Ένας γυναικείος κόσμος: Οι μέλισσες συμβάλλουν στη βιοποικιλότητα και αντιπαθούν τα σουβλάκια και τις μπίρες

Ζωντανών και πεθαμένων. Δες τις Ρωσίδες εργάτριες του 1917 και την κινητοποίησή τους για το “Ψωμί και την Ειρήνη” που σηματοδότησε την Επανάσταση του Φλεβάρη. Απαιτούσαν -μεταξύ άλλων- το τέλος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου και την επιστροφή των Ρώσων στρατιωτών από το μέτωπο.* Δες τις νέες προσφύγισσες του πλανήτη: τις γυναίκες της Ουκρανίας. Δες όσες σιωπούν από φόβο και όσες έδειξαν γενναία τις ανοιχτές πληγές τους. Δες τις γυναίκες και τους ρόλους που υπηρετούν. Υπάρχουν όμως και κάποιες θηλυκότητες που αδικούνται την πιο θηλυκή ημέρα του έτους κι ας δίνουν κι αυτές το “είναι” τους, ώστε να συνεχίσει η Γη να γυρίζει.

Οι θηλυκότητες της πανίδας σπάνια κερδίζουν μια σειρά στα γραπτά, ένα πλάνο στις εικόνες. Και ειδικά τώρα η σύνδεση με τη φιλήσυχη φύση λειτουργεί ως αντίδοτο στο δηλητήριο των ημερών, είναι ψυχική ανάγκη. Μια τζούρα γερό οξυγόνο. Η Μαρία Κοκκίνου μάς οδήγησε μέσα από τα βουνίσια μονοπάτια της Πεντέλης σ’ αυτό το αντίδοτο. Παρουσίασε την πιο θηλυκή κοινωνία του πλανήτη, που κατακλύζεται από εργάτριες, επίσης με πολλά πρόσωπα: ιπτάμενες, συλλέκτριες και ανιχνεύτριες, παραμάνες, χτίστριες, αερίστριες, μαγείρισσες, καθαρίστριες, security. Οι πολύτιμες -για τον πλανήτη και τον άνθρωπο- μέλισσες είναι λεπτεπίλεπτες. Αντιπαθούν έντονες οσμές, όπως αυτή του σουβλακιού ή του ανθρώπου που έχει καταναλώσει μπίρα. Ξεχειμώνιασαν στις κυψέλες τους περιμένοντας ν’ ανοίξουν οι δουλειές. Δουλεύουν σεζόν. Πρωινή εργασία, σε άνθη αμυγδαλιάς για αρχή.

Τις λεπτομέρειες αυτού το μαγικού κόσμου, έδωσε η κ. Κοκκίνου, η οποία επίσης κατέρριψε το μύθο του τεμπέλη κηφήνα. Είναι μελισσοκόμος, πρόεδρος του Συλλόγου Μελισσοκόμων Αττικής και μία από τις λίγες γυναίκες του επαγγέλματος στην Ελλάδα. Ήρθε στην Αθήνα από το Αχλαδοχώρι των Σερρών, για να σπουδάσει στο Τμήμα Στατιστικής & Ασφαλιστικής Επιστήμης του Πανεπιστημίου του Πειραιά και έμεινε μέχρι σήμερα στην πρωτεύουσα. «Ζω στην Αθήνα τα περισσότερα χρόνια της ζωής μου, από το 1980. Δεν κατάφερα να αφομοιωθώ. Δεν κατάφερα που λέω εγώ να γίνω πρωτευουσιάνα. Μεγαλώνοντας, σκέφτομαι ότι δεν θα ήθελα να συνεχίσω τη ζωή μου στην Αθήνα. Μάλλον δεν είναι εδώ η θέση μου. Δεν διάλεξα τη μελισσοκομία, επειδή ανακάλυψα ότι είχα ανάγκη να έρχομαι σε επαφή με τη φύση, αλλά θα μου προέκυπτε. Μόνο το 10% των μελισσοκόμων είμαστε γυναίκες», λέει.

