Πώς γίνεται ένα μηχανικό ρολόι να διαθέτει ηχητική ειδοποίηση
Τι είναι το complication του minute repeater και γιατί είναι τόσο δύσκολο να κατασκευαστεί.
- 28 ΑΠΡ 2022
Όταν πριν από λίγες μέρες παρουσιάσαμε το Hublot Big Bang Integral Minute Repeater, το πρώτο ρολόι του είδους του στην ιστορία που είναι κατασκευασμένο από κεραμικό, ξεκινήσαμε με μια αναφορά σε άλλες εποχές, όταν η ενημέρωση για την ώρα γινόταν και -αν όχι κυρίως- ηχητικά. Θα μπορούσαμε να ξεκινήσουμε ακόμη παλιότερα απ’ τα ρολόγια τοίχου (τους «κούκους») που χρησιμοποιήσαμε σ’ εκείνο το άρθρο:
Από την εποχή που ο κόσμος δεν διέθετε καν ρολόγια και ενημερωνόταν για την ώρα από τις καμπάνες των εκκλησιών και -σε όσες πόλεις διέθεταν τέτοια- από τις εντυπωσιακές μηχανικές κατασκευές των καθεδρικών ναών που εκτός από δείκτες ώρας και ενίοτε λεπτών, ενεργοποιούσαν διάφορους ήχους για να σηματοδοτήσουν σημαντικές στιγμές της ημέρας όπως το μεσημέρι ή τη δύση του ηλίου. Στην πραγματικότητα είναι ακριβώς εκείνα τα πολύπλοκα ρολόγια των καθεδρικών ναών που έδωσαν την έμπνευση στους ωρολογοποιούς που κατασκεύασαν τα minute repeaters. Τι είναι λοιπόν αυτό το complication και γιατί είναι τόσο σπάνιο στα ρολόγια σήμερα;
Βάλ’ το στη δόνηση
Τα πρώτα ρολόγια με minute repeater κατασκευάστηκαν το 17ο αιώνα στην Αγγλία. Ήταν, βεβαίως, ρολόγια τσέπης και τα χρησιμοποιούσαν κυρίως οι αυλικοί στο παλάτι του Μπάκινγκχαμ για τις αλλαγές των βαρδιών τους. Εκείνα τα ρολόγια δεν είχαν κάποιο χαρακτηριστικό κουδούνισμα. Ο ήχος τους ήταν κάπως «κουφός» και η ειδοποίηση γινόταν κυρίως χάρη στη δόνηση που προκαλούσε ο μηχανισμός και την ένιωθε ο κάτοχος του ρολογιού στο μηρό του, μέσα από την τσέπη του. Όπως τα σημερινά κινητά, όταν τα βάζουμε στη δόνηση.
Στα μέσα του 18ου αιώνα, όταν πια οι πιο σπουδαίοι τεχνίτες της ωρολογοποιίας είχαν εγκατασταθεί στην Ελβετία, κατασκευάστηκαν τα πρώτα minute repeaters με κουδούνισμα. Ο σπουδαίος Abraham-Louis Breguet, ιδρυτής και του περίφημου οίκου με το ίδιο όνομα, σχεδίασε ένα μηχανισμό που χρησιμοποιούσε ένα συνδυασμό ελατηρίων και κουδουνιών για να χτυπά κάθε λεπτό, τέταρτο και ώρα -με διαφορετικό ήχο για κάθε μια από τις τρεις αυτές ειδοποιήσεις.
Ο μηχανισμός, βέβαια, κάθε άλλο από απλός ήταν. Καστάνιες, ελατήρια, «σαλιγκάρια», διάφοροι δίσκοι και γρανάζια και, βέβαια, μικροσκοπικά σφυράκια και κουδούνια λειτουργούν συνδυαστικά και σε συνεργασία με τον κυρίως μηχανισμό του ρολογιού για να παράγουν τους διάφορους ήχους τη στιγμή που πρέπει. Όταν μιλάμε για «υψηλή ωρολογοποιία», ένα complication minute repeater είναι όχι απλά ο ορισμός της, αλλά και μια από τις πιο σπουδαίες στιγμές της.
Στην εποχή του A.L. Breguet, βέβαια, όταν μόνο αριστοκράτες και πολύ πλούσιοι έμποροι μπορούσαν να αγοράσουν ρολόγια, δεν υπήρχε «υψηλή» και απλή ωρολογοποιία. Και, όπως είδαμε, η ηχητική ειδοποίηση είχε ένα πρακτικό νόημα. Έλεγε την ώρα στο σκοτάδι, σε μια εποχή που δεν υπήρχαν διακόπτες να ανάβουν τα φώτα -και που ακόμη και το να χρησιμοποιήσεις ένα σπίρτο είχε το κόστος του. Με την έλευση του ηλεκτρισμού και καθώς τα ρολόγια πέρασαν από την τσέπη στον καρπό και έγιναν πια κάτι που μπορούσε να αποκτήσει ο καθένας, μηχανισμοί όπως το minute repeater έγιναν όλο και πιο σπάνιοι.
