Ratko Mladic, ο τερατώδης σφαγέας της Σρεμπρένιτσα

Έχουν περάσει 26 χρόνια από την πιο φριχτή θηριωδία που παίχτηκε ποτέ επί ευρωπαϊκού εδάφος από τον Β’ Παγκόσμιο και μετά, κι όμως ακόμα δεν έχει μπει τελεία σε αυτή την ντροπή για την ανθρωπότητα. Αυτές τις ώρες όμως, ο ιθύνων νους πίσω από τη σφαγή, Ratko Mladic, περιμένει την τελική ετυμηγορία στο Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο της Χάγης. Οι κατηγορίες που τον βαραίνουν; Γενοκτονία, εγκλήματα πολέμου, εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας.

Στην τετραετή πολιορκία του Σαράγεβο ήταν εκείνος που έδωσε το πράσινο φως στους ελεύθερους σκοπευτές να θερίζουν τον άμαχο πληθυσμό. Αντίστοιχα, στη Σρεμπρένιτσα κατέσφαξε 8 χιλιάδες ανθρώπους. Όχι, δεν είναι απλά ένα στατιστικό, είναι η ωμή πραγματικότητα.

Ένας λαοφιλής χασάπης

«Είναι τόσοι πολλοί! Θα γίνει κανονικό πανηγύρι με μεζέδες. Το αίμα τους θα φτάσει μέχρι τα γόνατά σας». Η φράση αποδίδεται στον Mladic, όπως την αφηγήθηκε αυτόπτης μάρτυρας στην εφημερίδα Newsday. Την ίδια στιγμή ο αρχιστράτηγος των Σέρβων διαβεβαίωνε με ψυχραιμία τις γυναίκες ότι δεν πρόκειται να πειράξουν κανέναν. Στην περιοχή είχαν καταφύγει χιλιάδες Μουσουλμάνοι καθώς είχε κριθεί ασφαλής από τον ΟΗΕ. Οι Σερβοβόσνιοι όμως κατέλαβαν αυτά τα μέρη στην προσπάθειά τους όμως να αποσύρουν βαρύ οπλισμό από το Σαράγεβο. Τελικά, η Σρεμπρένιτσα δεν ήταν ασφαλής για κανέναν.

Από τις 11 έως τις 22 Ιουλίου του 1995 σφαγιάστηκαν χιλιάδες άντρες – ενήλικες, γέροι, έφηβοι ακόμα και μικρά αγόρια. Οι Ολλανδοί κυανόκρανοι που φρουρούσαν την πόλη έκατσαν με σταυρωμένα τα χέρια και δεν έκαναν καμία προσπάθεια να βάλουν φρένο στο μακελειό. Πολλά χρόνια μετά, η στάση τους συνεχίζει να δημιουργεί τριγμούς στη χώρα τους.

«Βρισκόμαστε εδώ, την 11η Ιουλίου του 1995, στη σερβική Σρεμπρένιτσα. Λίγο πριν από άλλη μία μεγάλη σερβική γιορτή δίνουμε αυτή την πόλη ως δώρο στο σερβικό έθνος. Η στιγμή έφτασε που θα πάρουμε επιτέλους εκδίκηση απέναντι στους “Τούρκους” σε αυτό το εδώ το μέρος». Ο Ratko Mladic παρ’ όλες τις καταγραφές των λόγων και των πράξεών του ποτέ δεν ανέλαβε προσωπικά την ευθύνη. Πάντα διατεινόταν πως το σχέδιο ανήκε στον Slobodan Milosevic. Ακόμα, όμως, και αν ίσχυε αυτό, εκείνος υπήρξε το εκτελεστικό όργανο σε κάτι που δεν πρόκειται ποτέ να σβηστεί από τα κιτάπια της ιστορίας. Θα υπάρχουν πάντα τα σημεία που χρησιμοποιήθηκαν ως ομαδικοί τάφοι για να το θυμίζουν.