Στη διαδρομή εξηγούσε ότι δεν πρέπει να περπατάμε μπροστά από την είσοδο μιας κυψέλης, διότι διακόπτουμε την πτήση της μέλισσας προς το σπίτι της. Η μέλισσα τσιμπάει όταν αισθάνεται απειλή, για να αμυνθεί. «Όταν βρίσκεστε σε μελίσσια δεν πρέπει να περνάτε μπροστά από την είσοδο, διότι αυτός είναι ο διάδρομός τους, οι πτήσεις τους. Πάνε και έρχονται συνέχεια. Πριν από περίπου 14 χρόνια με τσίμπησε μια μέλισσα. Δεν ήταν η πρώτη φορά, αλλά τότε ένιωσα ότι καταρρέω, σβήνω. Δεν έχω λιποθυμήσει ποτέ για να ξέρω αν είναι έτσι η λιποθυμία. Η τελευταία μου κουβέντα ήταν ”Παναγία μου, κάνε με να ξαναδώ τα παιδιά μου”…

Το τσίμπημα μού προκάλεσε αλλεργική αντίδραση. Ήθελε ο Θεός να ξαναδώ τα παιδιά μου. Ήμουν τρία χρόνια στη μελισσοκομία. Με φόβισε το περιστατικό, όχι όμως τόσο ώστε να σταματήσω. Έμαθα ότι για την αλλεργία στα υμενόπτερα και τη γύρη υπάρχει θεραπεία. Όποιος επιθυμεί να ασχοληθεί με τη μελισσοκομία θα ήταν καλό να κάνει πρώτα ένα αλλεργικό τεστ. Το πιο ασφαλές είναι να έχει πάντα μαζί του μια ένεση αδρεναλίνης. H θεραπεία τι είναι; Εμβόλια απευαισθητοποίησης. Συνεχίζω να την κάνω, κατά διαστήματα. Κυρίως από ανασφάλεια».

«Δεν έχουμε πιει μπίρες, δεν έχουμε φάει σουβλάκια πριν πάμε στο μελίσσι. Προκαλούμε αν το κάνουμε»

Δεν είναι λίγοι όσοι επιθυμούν να επιλέξουν έναν εναλλακτικό τρόπο ζωής κοντά στη φύση, αρκετοί εξ’ αυτών έχουν τη μελισσοκομία στη λίστα των πιθανών ενασχολήσεών τους. «Γενικά, τη δουλειά του μελισσοκόμου δεν ενδείκνυται να την ασκείς μόνος σου. Δεν είναι μόνο η αντίδραση που μπορεί να σου προκαλέσει ένα τσίμπημα. Στα βουνά υπάρχουν και φίδια, για παράδειγμα. Γιατί να ρισκάρεις; Για πολλούς λόγους δεν κάνει να απομακρύνεσαι μόνος σου στη φύση. Εδώ που είμαστε, οι μέλισσες θα δουλέψουν σε χαμηλή βλάστηση. Αργότερα προχωρώντας στην άνοιξη περιμένουμε από κάτι ακακίες, από το τίλιο και στις αρχές του καλοκαιριού από το θυμάρι.

Το θυμαρίσιο μέλι είναι από τα διαφημισμένα. Κακό μέλι, δεν υπάρχει όταν το έχει συλλέξει η μέλισσα και δεν έχει γίνει επεξεργασία είτε κατά την τυποποίηση είτε κατά την εποχή της συλλογής από τη μέλισσα. Αυτό σημαίνει ότι δεν την έχουμε τροφοδοτήσει και την έχουμε αφήσει να πάρει από τη φύση ό,τι είναι να πάρει. Υπάρχουν επεξεργασμένα μέλια, αλλά δεν είναι καθόλου ευδιάκριτα από τον καταναλωτή». Η μέλισσα δεν παράγει μόνο μέλι, βασιλικό πολτό, κερί και πρόπολη. Η δουλειά της στη φύση είναι πολύτιμη. Επικονιάζει, συμβάλλει στη βιοποικιλότητα, ακόμη και στη νοστιμιά των λαχανικών και των φρούτων που καταναλώνουμε.

«Πρόκειται για μια άψογα οργανωμένη κοινωνία που λειτουργεί με αυστηρούς κανόνες, με ομαδικότητα και συνεργασία. Είναι εντελώς ξεκάθαρος ο καταμερισμός των εργασιών. Υπάρχουν ρόλοι. Η μέλισσα σε κάθε ηλικιακό στάδιο κάνει μια δουλειά. Νεότερη έχει τη δυνατότητα να παράγει κερί από τους κηρογόνους αδένες της. Οι μικρής ηλικίας μέλισσες μένουν τον πρώτο καιρό στην κυψέλη και χτίζουν. Είναι οι χτίστριες. Αργότερα θα γίνουν παραμάνες. Δηλαδή, θα ταΐσουν τα αυγά της βασίλισσας, που μετά θα εξελιχθούν εργάτριες μέλισσες. Άλλες θα γίνουν συλλέκτριες που θα φέρουν τη γύρη και άλλες που θα φέρουν νέκταρ. Κάποιες έχουν αναλάβει την καθαριότητα και άλλες τη φύλαξη του μελισσιού στην είσοδο. Στην προχωρημένη άνοιξη -που έχει αναπτυχθεί στο πικ του ένα μελίσσι- μπορεί να φτάσει στις 80.000 με 100.000 μέλισσες. Οι κυψέλες χωράνε 10 τελάρα, δηλαδή 10 πλαίσια με κερήθρα, στα οποία θα δουλέψουν οι μέλισσες. Στην περίπτωση που δεν ξεχειμώνιασαν με 10 πλαίσια, προσθέτουμε κι άλλα όπως αναπτύσσεται η άνοιξη. Επειδή, πολλαπλασιάζεται το μελίσσι, γεννάει η βασίλισσα και έχουν ανάγκη από χώρο. Βάζουμε και όροφο από πάνω και φτιάχνουμε ας πούμε μια πολυκατοικία».

