Πόσο εύκολο είναι να κάνεις αστική καλλιέργεια σε ένα διαμέρισμα της Αθήνας

Γεωπόνος με ειδίκευση στην αρχιτεκτονική τοπίο και διδακτορικό στη γεωργική καλλιέργεια, ο ίδιος τρέχει σεμινάρια αγροτικής κατάρτισης από το 2011 με την πλατφόρμα agronomist.gr, ενώ αυτό το σαββατοκύριακο (24-25 Σεπτεμβρίου) ετοιμάζει ένα εισαγωγικό εργαστήριο αστικής καλλιέργειας, στο πλαίσιο του SNFCC Green Weekend, στο Κέντρο Πολιτισμού – Ίδρυμα «Σταύρος Νιάρχος».

Πρόκειται για ένα διήμερο αφιερωμένο στην κλιματική αλλαγή: δεκάδες δράσεις θα λάβουν χώρα στα στρέμματα του πάρκου, από ομιλίες για τα φλέγοντα ζητήματα του σήμερα και ενημερωτικές παρεμβάσεις περιβαλλοντικών ΜΚΟ μέχρι προβολές ταινιών, παιχνίδια και εκπαιδευτικά εργαστήρια για όλη την οικογένεια (αναλυτικό πρόγραμμα εδώ).

Το εργαστήριο ενηλίκων του Ανδρέα Παπασταύρου είναι προγραμματισμένο για το μεσημέρι της Κυριακής (ελεύθερη συμμετοχή με σειρά προτεραιότητας), μια ευκαιρία να πούμε δυο λόγια για το τι συνέβη με το ρεύμα που γέννησε η πανδημία, πόσο δύσκολο είναι τελικά να «πιάσει» ένα φυτό στο μπαλκόνι και γιατί η Αθήνα στην πραγματικότητα έχει πολύ περισσότερους χώρους για καλλιέργεια, απ’ όσους νομίζει.

Μέσα στην πανδημία, πολλοί στραφήκαμε στην αστική καλλιέργεια. Έμεινε κάτι από αυτό το ρεύμα ή εξανεμίστηκε;

Άμα κρίνω από τον κόσμο που συμμετέχει στα διαδικτυακά σεμινάρια της δικής μου πλατφόρμας, σηκώθηκε μεγάλο κύμα: μέσα στο 2020-2021, αυξήθηκαν οι συμμετοχές κατά 60% περίπου. Και μέχρι σήμερα παρατηρώ ότι τα μπαλκόνια και οι αυλές τις Αθήνας έχουν περισσότερη ζωή από παλιότερα. Αλλά σε καμία περίπτωση δεν έχουμε την αγροτική κατάρτιση που χρειάζεται, δεδομένης της υψηλής επιβάρυνσης του περιβαλλοντικών δεδομένων.

Παραμένουμε μια πόλη με ελάχιστη αναλογία πρασίνου. Σκέψου, το όριο του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας είναι 9 m2/κάτοικο και εμείς έχουμε λιγότερο από 1 m2/κάτοικο.

Μιλάμε για μια πυκνοδομημένη μητρόπολη. Πόσες δυνατότητες αστικής καλλιέργειας έχει η Αθήνα;

Το θέμα είναι ότι έχουμε στο νου μας μόνο μπαλκόνια και αυλές, ενώ υπάρχουν κι άλλοι χώροι που μπορούν να αξιοποιηθούν μαζικά: για παράδειγμα, είχα κάνει προ αρκετών χρόνων έρευνα για τους ακάλυπτους. Είναι κατά βάση στενοί χώροι, χωρίς φως, αλλά η γεωργική επιστήμη έχει προοδεύσει, οπότε έχουν βρεθεί φυτά που προσαρμόζονται ακόμη και στις πιο επιβαρυμένες συνθήκες – αναπτύσσονται φυτά σε εθνικές οδού, γιατί όχι ανάμεσα στις πολυκατοικίες; Η ταπεινή πικροδάφνη και γενικά όσα έχουν σκληρό φύλλωμα αντέχουν.

Και οι ταράτσες, μετά.

Ναι, υπάρχει ανάπτυξη στους ταρατσόκηπους τα τελευταία χρόνια, κυρίως από επιχειρήσεις – μαγαζιά εστίασης, γραφεία εταιριών και ξενοδοχεία. Συν όλων των άλλων, προσφέρουν μόνωση, αλλά σε ιδιωτικό επίπεδο δεν είναι εύκολο, γιατί έχουν απαιτήσεις στατικών μελετών, υποστρώματος κ.ά., οπότε το κόστος ανεβαίνει. Εκτός αν μιλάμε απλά για γλάστρες στην ταράτσα, το οποίο κι αυτό σπανίζει δυστυχώς.

Για μένα, λείπουν εγχειρήματα τύπου common gardens, τα οποία θα εφαρμόζονταν άριστα πιστεύω σε συμπλέγματα όπως οι εργατικές κατοικίες.

