Τι γνωρίζουμε μέχρι στιγμής για την ευλογιά των πιθήκων
Ενώ τα κρούσματα αυξάνονται διεθνώς και το σενάριο για νέα εμβόλια βρίσκεται στο τραπέζι, όλο και περισσότεροι ανησυχούν μήπως ζήσουμε ξανά απ' την αρχή την ιστορία της πανδημίας. Στην κινδυνολογία, οι επιστήμονες απαντούν με ψυχραιμία.
- 23 ΜΑΙ 2022
Άκυρος ο συναγερμός, τουλάχιστον προς το παρόν, για την ευλογιά των πιθήκων στην Ελλάδα. Το νοσηλευόμενο κρούσμα, το οποίο μεταφέρθηκε –μέσα σε ειδική αποστειρωμένη κάψουλα– στο Αττικόν, με δερματικά εξανθήματα, αποδείχθηκε ότι νοσούσε τελικά από ανεμοβλογιά και όχι από τον νέο ζωονοσογόνο ιό, που έχει σημάνει καμπανάκι κινδύνου σε παγκόσμια κλίμακα.
Όπως φάνηκε από την περίπτωση του Άγγλου τουρίστα, η καραντίνα 21 ημερών θα αποτελεί πιθανότατα και στη χώρα μας το πρώτο μέτρο διαχείρισης των κρουσμάτων, ενώ το Ευρωπαϊκό Κέντρο Πρόληψης και Ελέγχου Νοσημάτων (ECDC) πρόκειται από στιγμή σε στιγμή να ανακοινώσει σύσταση για ανάπτυξη εμβολίων, ανάλογα με τον βαθμό επικινδυνότητας της ασθένειας.
Είναι πιθανό να ζούμε ξανά την ιστορία της πανδημίας από την αρχή; Όχι, ακριβώς.
Καταρχάς, και για τη διεθνή επιστημονική κοινότητα, είναι απορίας άξιο το πώς απλώθηκε αυτή η ασθένεια τον τελευταίο μήνα: μέσα σε λίγες εβδομάδες, έχουν επιβεβαιωθεί κρούσματα σε 14 χώρες και περισσότερα από 100 κρούσματα έχουν εντοπιστεί στην Ευρώπη, ενώ ουσιαστικά ο βασικός τρόπος μετάδοσης της ευλογιάς των πιθήκων είναι μέσω της επαφής με άγρια ζώα, που έχουν μολυνθεί.
Αλλά με την επιστροφή του τουρισμού και το άνοιγμα των αεροπορικών οδών, αυτό το «ξεχασμένο» είδος ευλογιάς, που ανακαλύφθηκε πρώτη φορά το 1958, επέστρεψε πέρα από τις προσδοκίες, με εξίσου απροσδόκητους ρυθμούς μετάδοσης.
Τι είναι πρακτικά η ευλογιά των πιθήκων; «Είναι κάτι για το οποίο όλοι πρέπει να ανησυχούμε», όπως ανακοίνωσε πρόσφατα ο πρόεδρος των ΗΠΑ Joe Biden, ή ακόμη ένα υγειονομικό θέμα, που διογκώνεται από την κινδυνολογία των μέσων ενημέρωσης;
«Θα ήταν πραγματικά πολύ απίθανο να δούμε κάτι παραπάνω από μια χούφτα κρουσμάτων, δεν παρατηρούμε κάποιου είδους έξαρση και μεταδοτικότητα σαν τον Covid», ανέφερε ο Δρ. Michael Head από το Πανεπιστήμιο του Σαουθάμπτον στα διεθνή Μέσα.
Οπότε, ψυχραιμία και πάμε να πάρουμε τα πράγματα από την αρχή.
Τι είναι η ευλογιά των πιθήκων
© Charles Bouessel /AFP
Σύμφωνα με την Αρχή Υγειονομικής Ασφάλειας της Βρετανίας, η ευλογιά των πιθήκων είναι «συνήθως μια ήπια αυτοπεριοριζόμενη ασθένεια». Αυτό σημαίνει ότι οι περισσότεροι νοσούντες αναρρώνουν μέσα σε λίγες εβδομάδες, περίπου τρεις, εξού και ο αριθμός των ημερών καραντίνας που αποφασίστηκε στο Βέλγιο και φαίνεται ότι θα εφαρμοστεί και στην Ελλάδα.
Εξαιτίας αυτών των δεδομένων, οι επιστήμονες θεωρούσαν -μέχρι πρότινος και σε γενικές γραμμές- ότι είχε εξαλειφθεί από το 1980.
Η ιστορία της σπάνιας αυτής ασθένειας πηγαίνει πίσω στο 1958, σε ένα επιστημονικό εργαστήριο της Δανίας, το οποίο δοκίμαζε φάρμακα σε οργανισμούς πιθήκων. Από εκεί προέκυψε και το όνομα της ασθένειας, χωρίς να σημαίνει ότι οι πίθηκοι αποτελούν την πρωταρχική πηγή της: τα τρωκτικά φαίνεται να είναι πρώτοι οργανισμοί στην ιική αλυσίδα, ενώ σε γεωγραφικό επίπεδο η ασθένεια αφορούσε την αφρικανική ήπειρο.