Η κ. Κοκκίνου φορούσε μαύρα ρούχα, κάτω από τη μελισσοκομική στολή της. To γεγονός αυτό ήταν η αφορμή για να πληροφορηθούμε πόσο λεπτεπίλεπτες είναι οι μέλισσες. «Στο μελισσοκομείο δεν ερχόμαστε με μαύρα. Τα σκούρα χρώματα και τα έντονα αρώματα ερεθίζουν τις μέλισσες. Δεν έχουμε πιει μπίρες, δεν έχουμε φάει σουβλάκια πριν να έρθουμε εδώ. Προκαλούμε αν το κάνουμε. Αυτή τη στιγμή κουβαλάνε γύρη. Αν προσέξετε τα ποδαράκια τους θα δείτε κάτι κίτρινα γρομπαλάκια. Για να γεννήσει η βασίλισσα πρέπει να έχουν γύρη. Αυτή είναι η πρωτεΐνη τους. Χωρίς, γύρη δεν γεννάει η βασίλισσα. Τώρα, που πλησιάζουμε στην άνοιξη γίνεται αυτή η δουλειά. Τώρα, αρχίζει η δουλειά για τις μέλισσες. Χρειάζονται γύρη και νέκταρ. Το νέκταρ το συλλέγουν από τα λουλούδια, το μεταφέρουν στην κυψέλη, του προσθέτουν ένζυμα και διάφορα άλλα συστατικά, το “μαγειρεύουν” κατά κάποιο τρόπο και έτσι παράγουν το μέλι, το οποίο το αποθηκεύουν στην κερήθρα που έχουν χτίσει».

Η βασίλισσα μέλισσα εξηγεί στις εργάτριες από ποιο αυγό θα προκύψει η διάδοχός της και δίνει εντολή για την κατασκευή του «δωματίου» της

Μία είναι η βασίλισσα σε κάθε κυψέλη, η αρχηγός και όλες τις δουλειές τις κάνουν οι εργάτριες. Από αυτή την εποχή και μετά αρχίζει να γεννάει και κηφήνες, οι οποίοι είναι απαραίτητοι για την κύρια δουλειά της διαιώνισης των μελισσών, τη γονιμοποίηση της βασίλισσας. Τώρα, την άνοιξη, τα μελίσσια έχουν ένα δικό τους φυσικό πολλαπλασιασμό, που λέγεται σμηνουργία. Καταλαβαίνουν ότι θα αναπτυχθούν πολύ στην κυψέλη, ότι θα στριμωχτούν και μπαίνουν στη διαδικασία δημιουργίας ενός νέου νοικοκυριού. Η βασίλισσα γεννάει δύο ειδών αυγά, τα γονιμοποιημένα και τα αγονιμοποίητα.

Τα πρώτα είναι τα θηλυκά και τα δεύτερα οι κηφήνες, τα αρσενικά. Η διαφοροποίηση σχετικά με το αν ένα αυγό θα εξελιχθεί σε εργάτρια ή βασίλισσα έχει να κάνει μόνο με το πώς θα τραφεί. Το αυγό που προετοιμάζεται για βασίλισσα ταΐζεται μόνο με βασιλικό πολτό. Το αυγό της εργάτριας ταΐζεται τις πρώτες 3-4 ημέρες με βασιλικό πολτό και μετά ταΐζεται με μέλι. Η μαμά βασίλισσα είναι αυτή που επιλέγει ποιο αυγό θα δώσει την επόμενη βασίλισσα και δίνει την εντολή για το ανάλογο τάισμα. Παράλληλα, δίνει την εντολή και για τη δημιουργία της κυψέλης της νέας βασίλισσας και οι εργάτριες διαμορφώνουν το αντίστοιχο κελί, το βασιλοκέλι.

