Κάντο όπως ο Trump: Πώς φτάσαμε στην εισβολή στο Κογκρέσο της Βραζιλίας

Ούτε πρόκειται ακριβώς για μαζική διαδήλωση που εξελίχθηκε σε επεισοδιακή εισβολή, όπως εκείνη που συνέβη δύο χρόνια πριν στο Καπιτώλιο, στην Ουάσινγκτον από τους οπαδούς του Trump, παρότι ο παραλληλισμός ανάμεσα στα δύο περιστατικά είναι αναπόφευκτος: ορδές ακροδεξιών διαδηλωτών, οι οποίοι κατηγορούν τις εκλογές για νοθεία και με σκεπτικό «παίρνουμε τον νόμο στα χέρια μας» εισβάλλουν στα κτίρια-σύμβολα του κράτους.

Τον ρόλο αυτόν στην περίπτωση της Βραζιλίας υπηρετεί η κεντρική πλατεία Τρες Ποδέρες, όπου και έδειχνε το κάλεσμα των υποστηρικτών του Bolsonaro για τις 8 Ιανουαρίου, εβδομάδες πριν. Εκεί βρίσκεται το Κογκρέσο (όπου στεγάζεται Βουλή και Γερουσία της Βραζιλίας), το Ανώτατο Δικαστήριο και το προεδρικό μέγαρο Πλανάλντο, οπότε δε χρειαζόταν ιδιαίτερη φαντασία για τον απώτερο στόχο των διαδηλωτών:

Τις απογευματινές ώρες, όταν κατέφτασε το βασικό γκρουπ των διαδηλωτών από κοντινή στρατιωτική βάση (έξω από την οποία παρέμεναν συγκεντρωμένοι τις τελευταίες εβδομάδες), το πλήθος μεγάλωσε και –χωρίς να αντιμετωπίσει ισχυρή αντίσταση από τις δυνάμεις της αστυνομίας– κατευθύνθηκε αποφασισμένο προς το Κογκρέσο και τα υπόλοιπα κτίρια της κεντρικής πλατείας. Υπολογίζεται ότι κυμαίνονταν μεταξύ 2.000 και 3.000.

Έπειτα ακολούθησαν οι «σκηνές χάους», όπως ανέφεραν οι δημοσιογραφικοί τίτλοι σε όλο τον κόσμο: Οι διαδηλωτές, τυλιγμένοι με σημαίες της Βραζιλίας, εισέβαλαν στα κτίρια, έσπασαν παράθυρα και γραφεία, έκαναν πλιάτσικο, έβαλαν φωτιά και ανέβηκαν στην οροφή, φωνάζοντας ότι το Κογκρέσο και η χώρα ανήκουν στους ίδιους, ανεβάζοντας με περηφάνια βίντεο στα social media.

Ο Lula κήρυξε ομοσπονδιακή επέμβαση και μέσα σε λίγες ώρες οι δυνάμεις ασφαλείας ανέκτησαν τον έλεγχο στα τρία κυβερνητικά κτίρια, οδηγώντας σε σύλληψη τουλάχιστον 300 άτομα, αν και το μεγάλο ερώτημα παραμένει: πώς φτάσαμε στην εισβολή της 8ης Ιανουαρίου, ενώ έχουν περάσει εβδομάδες από την ήττα του Jair Bolsonaro;

Ποια είναι η εξήγηση

Πλάνα από το CNN Brasil δείχνουν λεωφορεία γεμάτα από συλληφθέντες μετά την καταστολή του πλήθους, ενώ η ομοσπονδιακή παρέμβαση που κήρυξε ο Lula da Silva θα ισχύει μέχρι τέλος Ιανουαρίου, το οποίο σημαίνει ότι οι δυνάμεις ασφαλείας τίθενται εκτάκτως υπό τον έλεγχο ενός και μόνο προσώπου (εν προκειμένω, του Riccardo Capelli). Το μήνυμα του πρωθυπουργού ήταν ότι η εισβολή έγινε από «βάνδαλους φασίστες» και «όλοι τους θα τιμωρηθούν».