Δεν υπάρχουν λευκοί ιππότες και μαύροι δαίμονες σε έναν πόλεμο. Τα πράγματα, σχεδόν πάντα, είναι περισσότερο γκρίζα παρά ασπρόμαυρα. Απλά, κάποιοι άνθρωποι αναλαμβάνουν να παίξουν τους πιο αιμοδιψείς ρόλους στις ανθρώπινες τραγωδίες. Ο Mladic ήταν για πολλούς Σέρβους ένας εθνικός ήρωας, για την ιστορία όμως θα είναι πάντα ένας σφαγέας.

Η ζωή του Ratko Mladic μέσα στις σκιές

Τα εγκλήματα πολέμου, τα εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας αλλά και η γενοκτονία είναι κατηγορίες που τον βαραίνουν ήδη από το 1995. Εκείνος, όμως, κατάφερνε πάντα να διαφεύγει τη σύλληψη. Ζούσε στις σκιές αποφεύγοντας περίτεχνα το μακρύ χέρι του νόμου.

Τον είχαν δει σε ποδοσφαιρικό αγώνα ανάμεσα στη Σερβία και την Κίνα να κάθεται μαζί με οκτώ σωματοφύλακες στα VIP. Είχε βρεθεί να περπατά στους δρόμους ενός προαστίου της Μόσχας. Φήμες τον ήθελαν να επισκέπτεται συχνά -και πάντα εν κρυπτώ- την Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη. Ήταν άραγε κάτι από αυτά αλήθεια ή ηθελημένη παραπληροφόρηση για να σβήσει τα πραγματικά του ίχνη;

Οι διώκτες του πάντως είχαν πολύ δύσκολη αποστολή. Τίποτα δε φαινόταν ικανό να τον φέρει στο φως. Σχεδόν αμέσως μετά τη Σφαγή της Σρεμπρένιτσα ξεκίνησε την πορεία του ως φυγάς. Μία μακρόχρονη διαδρομή που θα διαρκούσε 16 ολόκληρα χρόνια. Καμία ενέργεια του ΝΑΤΟ, καμία προσπάθεια του ΟΗΕ, ούτε καν τα 5 εκ. δολάρια που προσέφεραν ως αμοιβή οι ΗΠΑ σε όποιον τον παρέδιδε στις αρχές δεν ήταν αρκετό.

Υπήρχαν φόβοι ότι αν οι μυστικές υπηρεσίες έφταναν κοντά στα ίχνη του, εκείνος θα αυτοκτονούσε για να αποφύγει τη δίκη. Η γυναίκα του και ο γιος του προσπάθησαν να τον δηλώσουν νεκρό αλλά δεν τα κατάφεραν. Από αυτή την προσπάθεια απουσίαζε η Άννα, η κόρη του· είχε αυτοκτονήσει το 1994 με το υπηρεσιακό περίστροφο του πατέρας της. Κανείς δεν έμαθε ποτέ γιατί, άλλοι λένε ότι δεν άντεχε τα όσα άκουγε για τον πατέρα της, άλλοι πιστεύουν ότι στην αυτοχειρία την οδήγησε ο θάνατος του φίλου της Ντράγκαν.

Ο Ratko Mladic γνώριζε πολύ καλά τι έκανε. Είναι χαρακτηριστικό ότι σε δημοσκόπηση πριν τη σύλληψή του, μόνο το 14,29% των Σέρβων θα μαρτυρούσε την κρυψώνα του. Αντίστοιχα, το 65,14% των Σέρβων πολιτών δε θα έδινε την παραμικρή λεπτομέρεια ακόμα και για 1 εκ. ευρώ. Ο πρώην αρχιστράτηγος ήταν λαοφιλής. Ένας πραγματικά λαοφιλής χασάπης.

Τελικά, η σύλληψή του έγινε με κινηματογραφικό τρόπο: στις 26 Μαΐου του 2011, οι ειδικές δυνάμεις της σερβικής αστυνομίας φορώντας μαύρες στολές και μάσκες αλλά καθόλου διακριτικά εισέβαλαν στο κρησφύγετό του στο Λαζάρεβο της βόρειας Σερβίας· χρειάστηκαν τέσσερις αστυνομικοί για να τον ακινητοποιήσουν· εκείνος παρέδωσε τα δύο όπλα που είχε στη διάθεσή του και ακολούθησε τους αστυνομικούς μέχρι το Βελιγράδι. Όταν η είδηση έγινε γνωστή, βίαιες ταραχές ξέσπασαν σε όλη τη Σερβία.

