Yasser Arafat, ο ηγέτης με το διφορούμενο πολιτικό αποτύπωμα
Ο Yasser Arafat, αρκετά χρόνια μετά τον θάνατό του, εξακολουθεί να παρουσιάζεται ως ένα σύμβολο δύναμης. Αλλά όχι από όλους.
- 15 ΟΚΤ 2023
O πατέρας του παλαιστινιακού εθνικού κινήματος από τη μία, ο άνθρωπος των αμέτρητων πράξεων βίας από την άλλη. Αν κάποιος να εξετάσει την περίπτωση του Yasser Arafat από ψηλά, κάνοντας το γνωστό zoom out, οι πιθανότητες να μπερδευτεί στην προσπάθεια να καταλήξει σε ένα συμπέρασμα, είναι πολλές. Το μόνο που μπορούμε να πούμε με βεβαιότητα, είναι ότι είχε πολλούς συμμάχους και ότι η λίστα με τους εχθρούς του, έφτασε να ακουμπά στο πάτωμα.
Ο τόπος γέννησής του, όπως και πολλά άλλα σχετικά με τη ζωή του Arafat, παραμένει αμφισβητούμενος, με ορισμένους να ισχυρίζονται ότι γεννήθηκε στο Κάιρο ή τη Γάζα. Ο ίδιος, πάντως, επέμενε ότι γεννήθηκε στην Ιερουσαλήμ το 1929.
Μερικά χρόνια αργότερα και πιο συγκεκριμένα το 1959, ίδρυσε μαζί με τους Salah Khalaf, Khalil al-Wazir και Khaled Yashruti τη Φατάχ, τον μεγάλο αντίπαλο της Χαμάς με σκοπό να συσπειρώσει τους Παλαιστίνιους που εκδιώχθηκαν από το Ισραήλ το 1948.
Το ξεκίνημα της Φατάχ και η αναγνώριση της ΟΑΠ
Η εθνικιστική πολιτικο-στρατιωτική οργάνωση των Αράβων Παλαιστινίων πραγματοποίησε αρκετές επιθέσεις από διάφορα αραβικά εδάφη, αλλά ήταν μετά τον πόλεμο του Ιουνίου του 1967, στον οποίο το Ισραήλ νίκησε τους στρατούς της Αιγύπτου, της Συρίας και της Ιορδανίας που εδραίωσε τον κεντρικό ρόλο της Φατάχ στον αγώνα για την απελευθέρωση της Παλαιστίνης.
Η Φατάχ υποστήριζε ότι οι Παλαιστίνιοι έπρεπε να πάρουν τον έλεγχο του αγώνα και να μην αναθέσουν σε καμία αραβική κυβέρνηση τη διαπραγμάτευση με το Ισραήλ και η στάση αυτή βρήκε απήχηση στους ανθρώπους που προσπαθούσαν να καταπιούν το σοκ της αραβικής ήττας, η οποία άφησε το Ισραήλ να κατέχει την Ανατολική Ιερουσαλήμ, τη Δυτική Όχθη, τη Γάζα και τα συριακά υψίπεδα του Γκολάν.
Το 1969 ο Arafat και η Φατάχ ανέλαβαν την Οργάνωση για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης (ΟΑΠ) η οποία είχε δημιουργηθεί από τον Αραβικό Σύνδεσμο πέντε χρόνια νωρίτερα. Στην πορεία, οι διάφορες ένοπλες παρατάξεις της ΟΑΠ επανέφεραν τον όρο «Παλαιστίνιος» στο λεξικό των διεθνών μέσων ενημέρωσης μέσα από μια σειρά επιθέσεων, συμπεριλαμβανομένων βομβιστικών, διασυνοριακών επιδρομών, αεροπειρατειών και της δολοφονίας ομήρων στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Μονάχου το 1972.
Ο ΟΑΠ αναγνωρίστηκε το 1974 από τα Ηνωμένα Έθνη ως «ο μοναδικός νόμιμος εκπρόσωπος του παλαιστινιακού λαού» και ο Arafat, με στρατιωτική στολή και μια θήκη όπλου, έγινε ο πρώτος εκπρόσωπος μιας μη κυβερνητικής οντότητας που πήρε το λόγο στη Γενική Συνέλευση. «Σήμερα ήρθα κρατώντας ένα κλαδί ελιάς και το όπλο ενός μαχητή της ελευθερίας», είπε. «Μην αφήσετε το κλαδί ελιάς να πέσει από το χέρι μου».