Πώς όμως έφτασε να πετύχει η εισβολή, ενώ δεν ήταν και τόσο δύσκολο να την προβλέψει κάποιος;

Η εξήγηση του Lula da Silva αναφέρει ως εξήγηση τη «ραστώνη της Κυριακής» που εκμεταλλεύτηκε το κάλεσμα των Μπολσοναριστών, ενώ αναλυτές που ειδικεύονται στην πολιτική σκηνή της Βραζιλίας, δείχνουν δύο παράγοντες: Α. τη χρηματοδότηση από ιδιώτες και Β. τον ρόλο του στρατού.

Σε αυτά εστιάζει στη συνέντευξή του στο The Conversation ο ακαδημαϊκός Rafael Ioris από το Πανεπιστήμιο του Ντένβερ: υπήρξαν χιλιάδες διαδηλωτές που μεταφέρθηκαν στην πρωτεύουσα απ’ όλη τη Βραζιλία για τη διαμαρτυρία (με αδιευκρίνιστους προς το παρόν χρηματοδότες), ενώ κινητήριος μοχλός για τη διαμαρτυρία ήταν «η ελπίδα πως τα ανώτερα στελέχη του στρατού θα υποστήριζαν έμπρακτα την εκδίωξη του Lula».

Όπως εξηγεί ο καθηγητής, ο Bolsonaro είχε οικοδομήσει στενές σχέσεις με τα στρατιωτικά κλιμάκια – πχ χιλιάδες διορισμοί σε πολιτικές θέσεις εν ενεργεία στρατιωτών κ.ά.

Γι’ αυτό και οι διαμαρτυρίες που οργανώθηκαν την επαύριο των εκλογών και μέχρι σήμερα έξω από τις στρατιωτικές βάσεις: το μήνυμα των υποστηρικτών του Bolsonaro ήταν ξεκάθαρο για ανατροπή του καθεστώτος με παραστρατιωτικά μέσα. Άλλωστε, το σύνθημα αυτό είχαν οι συγκεντρώσεις στους δρόμους τον Νοέμβριο, ενώ έχει υπάρξει συλλήψεις ατόμων για απόπειρα πραξικοπήματος.

Ποια είναι η δύναμη που τους κινητοποιεί τελικά, μέχρι τη μαζική συγκέντρωση και εισβολή στο Κογκρέσο;

Ποια είναι η ευθύνη του Bolsonaro

«Οι ειρηνικές διαμαρτυρίες, σε έννομο πλαίσιο, είναι μέρος της δημοκρατίας», ανέφερε το tweet που ανήρτησε ο Jair Bolsonaro μετά τα γεγονότα, «ωστόσο, λεηλασίες και εισβολές σε δημόσια κτίρια όπως αυτά που συνέβησαν τώρα […] είναι εκτός νόμου». Την ίδια στιγμή, όπως είναι λογικό, οι ευθύνες βαραίνουν τον πρώην πρωθυπουργό της Βραζιλίας, κατά τον ίδιο τρόπο που είχε κατηγορηθεί –και τελικα επικυρώθηκε η ενοχή από την επιτροπή έρευνας– του Donald Trump για την εισβολή στο Καπιτώλιο.

Κοινό στοιχείο που ενώνει τα δύο πρόσωπα της άκρας δεξιάς είναι η επικοινωνιακή τακτική που ακολούθησαν όσο ήταν στην εξουσία, ανάμεσα στην οποία ήταν και η καλλιέργεια της δυσπιστίας έναντι του εκλογικού συστήματος.

Χωρίς να υπάρχει κάποια διαθέσιμη απόδειξη, ο Bolsonaro συνέχισε να ισχυρίζεται με σθένος ότι τα εκλογικά αποτελέσματα ήταν προϊόν διαφθοράς, ενώ παράλληλα εξέτρεφε τα συναισθήματα του φόβου και της μισαλλοδοξίας εν όψει της επιστροφής των «κομμουνιστών στην εξουσία». Παράλληλα, η οργή του κόσμου πυροδοτείται από τα σκάνδαλα της κυβέρνησης Lula από προηγούμενα χρόνια.