Μένια Κουκουγιάννη: Ο ιός HPV αφορά και τους άνδρες

O ιός HPV σχετίζεται με τον καρκίνο τραχήλου της μήτρας. Τι σχέση έχουν τα αγόρια με αυτό;

Θεωρώντας τον HPV έναν ιό που επηρεάζει κυρίως τις γυναίκες, υποτιμούμε σημαντικά την πιθανότητα νόσησης στους άνδρες. Ο ιός HPV σχετίζεται με νοσήματα που επηρεάζουν και τους άνδρες, όπως ο καρκίνος του πρωκτού, του πέους, της κεφαλής & τραχήλου καθώς και τα πρωκτογεννητικά κονδυλώματα. Υπολογίζεται ότι πάνω από 20% των αγοριών μολύνεται από τουλάχιστον έναν γνωστό τύπο HPV. Τα αγόρια έχουν υψηλή πιθανότητα νόσησης ανεξαρτήτως ηλικίας, ενώ έχουν και χαμηλότερη ανοσολογική απόκριση στη φυσική λοίμωξη από ό,τι τα κορίτσια. Τα αντισώματα που παράγουν οι άνδρες δεν είναι επαρκώς «ανθεκτικά» έναντι του HPV, καθιστώντας τους ιδιαίτερα ευαίσθητους σε επακόλουθες ασθένειες και λοιμώξεις από τον HPV. Αυτό οδηγεί σε ανεπαρκή προτεραιοποίηση του ελέγχου και εμβολιασμού των ανδρών. Σε συνδυασμό με τα οφέλη του εμβολιασμού, τα κορίτσια έχουν τη δυνατότητα πρόσβασης σε μέσα δευτερογενούς πρόληψης (π.χ. τεστ Παπανικολάου, HPV τεστ).

Οι παρεμβάσεις αυτές δεν εξασφαλίζουν την προστασία των αγοριών και δεν καλύπτουν συγκεκριμένες ομάδες υψηλού κινδύνου, όπως η ομοφυλόφιλη κοινότητα. Δεδομένου ότι ο αυτο-προσδιορισμός της σεξουαλικής ταυτότητας είναι δύσκολος για πολλά αγόρια, λόγω του κοινωνικού στίγματος, ο εμβολιασμός είναι το μοναδικό μέσο πρόληψης για τα αγόρια.  Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι ο εμβολιασμός των αγοριών προστατεύει «έμμεσα» τους σεξουαλικούς τους συντρόφους. Ο αποκλεισμός των αγοριών από τον εμβολιασμό κατά του HPV πλήττει την ισότητα των δύο φύλων, δημιουργώντας διακρίσεις όσον αφορά στην ευημερία και την υγεία των αγοριών έναντι των κοριτσιών, τα οποία μέχρι στιγμής φέρουν μόνα τους το βάρος της πρόληψης. Τα αγόρια θα έπρεπε να έχουν ίσο δικαίωμα πρόσβασης στον εμβολιασμό, ιδιαίτερα όταν αυτός αφορά νοσήματα που μπορούν εύκολα να προληφθούν. Ο πληθυσμός της Ελλάδας, που ως μέρος μίας παγκόσμιας κοινότητας ταξιδεύει αλλά και ζει σε έναν από τους δημοφιλέστερους τουριστικούς προορισμούς, είναι σημαντικά εκτεθειμένος στον HPV. Καθώς η αύξηση της εμβολιαστικής κάλυψης στα κορίτσια σε βάθος χρόνου θα άφηνε τα αγόρια και πάλι εκτεθειμένα, είναι επιτακτική ανάγκη να επεκταθεί το εμβολιαστικό πρόγραμμα και στα αγόρια, έτσι ώστε να μπορεί να επιτευχθεί η προστασία όλης της κοινότητας ακόμη και σε ποσοστά χαμηλής-μέτριας εμβολιαστικής
κάλυψης.