Ο Μαύρος Σεπτέμβρης
(AP Photo/Marty Lederhandler, File)
Μπορεί η αναγνώριση από τα Ηνωμένα Έθνη να έφερε μαζί της πολλά διπλωματικά κέρδη, αλλά παράλληλα υπήρξαν πολλές στρατηγικές οπισθοδρομήσεις. Οι Παλαιστίνιοι μαχητές συγκρούστηκαν με τις ιορδανικές δυνάμεις στον «Μαύρο Σεπτέμβρη» του 1970, με αποτέλεσμα χιλιάδες νεκρούς και την εκδίωξη των παλαιστινιακών φατριών, οι οποίες εγκαταστάθηκαν εκ νέου στον Λίβανο. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να διαταραχθεί η ήδη εύθραυστη θρησκευτική ισορροπία του Λιβάνου με τις παλαιστινιακές ένοπλες ομάδες να εμπλέκονται στον θανατηφόρο εμφύλιο πόλεμο που ξεκίνησε το 1976.
Οι επιδρομές μικρής κλίμακας στο εσωτερικό του Ισραήλ, ωστόσο, συνεχίστηκαν και ο ισραηλινός στρατός πραγματοποίησε μια ολοκληρωμένη εισβολή στον Λίβανο το 1982, η οποία οδήγησε στις διαβόητες σφαγές στους παλαιστινιακούς προσφυγικούς καταυλισμούς Σάμπρα και Σατίλα και σε μια 18ετή κατοχή του νότιου Λιβάνου. Για τον Arafat και την ΟΑΠ, αυτό σήμαινε άλλη μια εκδίωξη, αυτή τη φορά στην Τυνησία.
Το βήμα πίσω
Παρόλο που το παλαιστινιακό εθνικό κίνημα δημιουργήθηκε με στόχο την αποκατάσταση του ελέγχου ολόκληρης της ιστορικής Παλαιστίνης (συμπεριλαμβανομένου αυτού που πέρασε στο Ισραήλ το 1948), τον Νοέμβριο του 1988 ο Arafat έθεσε τις βάσεις για την είσοδο των Παλαιστινίων στις διαπραγματεύσεις για τη λύση της σύγκρουσης με δύο κράτη, πείθοντας την ηγεσία της ΟΑΠ να αγωνιστεί για ένα παλαιστινιακό κράτος με πρωτεύουσα την Ιερουσαλήμ, αλλά παράλληλα με το Ισραήλ. Τον Δεκέμβριο του ίδιου έτους, ο Arafat, σε μια ομιλία που χαιρετίστηκε από τις Ηνωμένες Πολιτείες, δήλωσε την αποδοχή του ψηφίσματος 242 του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, το οποίο διακηρύσσει το δικαίωμα του Ισραήλ «να υπάρχει με ειρήνη και ασφάλεια» και απέρριπτε «την τρομοκρατία σε όλες τις μορφές της, συμπεριλαμβανομένης της κρατικής τρομοκρατίας».
Η στροφή του Arafat προς την αποδοχή της αρχής της παλαιστινιακής κρατικής οντότητας παράλληλα με το Ισραήλ, άνοιξε την πόρτα της Ουάσιγκτον, έστω και αν προκάλεσε αντιδράσεις μεταξύ άλλων παλαιστινιακών παρατάξεων. Η απόφαση αυτή έθεσε τις βάσεις για τις συνομιλίες της Μαδρίτης υπό την αιγίδα των ΗΠΑ, στις οποίες Ισραηλινοί και Παλαιστίνιοι διαπραγματευτές συναντήθηκαν για πρώτη φορά. Βέβαια, ήταν πολύ καλό για να είναι αληθινό.
Οι μυστικές συνομιλίες μεταξύ των εκπροσώπων του Arafat και των ισραηλινών συνομιλητών στο Όσλο, που έφεραν και τις Συμφωνίες του Όσλο το 1993, έδωσαν στους Παλαιστίνιους περιορισμένη εδαφική κυριαρχία και μερικό έλεγχο των πολιτικών υποθέσεων στη Δυτική Όχθη και τη Γάζα. Οι συμφωνίες αυτές, που επισφραγίστηκαν με την ιστορική χειραψία στον Λευκό Οίκο μεταξύ του Arafat και του πρωθυπουργού του Ισραήλ, Yitzhak Rabin, χάρισαν και στους δύο άνδρες (και στον πρόεδρο του Ισραήλ Shimon Peres, ο οποίος είχε συμβάλει στις μυστικές συνομιλίες) το Νόμπελ Ειρήνης. Σκοπός τους ήταν να θέσουν τις βάσεις για τη διαπραγμάτευση μιας συμφωνίας και την κρατική υπόσταση μέσω της Παλαιστινιακής Αρχής.