Πράγματι, είναι μια πολύ καλή ιδέα. Εκ κατασκευής, προβλέπονταν ελεύθεροι χώροι πρασίνου, ανάμεσα σε αυτές τις πολυκατοικίες, αλλά δεν έχει υπάρξει το αντίστοιχο θεσμικό πλαίσιο για να αξιοποιηθούν γεωργικά και καλλιεργητικά από τους ενοίκους. Θα ήταν ένα καλό πρόταγμα προς την Πολιτεία.

Ας υποθέσουμε ότι ξεκινάει κάποιος από το μηδέν και μένει σε διαμέρισμα. Ποια δεδομένα πρέπει να μελετήσει πριν φυτέψει;

Η σημαντικότερη παράμετρος βάσει της εμπειρίας μου είναι το φως – πόση ποσότητα φωτός (όχι αναγκαστικά άμεσης ακτινοβολίας) δέχεται το μέρος όπου θα καλλιεργήσουμε. Αυτός είναι ο βασικός περιορισμός που θα καθορίσει το πλάνο: προς τα πού κοιτάει το μπαλκόνι, ο προσανατολισμός του. Τα πιο πολλά πράσινα φυτά θέλουν ανατολικό φως, όπως τα μπένζαμιν, οι σεφλέρες, τα γεράνια. Τα αρωματικά φυτά έχουν ακόμη περισσότερες ανάγκες σε φως, επειδή παράγουν αιθέρια έλαια. Τα πάντα μπορούν να επιβιώσουν, αλλά το θέμα είναι να βρούμε τα φυτά εκείνα που θα αναπτυχθούν ευκολότερα στον χώρο μας.

Ποια είναι τα πιο συνηθισμένα λάθη που κάνει ένας άπειρος καλλιεργητής;

Υπερβολικό πότισμα. Αυτό είναι συχνότερη αιτία ξήρανσης από το ελλιπές πότισμα, να ξέρεις. Διότι υπάρχει αυτή η τάση να θεωρούμε ότι φροντίζουμε το φυτό, προσφέροντάς του νερό. Αλλά όταν συμβαίνει σε υπερβολικό βαθμό, το χώμα δεν προλαβαίνει να στεγνώσει και οι ρίζες δεν ανασαίνουν. Ο αερισμός είναι εξίσου σημαντικός με την ενυδάτωση στα φυτά, αλλιώς δεν μπορούν να απορροφήσουν τα θρεπτικά συστατικά. Σαν να είναι σε συνθήκες ασφυξίας.

Και το άλλο που παρατηρώ είναι μια εμμονή με τα λιπάσματα. Είναι αχρείαστα και επιβαρυντικά για το περιβάλλον. Η θρέψη εξασφαλίζεται από το καλό φυτόχωμα. Πρέπει να περιέχει υψηλό ποσοστό οργανικής ύλης, αλλά και να είναι σωστά χωνεμένο και αποστειρωμένο.

Επί τη ευκαιρία, ας λύσουμε μια συχνή παρανόηση: τα σκουλήκια στο χώμα.

Μεγάλη παρανόηση, ισχύει. Υπάρχουν οι γεωσκώληκες που είναι μαύροι με τον χαρακτηριστικό δακτύλιο, οι οποίοι όχι μόνο δεν είναι επιβλαβείς, αλλά είναι ωφέλιμοι. Από αυτούς παράγεται το χούμο, ένα από τα καλύτερα «φαγητά» για τα φυτά μας. Είναι πολύ συνήθεις, όπως και άλλα μη επιβλαβή σκουλήκια. Σε κάθε περίπτωση, δεν βιαζόμαστε να ρίξουμε εντομοκτόνα, που είναι ιδιαίτερα επιβλαβή για το οικοσύστημα (και της Αθήνας). Ρωτάμε, πρώτα.

Στον κύκλο του αστικό καλλιεργητή, τι σημαίνει φθινόπωρο;

Είναι η περίοδος που κάνουμε μεταφυτεύσεις στα φυτά που έχουν μεγαλώσει, αλλά και τις καινούργιες φυτεύσεις στα λαχανικά του φθινοπώρου – μαρούλια, καρότα, μπρόκολα, κρεμμύδια. Μετά τους δύο-τρεις μήνες θα είμαστε έτοιμοι να φτιάξουμε τη δική μας σαλάτα.

Ποια είναι η πιο συνηθισμένη παρανόηση από τον κόσμο που έρχεστε σε επαφή με την αστική καλλιέργεια;

Ότι είναι κάτι δύσκολο και πρέπει κάποιος να έχει «καλό χέρι». Στην πραγματικότητα, αυτό που χρειάζεται είναι η παρατήρηση: τα φυτά δείχνουν πότε είναι ικανοποιημένα και πότε όχι. Τα φύλλα τους, το χρώμα τους, γενικά η συμπεριφορά τους ερμηνεύεται, αρκεί να δείξεις ενδιαφέρον. Κάπως έτσι προκύπτει και αυτό που λένε για την κηπουρική ψυχοθεραπεία, σε γεμίζει άπειρη χαρά.

(Το Mycobacterium vaccae, που λέγαμε.)