Κεφάλαιο «Τεχνητή Νοημοσύνη» και οι νέες μέθοδοι στην αντιμετώπιση της ανδρικής υπογονιμότητας

Όσο και αν η εμπλοκή ανδρών και γυναικών είναι ισότιμη στα προβλήματα γονιμότητας, τα τελευταία χρόνια οι επιστήμονες είχαν εστιάσει περισσότερο στο γυναικείο παράγοντα λόγω των αλματωδών εξελίξεων στον τομέα της γυναικολογίας και της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής. Ωστόσο, το τελευταίο διάστημα ολοένα και περισσότερες έρευνες προσεγγίζουν τον ανδρικό παράγοντα, αποκαλύπτοντας γενετικές αιτίες στην αλλοίωση του σπέρματος και επιπτώσεις από το σύγχρονο τρόπο ζωής στην ποιότητα και την ποσότητα των σπερματοζωαρίων.

Με αφορμή το 3o Πανελλήνιο Συμπόσιο, από τη επιστημονική μη κερδοσκοπική εταιρεία «Conception of Life», με τη συνεργασία της «Institute of Life» και της «Β΄ Μαιευτικής Γυναικολογικής Κλινικής του Πανεπιστημίου Αθηνών», με τίτλο: «Υπογονιμότητα Γένους Αρσενικού», ο μαιευτήρας-χειρουργός γυναικολόγος Δρ. Ιωάννης Π. Βασιλόπουλος, MD, MSc, ειδικός στην Υποβοηθούμενη Αναπαραγωγή, CEO του Institute of Life και μέλος της Επιστημονικής Επιτροπής του Συμποσίου, εξηγεί τις παραμέτρους που μπορεί να επηρεάζουν δυσμενώς την ανδρική γονιμότητα.

Όπως ο ίδιος λέει, είναι μοναδική η σχέση και η αλληλεπίδραση ενός υγιούς σπέρματος και ενός ώριμου ωαρίου, για την ανάπτυξη ενός δυνατού εμβρύου. Πλήθος μελετών δείχνουν ότι ο ανδρικός παράγοντας και η μείωση του αριθμού σπερματοζωαρίων επηρεάζουν αυτή τη σχέση, δημιουργώντας προβλήματα στην απόκτηση παιδιού. Πλέον η σύγχρονη επιστημονική διαχείριση της υπογονιμότητας ενός ζευγαριού περιλαμβάνει – εκτός από ιατρικό έλεγχο της γυναίκας – και την πολυδιάστατη προσέγγιση του ανδρικού παράγοντα, καθώς ένα σπερμοδιάγραμμα δεν αρκεί για να καθορισθεί με σαφήνεια η διάγνωση, η αιτία και επιλογή του τρόπου αντιμετώπισης.

Ανδρική Υπογονιμότητα

Όταν ένα ζευγάρι προσπαθεί να συλλάβει για 12 μήνες χωρίς επιτυχία, και εάν η γυναίκα είναι ηλικίας κάτω των 35 ετών, θα πρέπει να ξεκινήσει την έρευνα για τους λόγους αδυναμίας σύλληψης. Σε ό,τι αφορά τον ανδρικό παράγοντα, σήμερα γνωρίζουμε για τις γενετικές αιτίες και τις επιπτώσεις του σύγχρονου τρόπου ζωής. Επιγραμματικά, η ανδρική υπογονιμότητα μπορεί να κρύβει τα εξής:

• Γενετικές παθήσεις, όπως η κρυψορχία (αποτυχία του όρχι να κατέβει στο όσχεο) ή το σύνδρομο Klinefelter, μια αρκετά συχνή διαταραχή των αγοριών η οποία προκαλείται από την παρουσία ενός επιπλέον χρωμοσώματος Χ. Οι επιπτώσεις του συνδρόμου είναι η καθυστέρηση ανάπτυξης της εφηβείας στα αγόρια λόγω ανεπαρκούς ανάπτυξης των όρχεων και η υπογονιμότητα.
• Νοσήματα, όπως ο διαβήτης, η υψηλή χοληστερίνη και η παχυσαρκία μπορεί να επηρεάσουν την αναπαραγωγική ικανότητα, ενώ η κιρσοκήλη είναι από τις συχνότερες αιτίες ανδρικής υπογονιμότητας. Επίσης, η στυτική δυσλειτουργία επιδρά στην ποιότητα του σπέρματος, ενώ σοβαρές λοιμώξεις, π.χ. επιδιδυμίτιδα, ορχίτιδα ή σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα, δυναμιτίζουν το σπέρμα.
• Εξωγενείς παράγοντες, όπως η κατάχρηση τεστοστερόνης, το βαρύ κάπνισμα, το αλκοόλ, οι τραυματισμοί στην περιοχή του αναπαραγωγικού συστήματος, η μόλυνση του περιβάλλοντος και η ακτινοβολία έχουν ενοχοποιηθεί για μείωση του αριθμού των σπερματοζωαρίων.

Διάγνωση

Η ανάλυση σπέρματος είναι η αρχική εξέταση που απαιτείται για την αξιολόγηση της ανδρικής γονιμότητας. Δυστυχώς, δεν είναι ο τέλειος προγνωστικός δείκτης γονιμότητας. Υπάρχουν τα εξής κριτήρια για μία πλήρη διαγνωστική έρευνα:

• Αποκλεισμός συστημικής νόσου – σακχαρώδης διαβήτης, αδένωμα της υπόφυσης, καρκίνος των όρχεων, λοιμώξεις.
• Γενετική διαταραχή – φορέας κυστικής ίνωσης, πατρική ηλικία, γενετικά σύνδρομα.
• Αναστρέψιμες καταστάσεις – υπογοναδοτροφικός υπογοναδισμός, κατάχρηση στεροειδών.
• Ιατρικά προβλήματα που σχετίζονται με τη θεραπεία της στυτικής δυσλειτουργίας ή τη μακροχρόνια θεραπεία υποκατάστασης τεστοστερόνης.