Σερβία-Ελλάδα, μία ανίερη συμμαχία

Οι δημοσκοπήσεις την εποχή που συνελήφθη ο Mladic λένε πως το 40% περίπου του σερβικού λαού τον θεωρούσε ήρωα. Άραγε, αν γινόταν μία αντίστοιχη δημοσκόπηση στην Ελλάδα, τι αποτελέσματα θα είχαμε; Σίγουρα, πάντως, τη δεκαετία του ’90 παρουσιαζόταν ως ένας ορθόδοξος φίλος των Ελλήνων, ως ένας αδελφός σε κίνδυνο. Χαρακτηριστική παραμένει η περιβόητη συνέντευξη που είχε παραχωρήσει στον Βλάσση Μπονάτσο για το MEGA. Εκεί, ο Mladic εμφανίστηκε ως ένας υπέρμαχος του κατατρεγμένου του λαού. Αργότερα, η φριχτή αλήθεια της Σρεμπρένιτσα θα στραπατσάριζε αυτήν την εικόνα.

Σίγουρα, όλες οι πλευρές (Σέρβοι-Κροάτες-Μουσουλμάνοι) είχαν βουτήξει τα χέρια τους στο αίμα, είχαν πολλές αμαρτίες που βάραιναν τη συνείδησή τους, και εξόκειλαν προς ακραίες εθνικιστικές τάσεις. Παρ’ όλα αυτά ο μεγαλοϊδεατισμός που επικράτησε στις τάξεις των Σέρβων γέννησε θηριωδίες χωρίς προηγούμενο. Άλλωστε, καθ’ όλη τη διάρκεια της πρώην Γιουγκοσλαβίας υπήρξαν ο πιο ευνοημένος λαός της ένωσης. Μετά, όμως, τον Εμφύλιο δεινοπάθησαν όσο λίγοι εξαιτίας των νατοϊκών βομβαρδισμών. Η ιστορία είναι άσχημο πράγμα: νικά πάντα ο πιο δυνατός και την αφήγηση υπογράφουν πάντα οι νικητές.

Ας βάλουμε, όμως, εδώ μία άνω τελεία. Δεν είναι μόνο μεγάλο μέρος του ελληνικού κοινού που παραπλανήθηκε -ή θέλησε να παραπλανηθεί- σχετικά με το τι πραγματικά υπήρξε ο Ratko Mladic. Υπάρχει και κάτι άλλο πιο βαθύ που μας λερώνει: την επόμενη μέρα της Σφαγής, οι Έλληνες εθελοντές του Σερβικού Στρατού ύψωσαν τη Βυζαντινή και τη σημαία της Βεργίνας πάνω από τους νεκρούς μουσουλμάνους. Είναι βέβαιο πως και εκείνοι είχαν πάρει μέρος.

Μέχρι σήμερα, δεν υπάρχουν ακράδαντες αποδείξεις για αυτό. Υπάρχουν, όμως, αποχρώσες ενδείξεις οι οποίες φανερώνουν τους δεσμούς της Ελληνικής Εθελοντικής Φρουράς με τη Χρυσή Αυγή, αφού όπως έχει σημειωθεί πολύ σωστά στο XYZ Contagion, η εκκωφαντική σιωπή του Νίκου Μιχολολιάκου είναι πολύ πιθανό να σημαίνει σιωπηλή ανάληψη της ευθύνης από τους Χρυσαυγίτες.

Σε κάθε περίπτωση, ένα παραμένει σίγουρο: η δίκη του Ratko Mladic πλησιάζει στο τέλος της, τίποτα όμως δεν μπορεί να επαναφέρει στη ζωή τις οκτώ χιλιάδες ψυχές που χάθηκαν.