Πώς μπορεί κανείς να προστατευθεί από τον HPV;

Μέσω του εμβολιασμού σε αγόρια και κορίτσια, μπορούμε να προφυλάξουμε τα παιδιά μας, τους αυριανούς ενήλικες, από τα στελέχη του ιού HPV. Η χρήση του προφυλακτικού, απαραίτητη για την πρόληψη σεξουαλικά μεταδιδόμενων νοσημάτων, μειώνει αλλά δεν αποκλείει την πιθανότητα μετάδοσης του ιού HPV. Άλλοι τρόποι πρόληψης είναι η πλήρης σεξουαλική αποχή ή η μονογαμική σχέση με μονογαμικό σύντροφο. Η τήρηση των κανόνων υγιεινής βοηθάει στην αποτροπή της μικρής πιθανότητας μετάδοσης του ιού HPV μέσω αντικειμένων (ιατρικά όργανα, πετσέτες, εσώρουχα κ.λπ). Σε δευτερογενές επίπεδο,  προκαρκινικές τραχηλικές αλλοιώσεις, οι οποίες αν αφεθούν χωρίς θεραπεία μπορούν να εξελιχθούν σε καρκίνο, δύναται να διαγνωσθούν εγκαίρως με εξετάσεις, όπως το τεστ Παπανικολάου σε νεαρές ηλικίες (μέχρι 25 ετών) και τα ειδικά HPV- DNA τεστς.

Στην Ελλάδα τι ισχύει σήμερα για τον HPV εμβολιασμό;

Σύμφωνα με το Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών (ΕΠΕ) του 2020, o εμβολιασμός έναντι του HPV συνιστάται σε κορίτσια ηλικίας 11-18 ετών και σε ομάδες υψηλού κινδύνου, όπου
αποζημιώνεται πλήρως. Το εμβόλιο αποζημιώνεται και σε κάποιες ομάδες υψηλού κινδύνου (ανοσοκατασταλμένοι άνδρες 11-26 ετών, ανοσοκατασταλμένες γυναίκες 18-26 ετών και ομοφυλόφιλοι άνδρες 18-26 ετών). Το εμβόλιο ενδείκνυται και για μεγαλύτερες γυναίκες έως την ηλικία των 45 ετών, καθώς ο κίνδυνος μόλυνσης και νόσησης από τον ιό παραμένει για όλη την ενεργή σεξουαλική ζωή. Η χρήση του εμβολίου ενδείκνυται και σε αγόρια και άνδρες ηλικίας 9 έως 26 ετών για την πρόληψη των γεννητικών κονδυλωμάτων. Στη χώρα μας τα ασφαλιστικά ταμεία δεν αποζημιώνουν τον εμβολιασμό σε αγόρια-άνδρες και γυναίκες μεγαλύτερες των 18 ετών, παρά μόνο σε αγόρια/άνδρες 11-26 ετών και γυναίκες 18-26 ετών σε ανοσοκαταστολή, όπως και σε ομοφυλόφιλους άνδρες 18-26 ετών (όλες αυτές οι ομάδες είναι υψηλού κινδύνου για μόλυνση από HPV). Το Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμού δεν περιλαμβάνει δυστυχώς τα αγόρια. Και αυτός είναι ένας από τους στόχους της ΑμΚΕ ΚΑΡΚΙΝΑΚΙ  η ένταξη των αγοριών στο Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμού, ώστε να προστατεύσουμε και τα κορίτσια και τα αγόρια μας από τον ιό του HPV.

Τελικά είναι αναγκαίος ο εμβολιασμός των αγοριών;  Υπάρχουν παραδείγματα άλλων χωρών που εμβολιάζουν τα αγόρια για τον HPV;

