10 επιστημονικές θεωρίες που πιστεύαμε στα 90s και πλέον έχουν καταρριφθεί
Τη δεκαετία του ’90, οι επιστήμονες πίστευαν ότι οι ανθρώπινες φυλές διαφέρουν στα γενετικά χαρακτηριστικά, ότι το σύμπαν συστέλλεται και ότι οι δεινόσαυροι εξαφανίστηκαν από ηφαίστειο.
- 26 ΝΟΕ 2022
Τι είναι αυτό που κάνει την επιστήμη, επιστήμη; Η κατανόηση του κόσμου μέσα από τη συστηματική μεθοδολογία που βασίζεται σε αποδείξεις.
Την εποχή που την απάντηση στο μυστήριο της κοσμογονίας έδινε η Εκκλησία και οι γραφές, βρέθηκε ο Γαλιλαίος γύρω στο 1600 να αποδείξει ότι το σύμπαν δεν ήταν γεωκεντρικό αλλά ηλιοκεντρικό, με βάση όσα κατέγραφε από το τηλεσκόπιο. Με αυτή την τολμηρή κίνηση, που τον οδήγησε ενώπιον της Ιεράς Εξέτασης, ο Γαλιλαίος αναγνωρίστηκε ως ο πατέρας της σύγχρονης αστρονομίας, αλλά δεν είπε κανείς πως ήταν αλάθητος:
Μια λιγότερο γνωστή λεπτομέρεια για τον Γαλιλαίο είναι ότι εξέλαβε την περιστροφή της Γης ως υπεύθυνη για το φαινόμενο της παλίρροιας, μέσα από τον νόμο της αδράνειας. Το σφάλμα του επιβεβαιώθηκε έπειτα από μερικά χρόνια, επιβεβαιώνοντας τη βασική αρχή της επιστήμης: ότι μια θεωρία θα υπόκειται πάντα σε αμφισβήτηση, σε περίπτωση που έρθουν νέα στοιχεία στην επιφάνεια.
Έτσι, ο τρόπος που βλέπουμε τον κόσμο έχει αλλάξει πολύ, σε σχέση με τα 90s. Τότε οι επιστήμονες πίστευαν ότι οι ανθρώπινες φυλές διαφέρουν στα γενετικά χαρακτηριστικά, ότι το σύμπαν συστέλεται και ότι οι δεινόσαυροι εξαφανίστηκαν από ηφαίστειο. Ας δούμε 10 χαρακτηριστικές θεωρίες.
«Οι δεινόσαυροι εξαφανίστηκαν από ηφαίστειο»
Το μυστήριο του τι συνέβη 66 εκατομμύρια χρόνια πριν και εξαφανίστηκε το κραταιό είδος των δεινοσαύρων παραμένει να προβληματίζει την επιστημονική κοινότητα, μαρτυρώντας ότι η απάντηση δεν είναι μονολεκτική. Τη δεκαετία του ’90, η επικρατέστερη θεωρία ανέφερε μια γιγαντιαία έκρηξη ηφαιστείου στην περιοχή της σημερινής Ινδίας, από την οποία απελευθερώθηκε ένας τεράστιος παλμός διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα
Έπειτα από την έρευνα του 2021 στο CUNY Graduate Center, προέκυψε ότι είναι μηδαμινές οι πιθανότητες να οδήγησε εκείνη η έκρηξη στην εξαφάνιση. Η ανάλυση των εγκλωβισμένων σωματιδίων σε παγωμένο μάγμα κρυστάλλων από το Οροπέδιο Ντέκκαν στη νότια Ινδία έδειξε ότι θα μπορούσε να επιφέρει αύξηση της θερμοκρασίας έως 3°C, αλλά όχι την εξαφάνιση των δεινοσαύρων. Ο τεράστιος μετεωρίτης διαμέτρου 10-15 χλμ είναι η νο1 εξήγηση σήμερα.
«Η Γη είναι πιθανότατα ο μόνος πλανήτης με νερό»
Δε χρειάζεται να ανατρέξουμε στην πρόσφατη ανακάλυψη μιας σταγόνας νερού μέσα στο δείγμα που συλλέχθηκε από τον αστεροειδή Ryugu, 300 χλμ. απ’ τον πλανήτη Γη. Την τελευταία δεκαετία κατέστη δεδομένο από την NASA ότι στον Άρη υπάρχει άφθονο παγωμένο νερό, το οποίο μάλιστα έχει επηρεάσει σημαντικά τη γεωλογική ιστορία του πλανήτη. Απλά το νερό βρίσκεται παγιδευμένο μέσα σε ορυκτά στον φλοιό του κόκκινου πλανήτη.
