολύ μεγάλη αύξηση του αριθμού νέων σε ηλικία νομάδων.

Θα νιώθω μοναξιά; Θα κάνω νέους φίλους; Αυτοί είναι οι μεγάλοι φόβοι όσων επιλέγουν ή αναγκάζονται να γίνουν νομάδες. Ρωτάνε επίσης για την ασφάλεια τους, αν θα τους κλέψουν, ακόμη και αν θα τους επιτεθούν άγρια ζώα. Επίσης ρωτάνε σχετικά με την τουαλέτα, την υγιεινή και μερικά ακόμη πρακτικά ζητήματα.

Δεν λέω ότι η εγκληματικότητα είναι άγνωστη έννοια ανάμεσα στους νομάδες. Δεν είναι απίθανο να απομακρυνθείς από το μέρος που έχεις παρκάρει και κάποιος να αρπάξει ένα μικροαντικείμενο. Αλλά μέχρι εκεί. Η βίαιη εγκληματικότητα είναι σχεδόν ανύπαρκτη.

Η ζωή στη σύγχρονη ανθρώπινη κοινωνία έχει καταντήσει συνήθεια. Ξυπνάς το πρωί, πηγαίνεις στη δουλειά, γυρίζεις στο σπίτι, κοιμάσαι, πάλι τα ίδια την επομένη. Γι’ αυτό έχουμε χάσει την ικανότητα να προσαρμοζόμαστε εύκολα σε νέα δεδομένα. Έχουμε καταντήσει σαν τα ποντίκια που τρέχουν στη ρόδα τους. Πορευόμαστε σε ένα μονοπάτι από το οποίο δεν ξεστρατίζουμε ποτέ. Όμως ακόμη και αν κερδίσεις έναν αγώνα δρόμου αρουραίων, αρουραίος θα είσαι. Θες να είσαι αρουραίος; Ή θες να είσαι ένα ζωντανό, γεμάτο ενέργεια, ανθρώπινο πλάσμα που ξεφεύγει από την πεπατημένη;

Δε σηκώνει αμφιβολία ότι αν πάρεις τη μεγάλη απόφαση, το ρίσκο θα είναι μεγάλο, πολλά πράγματα μπορούν να πάνε στραβά. Μπορεί το αμάξι σου να σε αφήσει στη μέση του πουθενά. Τι θα κάνεις; Θα πεθάνεις; Όχι! Θα μάθεις να το αντιμετωπίζεις. Θα πάψεις να είσαι ένας από όσους έχουν χάσει την ικανότητα να αναπτύσσουν κριτική σκέψη. Θα βρεις τις λύσεις.

Όταν ήμουν νέος νομάς πράγματι ένιωθα σαν να με είχε αποβάλλει το σύστημα. Ντρεπόμουν, ένιωθα αποτυχημένος. Σιγά σιγά όμως συνειδητοποίησα ότι είχα κάνει την καλύτερη επιλογή. Γι’ αυτό ξεκίνησα το CheapRVliving.com και κατόπιν το κανάλι μου στο Youtube. Ήθελα να μάθουν οι άνθρωποι ότι υπάρχει και αυτός ο δρόμος. Ήθελα να εμπνεύσω, να μεταδώσω τις γνώσεις μου.

Στην κοινωνία μας κάνουμε τα πράγματα με τον λάθος τρόπο. Αν γίνεις νομάς, θα καταλάβεις ότι πρόκειται για έναν καλύτερο τρόπο ζωής, κι ας σε θεωρούν κάποιοι απόκληρο. Ξέρεις την Αλληγορία του Σπηλαίου που υπάρχει στην Πολιτεία του Πλάτωνα; Έχεις μια κοινωνία ανθρώπων που είναι δεμένοι και στραμμένοι στον τοίχο, κοιτάζουν τις σκιές τους. Κάποιος το σκάει, βγαίνει στο φως και μόλις προσαρμόζονται τα μάτια του, τρέχει πίσω στη σπηλιά και λέει στους άλλους: “ζούμε σε μια σπηλιά, έξω είναι η κανονική ζωή, ελάτε μαζί μου”. Oι άλλοι τον αποπαίρνουν, τον αποκαλούν τρελό, τον διώχνουν κακήν κακώς. Φυσικά ο “τρελός” ζει τελικά μια υπέροχη ζωή στο φως. Στην προκειμένη περίπτωση αυτός είναι ο απόκληρος. Και ο απόκληρος έχει δίκιο.