Ένα αυγό που θα αναπτυχθεί και θα γίνει εργάτρια γεννιέται και ολοκληρώνεται ο κύκλος του σε ένα κανονικό κυψελίδιο. Όταν ένα αυγό έχει δρομολογηθεί να εξελιχθεί σε βασίλισσα το κυψελίδιο έχει μεγαλύτερες διαστάσεις, επειδή η βασίλισσα ταΐζεται διαφορετικά και θα έχει μεγαλύτερο μέγεθος. Έχουν και διαφορετικές μέρες επώασης. Η βασίλισσα αργεί λίγο παραπάνω. Όταν γεννηθεί η νέα βασίλισσα, η παλιά βασίλισσα με ένα μέρος του σμήνους φεύγει από την κυψέλη, σμηνουργεί και πάει να εγκατασταθεί κάπου αλλού. Και έτσι έχουμε δύο μελίσσια. Εμείς αυτό το κάνουμε τεχνητά με χειρισμούς, επειδή θέλουμε να πολλαπλασιάσουμε τα μελίσσια μας, να αντικαταστήσουμε τις παλιές βασίλισσες με νέες που θα είναι πιο παραγωγικές, επειδή θέλουμε να δημιουργήσουμε παραφυάδες δηλαδή μικρά μελισσάκια που θα τα πουλήσουμε, για διάφορους λόγους. Στη φύση υπάρχουν και φυσικά μελίσσια, στα δάση, στις κουφάλες των δέντρων.

Δεν είναι ευδιάκριτα. Αυτό που παρατηρούμε έντονα στην Αττική είναι ότι την άνοιξη -από τον Μάρτιο μέχρι τέλη Μαΐου- σμηνουργούν μελίσσια και εγκαθίστανται σε κατοικημένη περιοχή. Ο μελισσοκόμος μπορεί να μη δει ότι έχουν γίνει βασιλοκέλια στην κυψέλη του και το μελίσσι να σμηνουργήσει. Αυτό είναι πιθανό να εγκατασταθεί στο πιο κοντινό σπίτι, μπορεί να πάει στην καμινάδα, κάτω από ένα θερμοσίφωνα, στην αποθήκη. Αν φτάσουμε στη διαδικασία να το αναζητήσουμε είναι αργά. Επεμβαίνουμε προληπτικά, ώστε να μη γίνει αυτό. Είναι πολύ συγκεκριμένος ο χειρισμός και αν δεν γίνει στα σωστά χρονικά διαστήματα την άνοιξη θα τύχει και αυτό.

Φυτοφάρμακα και καύσωνας, ο εχθρός των μελισσών

Η κλιματική αλλαγή έχει επηρεάσει τις μέλισσες με πολλούς τρόπους, κυρίως τη διατροφή τους. «Οι μέλισσες έχουν αρχίσει και χάνονται στην Αμερική. Περισσότερο στη Βόρεια Αμερική. Υπάρχει ένα σύνδρομο κατάρρευσης των μελισσιών και ξαφνικά βλέπεις να καταρρέει μια ολόκληρη κυψέλη. Πεθαίνουν. Στην Ευρώπη δεν το συναντάμε έντονα αυτό.

Οι άγριες μέλισσες που είναι επίσης πολύ σημαντικές απειλούνται από τα φυτοφάρμακα και τις μονοκαλλιέργειες. Οι μέλισσα θέλει βιοποικιλότητα. Όταν σε άπειρες εκτάσεις καλλιεργείται ένα είδος και συχνά είναι και μεταλλαγμένο αυτό έχει επιπτώσεις και στη μέλισσα. Το μεγάλο αγκάθι και για τις άγριες και για τις εκτρεφόμενες είναι τα φυτοφάρμακα. Δεν μπορούμε να τα βρούμε γεωργοί και μελισσοκόμοι. Τα φυτοφάρμακα επηρεάζουν και την ανθρωπότητα, αλλά τις μέλισσες ακαριαία. Πεθαίνουν.

Για παράδειγμα, κάποιος γεωργός θα ραντίσει τις πορτοκαλιές του, δεν θα ειδοποιήσει τον μελισσοκόμο που είναι κοντά και αυτός θα χάσει όλα τα μελίσσια του. Θα δηλητηριαστούν. Είναι μια ανθοφορία που προσελκύει τις μέλισσες. Θα πάνε εκεί. Πρέπει να είμαστε σε επικοινωνία και πρέπει να σεβόμαστε όλοι. Υπάρχουν κανόνες για τους ψεκασμούς. Αν τηρηθούν δεν κινδυνεύουν τα μελίσσια. Μπορούμε να ψεκάσουμε στη δύση του ήλιου. Σε ώρα που δεν πετούν οι μέλισσες και το επόμενο πρωί δεν θα κινδυνεύσουν οι μέλισσες. Πετάνε με τον ήλιο».