Ποσότητα μοριακού νερού έχει ανακαλυφθεί και στη Σελήνη, ενώ με το διαστημικό τηλεσκόπιο TESS της NASA εντοπίστηκε 100 έτη φωτός μακριά από τη Γη πλανήτης που είναι εξ ολοκλήρου καλυμμένος από νερό.
«Ο Πλούτωνας είναι πλανήτης»
Ο Αμερικανός αστρονόμος Mike Brown πέρασε στην ιστορία ως «ο άνθρωπος που σκότωσε τον Πλούτωνα»: το 2003 έκανε τη μεγαλύτερη ανακάλυψη της ζωής του, εντοπίζοντας ένα σώμα που σε μέγεθος ήταν περίπου σαν τη Σελήνη, πλησίον του Πλούτωνα. O πλανήτης πήρε το όνομα Έριδα προδίδοντας τον διχασμό που επέφερε στην επιστημονική κοινότητα: μήπως έπρεπε να αναλάβει τη θέση του 9ου πλανήτη στο ηλιακό μας σύστημα, αντί του Πλούτωνα;
Στην επόμενη Γενική Συνέλευση της Διεθνούς Αστρονομικής Ένωσης (που βάσει πρωτοκόλλου έγινε το 2006), κρίθηκε αναγκαίο να τεθούν νέα, αυστηρά κριτήρια για τις προϋποθέσεις που καθιστούν πλανήτη ένα ουράνιο σώμα: μία εξ αυτών ήταν το ουράνιο σώμα να έχει σαρώσει τον χώρο γύρω από την τροχιά του, εξαφανίζοντας άλλα μικρότερα σώματα. Εξαιτίας αυτού, τόσο ο Πλούτωνας όσο και η Έριδα κατατάχθηκαν ως νανο-πλανήτες.
«Το έλκος προκαλείται από στρες»
Το βραβείο Νόμπελ Ιατρικής του 2005 απονεμήθηκε στους Αυστραλιανούς Barry J. Marshall και J. Robin Warren για την ανακάλυψη του Ελικοβακτηριδίου του πυλωρού (H. pylori), το οποίο «κατοικεί» στα δύο τρίτα του παγκόσμιου πληθυσμού και ευθύνεται για τη φλεγμονή του στομάχου, όπως και το έλκος. Χάρη σε αυτή την ανακάλυψη, «το έλκος στομάχου έπαψε να θεωρείται μια χρόνια κατάσταση – είναι μία ασθένεια που μπορεί να θεραπευτεί με τη χορήγηση αντιβιοτικών», ανέφερε σε ανακοίνωση της η Επιτροπής Νόμπελ εκείνη τη χρονιά.
«Τα πτηνά δεν είναι έξυπνα»
Παρότι η έννοια της σοφίας ταυτίστηκε με την κουκουβάγια στα αρχαία χρόνια, μπαίνοντας στα χρόνια της νεοτερικότητας, το ανθρώπινο είδος δεν έδειχνε προθυμία έρευνας για τις γνωστικές ικανότητες των πτηνών – τα θηλαστικά θεωρήθηκαν τα πιο εξελιγμένα νοητικά είδη, λόγω του μεγέθους του εγκεφάλου τους και της αγελαίας οργάνωσης.
Την άποψη αυτή ανέτρεψε μια έρευνα του 2005 με τίτλο Γνωστική Ορνιθολογία: μερικά πτηνά (όπως οι παπαγάλοι), όπως αποδείχθηκε έχουν αντίστοιχη ευφυΐα με τους πιθήκους. Έκτοτε, έχουν προκύψει ευρήματα όπως: οι εγκέφαλοι των πουλιών περιέχουν αντίστοιχο αριθμό νευρώνων με εκείνους των θηλαστικών (απλά σε μεγαλύτερη πυκνότητα), μερικά είδη έχουν ιδιαίτερα εξελιγμένο πρόσθετο φλοιό, όπως και ιππόκαμπο, επιτρέποντάς τους να αποθηκεύουν μεγάλο όγκο πληροφοριών.