Είναι πολλοί οι νέοι που έχουν αγκαλιάσει τη νομαδική ζωή, την κάνουν να φαντάζει ακόμη και λαμπερή. Ανησυχώ λίγο ως προς αυτό. Ορισμένοι νέοι έχουν αρκετά χρήματα για να ζουν με λούσα και ανέσεις ως νομάδες, ενώ δεν είναι έτσι τα πράγματα για τους περισσότερους από εμάς. Από κει και πέρα, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι το Nomadland θα δείξει σε περισσότερο κόσμο ότι είναι μια βιώσιμη επιλογή.

Υπάρχει και στη νομαδική ζωή ταξική διαστρωμάτωση. Κάποιοι νομάδες έχουν εκατομμύρια δολάρια, κάποιοι άλλοι ζουν με λιγότερα από 500 δολάρια το μήνα, δηλαδή κάτω από το όριο της φτώχειας. Υπάρχουν εκτάσεις με παρκαρισμένα τροχόσπιτα αξίας εκατοντάδων χιλιάδων δολαρίων. Υπάρχουν εκτάσεις όπου θα δεις μόνο παλιά, τρακαρισμένα βανάκια. Είναι η ανθρώπινη φύση.

Τα γυρίσματα του Nomadland ήταν σουρεαλιστική εμπειρία. Μέχρι και από το GQ μου πήραν συνέντευξη. Ποιος, εγώ στο GQ! Που είμαι το εντελώς αντίθετο από το πρότυπο του άντρα στον οποίο απευθύνεται το περιοδικό! Όμως χαίρομαι που έχω τη δυνατότητα, με αφορμή την ταινία, να μιλήσω σε ακόμη μεγαλύτερο κοινό για το ότι υπάρχει και αυτός ο τρόπος ζωής.

Η Φράνσις Μακντόρμαντ είναι μία από τις καλύτερες ηθοποιούς όλων των εποχών. Θυμάμαι το γύρισμα της σκηνής που περιγράφει την παλιά της ζωή σε εκείνη την κωμόπολη που δεν υπάρχει πια. Ένιωσα σαν να βρισκόμουν εκεί. Δεν ξέρω πώς το κάνει. Είναι μαγικό να βλέπεις εν τη γενέσει την ερμηνεία μιας τόσο ταλαντούχας ηθοποιού. Είναι σαν ταξίδι στο χωροχρόνο.

Θέλω να συνεχίσω να προσφέρω στους άλλους, όμως με το ρυθμό που το κάνω τώρα, δεν θα αντέξω για πολύ. Γι’ αυτό προσπαθώ να χτίσω μια ομάδα. Είναι μαθηματικά βέβαιο ότι η κλιματική αλλαγή θα οδηγήσει σε αύξηση της νομαδικής ζωής παγκοσμίως. Σε 100 χρόνια πολλά σημεία του πλανήτη θα είναι αδύνατο να κατοικηθούν. Ο κόσμος θα αναζητήσει νέες πατρίδες. Ήδη υπάρχουν κλιματικοί πρόσφυγες. Νιώθω ότι είναι χρέος μου να βάλω το μικρό μου λιθαράκι ώστε να διευκολύνω τη ζωή τους.

Η ευτυχία είναι σχεδόν πάντα ένα ψέμα. Για τη μεγάλη πλειοψηφία των ανθρώπων εξαρτάται από ό,τι συμβαίνει γύρω τους, κάτι που μπορεί να αλλάξει ανά πάσα στιγμή. Όσα σε κάνουν ευτυχισμένο μπορούν να χαθούν μέχρι να ανοιγοκλείσεις τα μάτια σου. Άρα η πραγματική ευτυχία πρέπει να έχει άλλη πηγή. Ακόμη κι αν χάσεις τα πάντα γύρω σου, αν έχεις βρει το νόημα της ύπαρξης σου, θα ζήσεις μια καλή ζωή. Αν έχεις και αυτά που θες γύρω σου αλλά και το βαθύτερο νόημα, θα ζήσεις μια απίστευτη ζωή. Τώρα πια βρίσκομαι σε αυτό το σημείο: η ζωή μου είναι γεμάτη νόημα, είναι γεμάτη από τη χαρά της προσφοράς στους άλλους. Επιπλέον όλες οι εξωτερικές παράμετροι, είναι ακριβώς όπως θέλω να είναι. Οπότε ναι, είμαι τόσο χαρούμενος όσο φαίνομαι.