Αν οι μέλισσες αντιληφθούν ότι δεν υπάρχει νέκταρ στη φύση, η βασίλισσα σταματάει την αναπαραγωγή. «Τα μελίσσια είναι υποχρεωμένα να προσαρμοστούν στην κλιματική αλλαγή και στις νέες περιβαλλοντικές συνθήκες. Για παράδειγμα, στην Αττική έχουμε πρόβλημα με την ανθοφορία. Η αυξημένες θερμοκρασίες, οι καύσωνες και το γεγονός ότι δεν έχουμε πολλές βροχές λειτουργεί επιβαρυντικά. Δεν γίνεται ικανοποιητική νεκταροέκκριση από τα φυτά, ώστε να φτιάξουν μέλι και πολλές φορές χρειάζεται να τις ταΐσουμε κιόλας, διότι δεν βρίσκουν νέκταρ στη φύση. Το να φυτέψουμε μελισσοκομικά φυτά βοηθάει, αλλά ο καύσωνας παραμένει πρόβλημα. Δηλαδή, μπορεί να κάνουμε μια βόλτα στο βουνό και να βλέπουμε τα θυμάρια μωβ, πιο μωβ δεν γίνεται, αλλά λόγω των υψηλών θερμοκρασιών δεν εκκρίνουν νέκταρ και τελικά οι μέλισσες δεν παίρνουν τίποτε.

Εμείς μπορεί να το βλέπουμε ανθισμένο, αλλά δεν είναι σίγουρο ότι το φυτό θα δώσει κάτι. Η μέλισσα θα το παλέψει, θα στραγγίσει ένα λουλούδι, θα πάει παραπέρα να βρει κάτι άλλο, επειδή πρέπει να επιβιώσει. Όσο δεν έχει να φάει, το μελίσσι εξασθενεί. Όταν δεν έχουν τα συστατικά που χρειάζονται εννοείται ότι το καταλαβαίνουν και διαμορφώνουν συνθήκες. Δηλαδή, θα κόψει τη γέννα η βασίλισσα. Δεν θα γεννήσει επιπλέον πληθυσμό, επειδή δεν έχει να τον ταΐσει. Θα απομακρύνει και τους κηφήνες από την κυψέλη, αν πλεονάζουν. Και αυτοί πρέπει να τραφούν και αν δεν έχουν πλέον κάποιο ρόλο σχετικό με τη γονιμοποίηση απομακρύνονται από την κυψέλη». Αυτομάτως, αυτό σημαίνει ότι οι κηφήνες θα πεθάνουν από την πείνα.

Ο κηφήνας δεν είναι τεμπέλης, κάνει αέρα στην κυψέλη

Η κ. Κοκκίνου διαψεύδει όσα λένε για τους κηφήνες. Ο χαρακτηρισμός «κηφήνας» που αποδίδεται στους φυγόπονους είναι λάθος. Οι κηφήνες δεν είναι τεμπέληδες, δεν κάθονται στην κυψέλη. Απεναντίας, κάνουν «χαμαλοδουλειά», για να διατηρήσουν σταθερή τη θερμοκρασία της κυψέλης, η οποία έχει χειμώνα – καλοκαίρι 32 βαθμούς Κελσίου.

«Οι κηφήνες κάνουν “το air condition” στην κυψέλη. Αερίζουν με τα φτερά τους. Έχουν ρόλο κι αυτοί. Το μέλι, όταν οι μέλισσες το εναποθέτουν στο κυψελίδιο έχει υγρασία. Βγάζουν την υγρασία και το σφραγίζουν με κερί. Τότε, είναι έτοιμο να το τρυγήσουμε. Αυτή την υγρασία πώς την βγάζουν; Δημιουργώντας συνθήκες air condition». Φυσικά, αυτή τη δουλειά την ξέρουν και οι πανούργες μέλισσες, οι οποίες παραμένουν ανεξάρτητες ακόμη και αν διώξουν τους κηφήνες από το σπίτι τους. «Κάποιες μέλισσες έχουν αυτή την εργασία. Είναι αερίστριες μαζί με τους κηφήνες. Ένας άλλος ρόλος είναι αυτός. Απομακρύνουν την υγρασία από το μέλι. Διατηρούν τη θερμοκρασία στους 32 βαθμούς. Το καλοκαίρι δροσίζουν και το χειμώνα συγκεντρώνονται όλες μαζί σαν μπάλα και ζεσταίνονται».

