Δύο χρόνια μετά και η πανδημία δεν έχει μπει σε ύφεση. Γιατί;
Σε αντίθεση με όσα περίμεναν οι επιδημιολόγοι, ο Sars-CoV-2 δεν συμπεριφέρεται σαν τους άλλους ιούς: οι μεταλλάξεις δεν αποδυναμώνονται με το πέρασμα του χρόνου αλλά «ανακαλύπτουν» αθόρυβα πιο ισχυρές εκδοχές τους.
- 22 ΦΕΒ 2022
«Τίποτα στη βιολογία δεν βγάζει νόημα έξω από το πρίσμα της εξέλιξης», είχε διατυπώσει ρητά και ξάστερα ο βιολόγος Theodosius Dobzhansky το 1973, γεγονός το οποίο αποτελεί απαράβατο κανόνα τόσο για τους ανθρώπους όσο και για τους μικροοργανισμούς. Οι μεταλλάξεις με τα γράμματα της ελληνικής αλφαβήτου που έχουν μπει με φούρια στη ζωή μας, είναι η πιο πρόσφατη και χειροπιαστή απόδειξη αυτού του κανόνα.
Κατά τη διαδικασία της εξέλιξης, όπως την κατοχύρωσε ο Δαρβίνος τον 19ο αιώνα, καθώς οι οργανισμοί αναπαράγονται, προκύπτουν κατά τύχη μικρές, έως κι ανεπαίσθητες αλλαγές στις πληροφορίες του γενετικού υλικού που μεταφέρουν, καθιστώντας τους (εξίσου τυχαία) λιγότερο ή περισσότερο ευνοημένους στο εκάστοτε περιβάλλον, όπου ζουν.
Κατ’ αυτό τον τρόπο, οι καμηλοπαρδάλεις απέκτησαν σταδιακά το χαρακτηριστικό του ψηλού λαιμού, αφού ήταν οι μόνες που έφταναν τα κλαδιά των δέντρων για να τραφούν, κατά τον ίδιο τρόπο προέκυψε η μετάβαση του ανθρώπου απ’ τα τέσσερα στα δύο πόδια, έτσι προέκυψαν κι οι μεταλλάξεις του Sars-CoV-2.
Δεν ήταν αφελές να πιστεύει κανείς ότι με το πέρασμα του χρόνου, όσο μεταλλάσσονται τα στελέχη, τόσο πιο διαχειρίσιμη θα γίνεται η πανδημία. Τουλάχιστον, αυτό είχε δείξει η ιστορία: η ισπανική γρίπη που εμφανίστηκε το 1917 θέρισε εκατομμύρια κόσμου τα δύο πρώτα χρόνια κι έπειτα εξασθένησε τόσο απότομα όσο είχε ξεσπάσει, αφού ο συνολικός πληθυσμός ανέπτυξε ανοσία έναντι της «επικίνδυνης» εκδοχής του, ενώ όσες μεταλλάξεις εμφανίστηκαν έκτοτε ήταν διαχειρίσιμες απ’ τον ανθρώπινο οργανισμό σε επίπεδο κοινής γρίπης.
Το παράδοξο είναι ότι ύστερα από δύο χρόνια μάχης με την πανδημία, οι προβλέψεις έπεσαν έξω: ο ιός δεν έχει γίνει συμβιωτικός. «Δεν πρόκειται να το δούμε αυτό», αναφέρει στο New York Magazine η μικροβιολόγος Ravindra Gupta από το πανεπιστήμιο του Cambridge, «δεν έχουμε κανένα λόγο να πιστεύουμε ότι οι νέες μεταλλάξεις θα είναι λιγότερο επιθετικές· μπορεί κάλλιστα να είναι περισσότερο μεταδοτικές και θανατηφόρες από τις προηγούμενες».
Γιατί ο κορονοϊός διαφέρει απ΄ τους άλλους;
iStock
Το ότι ο SARS-CoV-2 δεν εξελίσσεται με το γνώριμο τρόπο των υπόλοιπων μικροοργανισμών που προβάλλουν το ανοσοποιητικό μας σύστημα έγινε ξεκάθαρο απ’ τον Σεπτέμβριο του 2020 και την εμφάνιση της πρώτης νέας εκδοχής του ιού.