Η υπογονιμότητα του ανδρικού παράγοντα κυμαίνεται από το χαμηλότερο εύρος τιμών του σπέρματος όταν η συγκέντρωση σπέρματος είναι μικρότερη από 5 εκατομμύρια/mL με πολύ χαμηλή κινητικότητα των σπερματοζωαρίων ή διαταραχές στη μορφολογία τους ή συνδυασμό αυτών των καταστάσεων. Στο άκρο αυτού του φάσματος βρίσκονται οι περιπτώσεις αζωοσπερμίας (απουσία σπερματοζωαρίων στο σπέρμα).

Αντιμετώπιση ανδρικής υπογονιμότητας

Μετά την αξιολόγηση του ζευγαριού, μπορούν να καθοριστούν οι επιλογές για την αντιμετώπιση της υπογονιμότητας, που περιλαμβάνουν την ενίσχυση της φυσικής σύλληψης ή τις μεθόδους υποβοηθούμενης αναπαραγωγής με ενδομήτρια σπερματέγχυση, ενδοκυτταροπλασματική ένεση σπερματοζωαρίων (ICSI), χειρουργική ανάκτηση σπέρματος και τελευταία επιλογή η δωρεά σπέρματος.

Όταν υπάρχει διαθέσιμο σπέρμα, η τεχνολογία υποβοηθούμενης αναπαραγωγής με ICSI είναι η μόνη αποτελεσματική μέθοδος θεραπείας.

Πριν από την εμφάνιση της μεθόδου ICSI το 1992, οι άνδρες με σοβαρή υπογονιμότητα θεωρούνταν στείροι και δεν μπορούσαν να αποκτήσουν τα δικά τους βιολογικά παιδιά. Το ICSI θεωρείται μια σημαντική ανακάλυψη στη διαχείριση της σοβαρής ανδρικής υπογονιμότητας.

Υπάρχουν δύο μέθοδοι γονιμοποίησης του ωαρίου:

• Η πρώτη είναι η συμβατική εξωσωματική γονιμοποίηση, κατά την οποία εκατοντάδες χιλιάδες σπερματοζωάρια αναμιγνύονται με ένα ωάριο.
• Η άλλη μέθοδος είναι η ICSI, όπου μόνο βιώσιμα σπερματοζωάρια εγχέονται απευθείας σε ένα ώριμο ωάριο. Αυτή η μέθοδος χρησιμοποιείται όταν οι άνδρες έχουν πολύ χαμηλό αριθμό σπερματοζωαρίων ή και καθόλου σπέρμα στην εκσπερμάτισή τους, αλλά έχουν σπέρμα που μπορεί να ανακτηθεί χειρουργικά.

Νέες εξελίξεις στην ανδρική υπογονιμότητα

Η έρευνα στον τομέα της ανδρικής υπογονιμότητας είχε μείνει λίγο πίσω σε σχέση με τη γυναικεία υπογονιμότητα, επειδή η μέθοδος ICSI είναι πολύ αποτελεσματική στη συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων ανδρικής υπογονιμότητας. Ωστόσο, η έρευνα για τον καλύτερο τρόπο επιλογής σπέρματος για την εφαρμογή της μεθόδου ICSI εξελίσσεται. Νέες αναδυόμενες τεχνολογίες, όπως τα τεστ μικρορευστοποίησης της λειτουργίας του σπέρματος , αναπτύσσονται και διερευνώνται για την επιλογή του πιο βιώσιμου σπέρματος με λιγότερη βλάβη στο DNA. Επιπλέον, η χρήση τεχνητής νοημοσύνης για την επιλογή του κατάλληλου σπέρματος είναι μια άλλη αναδυόμενη τεχνολογία για την οποία υπάρχουν μεγάλες ελπίδες, ενώ πολλοί είναι οι ερευνητές που ελπίζουν ότι σύντομα θα είμαστε σε θέση να ξετυλίξουμε το μυστήριο της γενετικής ανδρικής υπογονιμότητας και να αναπτύξουμε πιο αποτελεσματικές διαγνωστικές και θεραπευτικές επιλογές.

Μακροπρόθεσμες συνέπειες σοβαρής ανδρικής υπογονιμότητας

Ολοένα και περισσότερες έρευνες δείχνουν ότι η ανδρική υπογονιμότητα αποτελεί δείκτη για τη συνολική ανδρική υγεία και μπορεί να συσχετιστεί με σοβαρές χρόνιες και επικίνδυνες ιατρικές καταστάσεις, αλλά ακόμα τα ερευνητικά δεδομένα είναι σε πρώιμο στάδιο. «Το βέβαιο είναι πλέον ότι η αντιμετώπιση και η διαχείριση της ανδρικής υπογονιμότητας είναι σε αλληλεπίδραση με τον γυναικείο παράγοντα. Και αυτό γιατί, ένα καλής ποιότητας ωάριο έχει τον μηχανισμό για την επιλογή καλών σπερματοζωαρίων. Το αμέσως επόμενο διάστημα αναμένουμε πολλές σημαντικές εξελίξεις στη διάγνωση και την αντιμετώπιση της ανδρικής υπογονιμότητας, έτσι ώστε ακόμα περισσότερα ζευγάρια να αποκτούν τα δικά τους βιολογικά παιδιά», καταλήγει ο κ. Βασιλόπουλος.