Ελάχιστοι μπορούν να το κατασκευάσουν
Σήμερα, για να κατασκευαστεί ένα minute repeater, χρειάζεται πάνω από 100 μοναδικά εξαρτήματα και πάνω από 200 ώρες προσεκτικής εργασίας από έναν έμπειρο ωρολογοποιό για να στηθούν σωστά το ένα πάνω στο άλλο και να λειτουργούν με ακρίβεια. Λέγεται ότι μόνο ωρολογοποιοί με δεκαετίες εμπειρίας σε πολύ υψηλό επίπεδο μπορούν να στήσουν ένα τέτοιο complication.
Και με δεδομένο ότι τέτοιοι είναι ελάχιστοι πια και μοιρασμένοι μόνο στους πολύ μεγάλους οίκους της Ελβετίας, είναι λογικό που ρολόγια με minute repeaters παρουσιάζονται κάθε 5-6 χρόνια μόνο και πάντα από τις πολύ ακριβές και ιστορικές εταιρείες, όπως η Patek Philippe, η Jaeger-LeCoultre ή η Vacheron Constantin.
Πολύ απλά δεν είναι κάτι που μπορεί να φτιάξει εύκολα και να παραγάγει μαζικά η Swatch. Ακόμη και η πιο δημοφιλής ωρολογοποιία στον κόσμο, η Rolex, δεν έχει κατασκευάσει ποτέ ένα τέτοιο ρολόι.
Αυτό που κάνει το complication του minute repeater ακόμη πιο δύσκολο να κατασκευαστεί είναι ότι το ρολόι δεν κουδουνίζει συνέχεια. Κάτι τέτοιο θα ήταν πολύ πιο απλό, αφού κάθε φορά που ο δίσκος των λεπτών θα έκανε μια περιστροφή θα μπορούσε εύκολα να ενεργοποιεί το σφυράκι και το καμπανάκι του. Όμως αυτό θα ήταν εξαιρετικά κουραστικό και εκνευριστικό για όποιον φοράει το ρολόι και τους γύρω του. Τα ρολόγια με minute repeater δίνουν ηχητικές ειδοποιήσεις μόνο όταν «τους ζητηθεί» κάτι τέτοιο. Αυτό συνήθως γίνεται μέσω ενός μπουτόν κοντά στην κορώνα που ενεργοποιεί ή απενεργοποιεί το μηχανισμό.
Όταν ο χρήστης του ρολογιού πατήσει το μπουτόν ενεργοποίησής του, τότε το ρολόι αρχίζει να κουδουνίζει «λέγοντάς» του την ώρα ηχητικά, με ένα συνδυασμό «ντιν» και «ντον»…
Άκου τη μουσική του
Ένας ακόμη παράγοντας που κάνει τα minute repeaters πολύ δύσκολο να κατασκευαστούν είναι η ποιότητα του ήχου. Γράφαμε για το Hublot τις προάλλες, ότι το κεραμικό δεν είναι καλός αγωγός του ήχου, γι’ αυτό και ο ωρολογοποιός που το έφτιαξε επέλεξε μεγαλύτερα σφυριά που παράγουν πιο χαμηλό τόνο που περνά πιο εύκολα από το εν λόγω υλικό.
Δεν υπάρχει κάποιο ISO ή άλλου τύπου στάνταρ για το πώς πρέπει να ακούγεται ο ήχος, αλλά ένα καλό minute repeater θεωρητικά πρέπει να έχει αρκετά δυνατό ήχο για να ακούγεται στο χώρο, ένα καθαρό ρυθμό που να κάνει τα τρία διαφορετικά κουδουνίσματα να ξεχωρίζουν μεταξύ τους, με μια διάρκεια που να κάνει το κάθε κουδούνισμα σαφές, αλλά να μην μπερδεύεται με το επόμενο. Κοινώς, κάθε συνδυασμός των τριών ήχων που παράγει ένα minute repeater είναι ένα μικρό μουσικό κομμάτι με τη δική του αρμονία.. Και πρέπει να ακούγεται καθαρά μέσα από το μέταλλο -ή όποιο άλλο υλικό- της κάσας.
Επίσης, κάθε οίκος μπορεί να έχει ένα διαφορετικό τρόπο για να «λέει» ηχητικά την ώρα. Για παράδειγμα, αν η ώρα είναι 6:52, ένα οίκος μπορεί να κτυπήσει 6 φορές το καμπανάκι της ώρας, 3 εκείνο των τετάρτων και 7 εκείνο των λεπτών, ενώ ένας άλλος μπορεί να μεταφράσει το 52 σε «5 δεκάλεπτα και 2 λεπτά». Διαφορετικοί συνδυασμοί μπορεί να δημιουργούνται για ιδιαίτερες ώρες, όπως τα μεσάνυκτα ή το μεσημέρι. Όσο περισσότεροι, τόσο πιο πολύπλοκος και δύσκολος να κατασκευαστεί είναι ο μηχανισμός.
Γίνεται πια σαφές όταν δεν μιλάμε για απλά ρολόγια, αλλά για σπάνια αριστοτεχνήματα που απευθύνονται αποκλειστικά σε συλλέκτες -όπως κάποτε απευθύνονταν σε μονάρχες- και, φυσικά, έρχονται με την δική τους, ξεχωριστή τιμή. Ένα καλό Vacheron Constantin με minute repeater ξεκινά από τις 200.000 ευρώ. Και η τιμή του εκτοξεύεται αν πρόκειται για ένα μοντέλο 100ετίας, ας πούμε, τόσο καλοδιατηρημένο που ο ήχος του ακούγεται πεντακάθαρος και αρμονικός ακόμη και σήμερα…