Είναι αναγκαίος ο εμβολιασμός και των αγοριών και των κοριτσιών μας στην Ελλάδα για την προστασία τη δική τους αλλά και των συντρόφων τους. Το 46% των χωρών που συστήνουν τον εμβολιασμό κατά του HPV, συμπεριλαμβάνουν και τα αγόρια  στα εθνικά εμβολιαστικά τους προγράμματα. 87% των χωρών του Π.Ο.Υ συστήνουν τον εμβολιασμό
των κοριτσιών στα εθνικά τους προγράμματα, εκ των οποίων το 83% τον προσφέρει με μηδενική συμμετοχή (συμπεριλαμβανομένης και της χώρας μας), ενώ 5 ακόμη ευρωπαϊκές χώρες σχεδιάζουν τη χρηματοδότηση προγραμμάτων εμβολιασμού των αγοριών για το 2021, δείχνοντας ότι ο εμβολιασμός κατά του HPV αποτελεί επένδυση με θετική σχέση κόστους-αποτελεσματικότητας για το μέλλον της Ευρώπης. Η Αυστραλία αποτελεί ένα από τα πιο επιτυχημένα παραδείγματα προγραμμάτων εμβολιασμού στα σχολεία τόσο για τα κορίτσια (2013) όσο και για τα αγόρια από το 2014.

Αποτέλεσμα της εφαρμογής του Εθνικού Προγράμματος Εμβολιασμού και στα δύο φύλα ήταν η δραματική μείωση νέων κρουσμάτων HPV και η μείωση κατά 90% των κονδυλωμάτων σε ετερόφυλους άνδρες και γυναίκες κάτω των 21 ετών.  Δεδομένα από διάφορες χώρες της Ευρώπης αποδεικνύουν τα οφέλη της μετάβασης από ένα πρόγραμμα εμβολιασμού μόνο για κορίτσια σε ένα εμβολιαστικό πρόγραμμα και για τα δύο φύλα, τόσο σε όρους μειωμένων νέων περιστατικών καρκίνου του τραχήλου της μήτρας (17%-24%), καρκίνου του πρωκτού (3%-30%), πρωκτογεννητικών κονδυλωμάτων (500,000-1,285,000 περιπτώσεις), όσο και σε μειωμένη θνησιμότητα (1,166 θάνατοι από καρκίνο του πρωκτού και 3,037 από καρκίνο του τραχήλου της μήτρας στη Γαλλία).

Στην Ιταλία η ανάλυση παρουσίασε περαιτέρω μείωση της επίπτωσης του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας κατά 17% και μείωση 14%-35% των περιπτώσεων καρκίνου του πρωκτού (γυναίκες-άνδρες αντίστοιχα), αλλά και αποφυγή σχεδόν μισού εκατομμυρίου περιπτώσεων κονδυλωμάτων. Στη Γερμανία η ανάλυση παρουσίασε περαιτέρω μείωση της επίπτωσης του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας κατά 24%, μείωση κατά 14%-30% των περιπτώσεων καρκίνου του πρωκτού (γυναίκες-άνδρες αντίστοιχα), αλλά και αποφυγή σχεδόν μισού εκατομμυρίου περιπτώσεων κονδυλωμάτων.  Στην Ισπανία το κλινικό όφελος είναι εξαιρετικά σημαντικό, με αποτροπή 18,665 επιπλέον περιπτώσεων καρκίνου του τραχήλου της μήτρας, μείωση 4%-11% των περιπτώσεων καρκίνου του πρωκτού (γυναίκες-άνδρες αντίστοιχα), και 804,853 περιπτώσεων κονδυλωμάτων.

Στη Γαλλία με μόλις 26% εμβολιαστική κάλυψη (και στα δύο φύλα) μπορούν να αποφευχθούν επιπλέον 9,519 περιπτώσεις καρκίνου του τραχήλου της μήτρας και 3,037 θάνατοι, 6,901 περιπτώσεις καρκίνου του πρωκτού και 1,166 θάνατοι, ενώ παράλληλα αναμένεται μείωση 1,284,077 περιπτώσεων κονδυλωμάτων. Στην Αυστρία με 40% και 60% εμβολιασμό των αγοριών και κοριτσιών αντίστοιχα, επιτυγχάνεται μείωση της επίπτωσης του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας κατά 20% και μείωση των περιπτώσεων καρκίνου του πρωκτού κατά 3%.