Εκτός κυψέλης πετάνε μόνο οι συλλέκτριες. «Είναι ολόιδια η δομή της συλλέκτριας με τις άλλες μέλισσες, αλλά η δουλειά της είναι πιο επιβαρυντική και ζει λιγότερο. Πιο γρήγορα θα πεθάνει μια συλλέκτρια από μια άλλη μέλισσα που έχει διαφορετικό ρόλο μέσα στην κυψέλη. Η μέλισσα είναι ένα ον μικρό σε μέγεθος και μυικά αδύναμο. Όμως, είναι ευφυέστατη και μπορεί να κάνει πολλά πράγματα, επειδή έχει πνευματική ρώμη. Αν μπορούσαμε να υιοθετήσουμε -κατά κάποιο τρόπο- τους κανόνες ενός μελισσιού θα είχαμε μια πιο οργανωμένη και αποδοτική κοινωνία. Όλοι είναι χρήσιμοι. Ακόμη και οι κηφήνες. Είναι παρεξηγημένοι. Έχουν πολύ σημαντικό ρόλο και λανθασμένα χρησιμοποιείται αυτή η λέξη για τους τεμπέληδες. Χωρίς τον κηφήνα δεν γίνεται η γονιμοποίηση και κάνει και δουλειά μέσα στην κυψέλη. Απλά, όταν έρθει η εποχή που δεν είναι χρήσιμος σε κάτι, δεν αναπαράγεται. Τώρα, την άνοιξη θα δούμε ολόκληρα τελάρα γεμάτα με κηφήνες. Γεννιέται στο ίδιο κυψελίδιο με την εργάτρια, αλλά είναι λίγο πιο μεγάλο, επειδή είναι πιο μεγαλόσωμος. Η βασίλισσα μόνο γεννάει».

Σε αυτό το σημείο παρενέβη ο άντρας της παρέας, ο φωτογράφος Ανδρέας Παπακωνσταντίνου. Τον έπνιγε το δίκιο: «Άρα, η βασίλισσα είναι ο ”κηφήνας”, στην πραγματικότητα. Δεν κάνει τίποτε!». Το θέμα πήρε ταξική τροπή.

Η Μαρία Κοκκίνου, συνέχισε: «Η βασίλισσα κάνει μια πτήση στη ζωή της για να γονιμοποιηθεί κι έπειτα επιστρέφει στην κυψέλη και μόνο γεννάει. Δεν ξαναβγαίνει έξω”. Πρόσθεσε λίγη ακόμη αστερόσκονη συμπάθειας στους κηφήνες: “Ο κηφήνας δεν τσιμπάει. Δεν έχει κεντρί». Χαμάλης, άκακος και εν δυνάμει άστεγος, δηλαδή. Ελάτε, ας συμφωνήσουμε όλοι ότι δεν θα συγκρίνουμε ξανά το δύσμοιρο το ζωντανό με τους αργόσχολους. Είναι πέρα για πέρα άδικο.

Οι μέλισσες σκοτώνουν και μουμιοποιούν με πρόπολη τα ποντίκια για να μη μολυνθεί η κυψέλη

Η μέλισσα τσιμπάει, αν νιώσει απειλή. Στην πραγματικότητα θυσιάζεται για την προστασία της κοινωνίας της. «Η μέλισσα κεντρίζει και μόνο για άμυνα. Τσιμπάει και πεθαίνει, επειδή μαζί με το κεντρί ξεκολλάει και το εντερικό της σύστημα. Το ξέρει ότι θα πεθάνει. Η σφήκα τσιμπάει, ξανατσιμπάει και ξανατσιμπάει. Για εμάς τους μελισσοκόμους είναι εχθρός η σφήκα. Είναι ικανή να κάνει εισβολή σε ένα μελίσσι και να το κατατροπώσει. Είναι χειρότερος εχθρός από τον ποντικό, για παράδειγμα. Αυτή η μικρή σφήκα μπορεί να ενοχλήσει ένα μελίσσι τόσο πολύ που ν’ αποφασίσει να μαζέψει τα μπογαλάκια του και να εγκαταλείψει την κυψέλη.