H Παλαιστινιακή Αρχή
(AP Photo/Doug Mills, File)
Ο Arafat εξελέγη με συντριπτικό ποσοστό 83% ως πρόεδρος της Παλαιστινιακής Αρχής, αν και οι Παλαιστίνιοι παραπονέθηκαν ότι οι ισραηλινοί οικισμοί συνέχιζαν να επεκτείνονται. Όμως, η δυσπιστία μεταξύ του Arafat και των Ισραηλινών εντάθηκε, με την παλαιστινιακή πλευρά να ισχυρίζεται ότι το Ισραήλ δεν τηρούσε τις εδαφικές του δεσμεύσεις, ενώ οι Ισραηλινοί παραπονέθηκαν ότι η ΠΑ δεν έκανε αρκετά για να περιορίσει τις βομβιστικές επιθέσεις της Χαμάς σε λεωφορεία μέσα στο Ισραήλ.
Μέχρι τη στιγμή που άρχισαν οι συνομιλίες το 2000, η αμοιβαία δυσπιστία ήταν βαθιά και οι δύο πλευρές δεν μπόρεσαν να γεφυρώσουν τις τεράστιες διαφορές σε βασικά ζητήματα όπως η Ιερουσαλήμ και τα δικαιώματα των Παλαιστινίων προσφύγων. Ο Arafat κατηγορήθηκε για την αποτυχία από τον πρόεδρο Bill Clinton και τους Ισραηλινούς αν και, o υποστηριζόμενος από τις ΗΠΑ διάδοχός του, Mahmoud Abbas, αρνήθηκε επίσης να αποδεχθεί τους όρους των Ισραηλινών.
Το αδιέξοδο στις συζητήσεις προκάλεσε μια εξέγερση που ξεκίνησε στη Δυτική Όχθη και τη Γάζα τον Σεπτέμβριο του 2000, η οποία, σύμφωνα με το Ισραήλ, ήταν η απόδειξη ότι ο Arafat ήταν διπρόσωπος. Καθώς η σύγκρουση γινόταν όλο και πιο βίαιη με χιλιάδες Παλαιστίνιους να χάνουν τη ζωή τους από πυροβολισμούς και αεροπορικές επιδρομές και εκατοντάδες Ισραηλινούς να σκοτώνονται από επιθέσεις αυτοκτονίας στο εσωτερικό του Ισραήλ, ο Arafat βρέθηκε στο περιθώριο. Μεγάλο ρόλο σε αυτό έπαιξαν και οι ΗΠΑ με τον γνωστό «παγκόσμιο πόλεμο κατά της τρομοκρατίας» που ακολούθησε μετά την 11η Σεπτεμβρίου.
Ο κατ’οίκον περιορισμός και το τέλος
(AP Photo/Nasser Nasser)
Από τον Μάρτιο 2002, ουσιαστικά τέθηκε σε κατ’ οίκον περιορισμό στη Ραμάλα, στη Δυτική Όχθη και από τότε, ξεκίνησε η αντίστροφη μέτρηση. Υπό την πίεση των ΗΠΑ, οι οποίες αρνούνταν πλέον να διαπραγματευτούν απευθείας μαζί του, ο Arafat διόρισε πρωθυπουργό τον Mahmoud Abbas, τον παλιό του σύντροφο από τη Φατάχ. Τέσσερις μήνες αργότερα, εκείνος παραιτήθηκε λέγοντας πως ο Arafat αρνήθηκε να του παραδώσει τον έλεγχο των παλαιστινιακών δυνάμεων ασφαλείας.
Παγιδευμένος και ταπεινωμένος από τις ισραηλινές δυνάμεις στη Ραμάλα, η κατάσταση της υγείας του επιδεινώθηκε το 2004 με αποτέλεσμα να πεθάνει σε νοσοκομείο το Παρισιού τον Νοέμβριο, σε ηλικία 75 ετών. Σύμφωνα με τα ιατρικά αρχεία, πέθανε από εγκεφαλική αιμορραγία που προήλθε από εντερική φλεγμονή. Στις αναλύσεις που έγιναν σε ελβετικό εργαστήριο το 2012, εξετάστηκε η πιθανότητα δηλητηρίασής του με ραδιενεργό πολώνιο και κατά τον έλεγχο προσωπικών αντικειμένων του, εντοπίστηκαν ίχνη του. Ωστόσο, Ρώσος αξιωματούχος δήλωσε αργότερα πως, τελικά, κάτι τέτοιο δεν ισχύει.
Ο Yasser Arafat, αρκετά χρόνια μετά τον θάνατό του, εξακολουθεί να παρουσιάζεται ως ο άνθρωπος που κατάφερε να κάνει τον ένοπλο αγώνα και τη διπλωματία, ένα. Για πολλούς, ήταν και παραμένει ένα σύμβολο δύναμης.