Πρώτη φορά εντοπίστηκε σε ανθρώπινο οργανισμό το 1970, αναπτύχθηκαν εμβόλια και τα κρούσματα έκτοτε ήταν λιγοστά – αλλά υπήρχαν.
Λίγοι θυμούνται, για παράδειγμα, ότι το 2018 και το 2019 είχαν εμφανιστεί περιστατικά, χωρίς να υπάρξει διασπορά σε ανησυχητικό βαθμό.
Το σημαντικό στοιχείο που κάνει τη διαφορά είναι ποιο είδος ευλογιάς τον πιθήκων διασπείρεται: τυπικά, εντάσσεται μεν στο γένος Orthopoxvirus της οικογένειας Poxviridae, αλλά περιλαμβάνει δύο υποκατηγορίες: μια ηπιότερη παραλλαγή που εντοπίζεται στη δυτική Αφρική και μία πιο σοβαρή και επικίνδυνη, η οποία εντοπίζεται στην κεντρική Αφρική, όπως είναι το στέλεχος του Κονγκό.
Πόσο επικίνδυνη είναι;
© ASSOCIATED PRESS
Προς το παρόν, η ήπιας μορφής ευλογιά των πιθήκων είναι που έχει μεταδοθεί κατά βάση στη Δύση, οπότε πρακτικά το επίπεδο θνητότητας είναι μικρότερο από εκείνο το 10% που έχει κυκλοφορήσει στα Μέσα Ενημέρωσης, ως ποσοστό θνητότητας των κρουσμάτων:
Πρώτον, το 10% αφορά τον μέσο όρο θνητότητας και από τις δύο παραλλαγές της ασθένειας, δεύτερον αφορά περιπτώσεις που έλαβαν χώρα στην αφρικανική επικράτεια, χωρίς να παρέχεται πάντοτε η πρέπουσα νοσηλεία, ενώ αξίζει να σημειώσουμε ότι ακόμη κι αυτό το ποσοστό είναι σημαντικά μικρότερο από το 30% θνητότητας της κανονικής ευλογιάς.
Στα συμπτώματα είναι πολύ παρόμοια με την κανονική ευλογιά, παρεμπιπτόντως. Από τα αφρικανικά δεδομένα των προηγούμενων δεκαετιών, γνωρίζουμε ότι οι πρώτες ενδείξεις περιλαμβάνουν πυρετό, πονοκέφαλο, μυϊκούς πόνους, δυσκολία κατάποσης και κρυάδες, ενώ μέσα σε πέντε ημέρες εμφανίζονται και τα εξανθήματα στο δέρμα.
«Ένα εξάνθημα μπορεί να αναπτυχθεί» εξηγεί η Αρχή Υγειονομικής Ασφάλειας της Βρετανίας, που κλήθηκε από νωρίς να διαχειριστεί κρούσματα, «συχνά ξεκινάει από το πρόσωπο και μετά επεκτείνεται σε άλλα μέρη του σώματος, συμπεριλαμβανομένων και των γεννητικών οργάνων».
Επίσης, το εξάνθημα αλλάζει μέσα στις μέρες, γι΄αυτό είναι δύσκολο να εντοπιστούν γρήγορα τα κρούσματα: «στην αρχή μπορεί να μοιάζει με εκείνο της ανεμοβλογιάς ή της σύφιλης, αλλά τελικά διαμορφώσει καύκαλο, το οποίο μετά πέφτει».
Ο ρυθμός μεταδοτικότητας παραμένει σε ασύγκριτα μικρότερα ποσοστά από τον Covid: κύρια δίοδος είναι τα μολυσμένα άγρια ζώα (οπότε, είτε δαγκώματα ή αμυχές από εκείνα μπορούν να προκαλέσουν μετάδοση), ενώ από άνθρωπο σε άνθρωπο απαιτείται πολύ κοντινή επαφή.
Για να είμαστε σαφείς, η επιδημία των πιθήκων δύναται να μεταφερθεί μέσω της αναπνευστικής οδού, μόνο που απαιτείται εισπνοή μεγάλου μεγέθους σταγονιδίων, είτε επαφή με αλλοιώσεις του δέρματος. Ούτε το άγγιγμα, ούτε μια σύντομη τετ-α-τετ συζήτηση μπορεί επομένως να μας θέσει σε κίνδυνο. Αρκούν τα μέτρα προστασίας που ακολουθούμε για τον Covid-19.
«Ο συνολικός κίνδυνος για το ευρύ κοινό παραμένει πολύ χαμηλός», διευκρινίζει και ο Δρ Colin Brown, διευθυντής κλινικών και αναδυόμενων λοιμώξεων της βρετανικής υγειονομικής αρχής, οπότε επιστρέφουμε στο αρχικό αίτημα, περιμένοντας τις ανακοινώσεις του Υπουργείου Υγείας. Το παν είναι να παραμείνουμε ψύχραιμοι, δεν υπάρχει ακόμα λόγος ανησυχίας.