Η σφήκα θέλει να μπει στην κυψέλη και να φάει το νέκταρ. Θα σκοτώσει και μέλισσες, για να φάει πρωτεΐνη. Το φθινόπωρο βάζαμε παγίδες για τα σερσένια, τα οποία είναι μεγαλόσωμα και μπορούν να σκοτώσουν ακόμη και στον αέρα τις μέλισσες. Σε αυτές τις παγίδες δεν πάνε οι μέλισσες. Οι μέλισσες πάνε σε μια παγίδα που θα βάλεις κάτι γλυκό. Οι σφήκες και τα σερσένια θέλουν κάτι βρώμικο, κάτι λιπαρό. Μια σαρδέλα, ένα κιμά λιπαρό. Η μέλισσα δεν πάει σε κάτι τέτοιο. Από τσίμπημα σφήκας μπορεί να μην πάθεις αλλεργική αντίδραση -αν δεν είσαι αλλεργικός-, αλλά να μολυνθείς».

Τα ποντίκια είναι διαχειρίσιμος εχθρός, όμως. Η πρόπολη γίνεται η ταφόπλακά τους. «H πρόπολη είναι ένα κολλώδες υλικό που παράγει η μέλισσα από διάφορες ρητίνες που συλλέγει από τη φύση. Για να γεννήσει η βασίλισσα ένα αυγό ή για να εναποτεθεί το μέλι σε ένα κυψελίδιο πρώτα έχει γίνει η απολύμανσή του με την πρόπολη. Αν μέσα-μέσα στην κυψέλη υπάρχει μια σχισμή η μια είσοδος αέρα που δεν τους εξυπηρετεί θα την κλείσουν με πρόπολη. Αν μπει ένας εχθρός μέσα στην κυψέλη, ένα μικρό ποντίκι, ένα φιδάκι εννοείται ότι θα το σκοτώσουν. Όμως, οι μέλισσες δεν μπορούν να απομακρύνουν τον ποντικό από την κυψέλη επειδή είναι βαρύς. Τον μουμιοποιούν με την πρόπολη και δεν γίνεται εστία μόλυνσης. Η κυψέλη είναι ό,τι πιο καθαρό υπάρχει στη φύση. Είναι όλα απολυμασμένα. Η μέλισσα δεν μπορεί να λειτουργήσει διαφορετικά. Απολυμαίνει τα πάντα. Είναι ένας μαγικός κόσμος το μελίσσι».

Οι μέλισσες δεν αποπροσανατολίζονται. Είναι το τέλειο gps.

Υπάρχουν μελισσοκόμοι με μικροί και μεγάλη παραγωγή μελιού. Αυτό εξαρτάται από το πού έχουν τα μελίσσια τους και φυσικά από το είδος της μελισσοκομίας που εξασκούν. «Οι μελισσοκόμοι με μικρή παραγωγοί συνήθως τυποποιούν και πουλάνε οι ίδιοι το προϊόν τους. Άλλοι που έχουν μεγάλη παραγωγή δίνουν στις μεγάλες εταιρείες. Εδώ, στην Αττική, δεν μπορεί ένας μελισσοκόμος να παράξει πολύ μέλι, όταν κάνει στατική μελισσοκομία. Δηλαδή, όταν έχει σταθερά τα μελίσσια του και περιμένει να πάρει ό,τι δίνει η ανθοφορία μιας περιοχής. Όταν κάνεις νομαδική μελισσοκομία και μεταφέρεις τα μελίσσια σου από εποχή σε εποχή σε διάφορες περιοχές μπορείς να έχεις μεγαλύτερη παραγωγή».

Στη νομαδική μελισσοκομία τα μελίσσια μεταφέρονται μόνο το βράδυ. «Τα μεταφέρουμε πάντα νύχτα για να έχουν μαζευτεί οι μέλισσες στην κυψέλη. Έπειτα, καπνίζουμε με το καπνιστήρι. Το κάπνισμα κινητοποιεί τις μέλισσες, τις αναστατώνει. Το πρώτο πράγμα που θα κάνει η μέλισσα στην περίπτωση που στρεσαριστεί είναι να φάει μέλι. Διότι, ό,τι κι αν συμβεί πρέπει να έχει γεμάτο στομάχι, αν χρειαστεί να φύγει ή να κάνει οτιδήποτε».

Άλλη μια απόδειξη ότι το άγχος προσθέτει κιλά. «Με το κάπνισμα στρεσάρονται, τρώνε και ως εκ τούτου είναι απασχολημένες, άρα ο μελισσοκόμος μπορεί να επέμβει με ηρεμία στο μελίσσι. Τις αποπροσανατολίζει το κάπνισμα».