Ήταν η βρετανική μετάλλαξη, η οποία μετέπειτα ονομάστηκε «Άλφα». Ακολούθησε η Βήτα, η Γάμμα και οι υπόλοιπες μεταλλάξεις με τα γράμματα της ελληνικής αλφαβήτου έως το Όμικρον (με εξαίρεση λίγα γράμματα, τα οποία παραλήφθηκαν επί τούτου, προκειμένου να μην τροφοδοτήσουν αθέμιτους συνειρμούς ρατσιστικού περιεχομένου, όπως το Ξι που είναι πολύ διαδεδομένο επίθετο στην Κίνα).
Ποια είναι η ειδοποιός διαφορά αυτού του ιού; Καταρχήν, κάθε σωματίδιο του SARS-CoV-2 διαθέτει πρωτεΐνες-ακίδες στην επιφάνειά του (είναι οι πολλαπλές, περιστρεφόμενες «κεραίες» με τις οποίες απεικονίζεται γραφιστικά ο ιός, εξού κι ο χαρακτηρισμός «κορόνα»). Τούτες οι ακίδες είναι ο τρόπος για να ξεκλειδώσει τις άμυνες του ανοσοποιητικού συστήματος και να «αγκιστρωθεί» επάνω στους κυτταρικούς υποδοχείς του ξενιστή, αναπαράγοντας τον εαυτό του και προσβάλλοντας έπειτα περαιτέρω υγιή κύτταρα.
Σε αυτό το στάδιο, δισεκατομμύρια -κυριολεκτικά- στελέχη γεννιούνται εντός του οργανισμού που έχει προσβληθεί, με το διόλου απίθανο ενδεχόμενο να γεννιούνται και μεταξύ αυτών μικροοργανισμοί με μικρές διαφορές στο γενετικό του RNA κώδικα, δηλαδή μεταλλάξεις.
Μία πανδημία που ποτέ δεν τελειώνει
Και ενώ ο γενικός κανόνας λέει ότι απ’ όταν εκδηλωθεί ο ιός, δεν του μένει πολύ χρόνος δράσης μέχρι το φινάλε (είτε καταπολεμηθεί απ’ τον οργανισμό, είτε τον εξοντώσει), ο Sars-CoV-2 έχει έναν άσσο στο μανίκι, που τον καθιστά τόσο επικίνδυνο ακόμη και μετά τα δύο χρόνια αναμέτρησης μαζί του: δύναται να μην εκδηλωθεί.
Αυτό το μοναδικό προσόν του δίνει άπλετο χρόνο, ώστε να «μελετήσει» αθόρυβα τα τρωτά σημεία του ξενιστή, να «ανακαλύψει» διαφορετικές εκδοχές του εαυτού του, αντιμετοπίζοντας πρακτικά το σώμα μας ως το προσωπικό του εργαστήριο, έως ότου ολοκληρώσει το έργο του και κάνει come out. Η Ravindra Gupta το έχει δει να συμβαίνει σε έναν ασθενή που είχε Covid-19 για πολλούς μήνες.
Ήταν ένας εβδομηντάχρονος άνδρας που παλιότερα έπασχε από λέμφωμα και σύμφωνα με τα δείγματα των γιατρών αποδείχθηκε πως ο ιός υποβαλλόταν συνεχώς σε μεταλλάξεις, μέχρι να τρυπώσει στο εσωτερικό των κυττάρων.
«Μολύνσεις σαν και αυτές ευθύνονται για τις επικίνδυνες νέες μεταλλάξεις», λέει η ίδια, οι οποίες βέβαια μέλλει να ξεσπάσουν σε μαζική κλίμακα πολύ αργότερα απ’ όταν εμφανίζονται σε έναν μεμονωμένο οργανισμό. Χαρακτηριστικό είναι ότι «η μετάλλαξη Όμικρον σχετίζεται πιθανόν με στελέχη που κυκλοφόρησαν πρώτη φορά το 2020, ούτε καν τον περασμένο χρόνο», αναφέρει.
Κατ’ αναλογία καταλήγουμε στη (δυσοίωνη) διαπίστωση ότι η νέα μετάλλαξη που θα έρθει μέχρι το καλοκαίρι, όπως ανακοίνωσε ο καθηγητής Πνευμονολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης, Νίκος Τζανάκης, δεν είναι καθόλου νέα στην πραγματικότητα. Δυστυχώς, κανείς δεν μπορεί να πει με σιγουριά ότι η πανδημία τελειώνει. Ίσως, μάλιστα συμβαίνει το αντίθετο.