«Το σύμπαν επιβραδύνει»
Από την εποχή του Isaac Newton μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του ’90, η βαρύτητα θεωρούταν ο άρχων του σύμπαντος, γι’ αυτό και οι αστρονόμοι είχαν στο νου τους ότι προοδευτικά το σύμπαν επιβραδύνεται από την ελκτική δύναμη. Ωστόσο, το έτος 1998 οι ερευνητές διαπίστωσαν έκπληκτοι ότι συμβαίνει το ακριβώς ανάποδο: παρατηρώντας το φως που ερχόταν από μακρινές αστρικές εκρήξεις ήταν πιο αχνό από το αναμενόμενο, δείχνοντας ότι η απόσταση αντί να μικραίνει (όπως υπολόγιζαν), μεγαλώνει.
Έπειτα από περισσότερες μελέτες στο ενδιάμεσο, κατέστη σίγουρο ότι το σύμπαν συνεχίζει να διαστέλλεται εδώ και δισεκατομμύρια χρόνια, εξαιτίας μιας μυστήριας δύναμης που δεν έχει ακόμη αποκρυπτογραφηθεί – της σκοτεινής ενέργειας.
«Τα πολύπλοκα είδη έχουν περισσότερα γονίδια»
Το 2003 ολοκληρώθηκε το περίφημο Human Genome Project, καταρρίπτοντας μια από τις επικρατέστερες θεωρίες στον επιστημονικό κόσμο: όχι, δεν ήταν το ανθρώπινο είδος εκείνο με τα περισσότερα γονίδια. Συγκεκριμένα, αποδείχθηκε ότι ο άνθρωπος διαθέτει περίπου 19.000-20.000 γονίδια, ενώ ένα βρύο διαθέτει περίπου 32.000 γονίδια
«Οι Homo Sapiens δεν είχαν σεξουαλικές επαφές με Νεάντερταλ»
Σε αντίθεση με όσα πιστεύαμε στα 90s, υπήρξαν χιλιάδες χρόνια που το ανθρώπινο είδος ζούσε παράλληλα με το είδος Νεάντερταλ και εκτός αυτού είχαν μεταξύ τους σεξουαλικές επαφές.Η πρώτη ένδειξη αυτού ήρθε το 2015, όταν επιστήμονες εξετάζοντας το γονιδίωμα ενός άνδρα που έζησε πριν από περίπου 40.000 χρόνια , εντόπισαν στοιχεία που μαρτυρούν ότι μερικές γενιές πίσω είχε υπάρξει διασταύρωση με Νεάντερταλ. Από επόμενες έρευνες έχει προκύψει ότι οι σημερινοί άνθρωποι μη αφρικανικής καταγωγής έχουν περίπου το 2% των γονιδίων τους από τους Νεάντερταλ.
«Οι Homo Sapiens εξελιχθηκαν φεύγοντας από την Αφρική»
Όσον αφορά την εξελικτική θεωρία του ανθρώπινου είδους, στα 90s ήταν διαδεδομένη η θεωρία Πέρα από την Αφρική: ότι πριν από 1 εκατομμύρια χρόνια, υπήρξε μετακίνηση πληθυσμών Homo Erectus έξω από την Αφρική, προς την Ασία και την Ευρώπη, όπου ακολούθησε η περαιτέρω εξέλιξη και η γέννηση του είδους Homo Sapiens». Μετέπειτα ανασκαφές ανέτρεψαν αυτά τα δεδομένα, δείχνοντας ότι η έξοδος από την Αφρική έγινε αρκετά νωρίτερα, γύρω στα 1,7 εκατομμύρια χρόνια πριν, και είχε ήδη αναπτύξει λίθινα εργαλεία.
«Υπάρχει γενετική διαφορά μεταξύ των φυλών»
Σε αντίθεση με τις θεωρίες που έθρεψαν τον ναζισμό κατά τον «αιώνα των άκρων», όπως έγραφε ο Eric Hobsbawm, τα άτομα δεν έχουν γενετικές διαφορές ανάλογα με την καταγωγή τους. Ήδη από το 2002, μια μελέτη γενετικής που δημοσιεύθηκε στο 1ο τεύχος του επιστημονικού περιοδικού Genetics, έδειξε πως μεγαλύτερες γενετικές διαφορές παρατηρούνται μεταξύ των ίδιων των Αφρικανών παρά μεταξύ Αφρικανών και Ευρασιατών.