Ο μελισσοκόμος πρέπει να μεταφέρει το μελίσσι του τουλάχιστον πέντε χιλιόμετρα στην ευθεία πιο μακριά. “Αν υπάρξει ανάγκη και η μέλισσα δεν βρίσκει αυτό που χρειάζεται, μπορεί να πετάξει μέχρι πέντε χιλιόμετρα. Οι μέλισσες είναι το τέλειο gps δεν αποπροσανατολίζονται. Οι πρώτες ανιχνεύτριες (άλλη δουλειά) φεύγουν από την κυψέλη και βρίσκουν πού υπάρχει πλούσιο νέκταρ. Επιστρέφουν στην κυψέλη και το κοινοποιούν. Έπειτα οργανώνονται, δίνουν τις συντεταγμένες και πάνε όλες μαζί και μαζεύουν. Αν από αυτή την πλαγιά τελειώσει το θυμάρι και θέλω να πάω τα μελίσσια λίγο πιο πάνω, θα φεύγουν από εκεί και θα επιστρέφουν εδώ, επειδή έχουν καταγεγραμμένες αυτές τις συντεταγμένες. Πρέπει να τα πάω σε απόσταση μεγαλύτερη από τα πέντε χιλιόμετρα σε ευθεία. Εκεί θα χρειαστούν δυο ημέρες προσαρμογής και θα διαμορφώσουν νέες συντεταγμένες”.

Η κ. Κοκκίνου έδωσε και ένα tip. «Η κρυστάλλωση του μελιού είναι μια φυσική διαδικασία και εξαρτάται μόνο από το είδος του άνθους που το έχε συλλέξει η μέλισσα. Όταν ένα μέλι δεν κρυσταλλώσει ποτέ σημαίνει ότι έχει θερμανθεί. Την κρυστάλλωση την προκαλεί ένας μύκητας ο ζαχαρομύκητας. Όταν θερμάνουμε το μέλι στους 70 βαθμούς σκοτώνουμε τους ζαχαρομύκητες. Το κακό δεν είναι ότι σκοτώνουμε τους ζαχαρομύκητες, αλλά ότι μαζί με τους ζαχαρομύκητες έχουμε σκοτώσει και πολλά θρεπτικά συστατικά».

*Πριν από ακριβώς 105 χρόνια, το 1917 -ανήμερα της Διεθνούς Ημέρας της Γυναίκας- Ρωσίδες εργάτριες κλωστοϋφαντουργίας της περιφέρειας Βίμποργκ στην Αγία Πετρούπολη αψήφησαν τις διαταγές που είχαν λάβει. Δεν στάθηκαν όρθιες άλλο ένα μάταιο για τα προς το ζην 12ώρο. Προχώρησαν σε απεργία. Πήγαν κατά δεκάδες σε άλλα εργοστάσια και ζήτησαν την υποστήριξη όλων των εργατών. Η απεργία τους σηματοδότησε την πρώτη κινητοποίηση της Επανάστασης του Φλεβάρη που εξελίχθηκε στη Ρωσική Επανάσταση. Είχαν πάρει με το μέρος τους και κάποιους από τους φαντάρους φύλακες στους σταθμούς των τραμ. Αυτά τα οχήματα χρησιμοποίησαν ως οδοφράγματα κατά της αστυνομίας. Η χειμαρρώδης ορμή τους εξελίχθηκε σε γενική απεργία. Διαδήλωσαν για το “Ψωμί και την Ειρήνη”.

Ήταν αυτές που έβαλαν το συναίσθημα και τον αυθορμητισμό που χρειαζόταν για να σμίξουν ορθώς τα μέχρι τότε διαχωρισμένα οικονομικά και πολιτικά αιτήματα σε ένα. Απαιτούσαν το τέλος του τσαρισμού και του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. Ζητούσαν την επιστροφή των Ρώσων φαντάρων από το μέτωπο, φώναζαν για τις ελλείψεις σε τρόφιμα και αγαθά. Κατάφεραν να κερδίσουν το δικαίωμα του εκλέγειν που διεκδικούσαν τα κινήματα γυναικών επί χρόνια. Το παρελθόν εφάπτεται ανατριχιαστικά με τις ελπίδες για την παύση των εχθροπραξιών στην Ουκρανία, με τις ανάγκες του παρόντος και με αυτόν τον Μάρτη που τρομάζει τον πλανήτη.

Τη φετινή Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας, θέλουμε να θυμίσουμε τις υπόλοιπες 364 ημέρες του χρόνου, που μπορεί να μην λέγονται ημέρες της γυναίκας, αλλά είναι. Η 24 MEDIA ενώνει τις δυνάμεις των Μέσων της κάνοντας μια κοινή ετήσια αναδρομή του περιεχομένου που έχει παράξει με στόχο τη στήριξη των γυναικών σε κάθε τους μάχη.