Η γενοκτονία της Καμπότζης μέσα από την VR υπερβατική εμπειρία της Victoria Bousis
Η ελληνοαμερικανίδα δημιουργός έγραψε και σκηνοθέτησε το Stay Alive My Son, την ιστορία του Pin Yathay, που έχασε τον γιο του στη Γενοκτονία της Καμπότζης και σχεδόν μισό αιώνα αργότερα ακόμα τον αναζητεί.
- 5 ΦΕΒ 2024
Πριν από μισό αιώνα ο Pin Yathay και η οικογένειά του ανέμεναν το τέλος του εμφυλίου πολέμου της Καμπότζης, προσδοκώντας μια καλύτερη, ελεύθερη ζωή. Το τέλος του εμφυλίου ωστόσο διαδέχθηκε ένα ακόμα ανελεύθερο καθεστώς, εκείνο των Ερυθρών Χμερ. Με πρωταγωνιστή τον Pol Pot, οι Ερυθροί Χμερ που επικράτησαν στον Εμφύλιο, εφάρμοσαν πολιτικές κολεκτιβοποίησης εξωθώντας τους πολίτες στην ύπαιθρο και τους αντιφρονούντες στα στρατόπεδα συγκέντρωσης.
Ένα γρήγορο μάθημα ιστορίας
Σύμφωνα με έρευνες, τα 4 χρόνια που οι Ερυθροί Χμερ έμειναν στην εξουσία, εκτελέστηκε σχεδόν το 21% του πληθυσμού της Καμπότζης, δηλαδή περισσότεροι από 1.5 εκατομμύριο άνθρωποι. Το κομμουνιστικό καθεστώς που εγκαθίδρυσε ο Pol Pot πραγματοποίησε μια από τις πιο συγκλονιστικές γενοκτονίες της ανθρώπινης ιστορίας και πριν από 10 χρόνια ο ΟΗΕ καταδίκασε τις πράξεις τους ως εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας.
Το καθεστώς έπεσε μετά την εισβολή του Βιετνάμ στην Καμπότζη, όμως πρόλαβε μέσα σε 4 χρόνια να εξοντώσει εκατομμύρια οικογένειες, με τις ιστορίες των στρατοπέδων συγκέντρωσης που έγιναν αργότερα γνωστές να κόβουν την ανάσα. Μία από αυτές ήταν και εκείνη του Pin Yathay που έχασε γυναίκα και παιδιά και εγκατέλειψε τον νεότερο γιο του προκειμένου να έχουν περισσότερες ευκαιρίες να ζήσουν και οι δύο.
Πώς η Victoria Bousis εμπνεύστηκε από τον Pin Yathay
© Φραντζέσκα Γιαϊτζόγλου- Watkinson
Η ελληνοαμερικανίδα XR Director, Creative Technologist και ιδρύτρια των UME Studios, Victoria Bousis, ταξίδευε στην Καμπότζη πριν από 9 χρόνια και τυχαία διάβασε το Tu vivras, mon fils (Μείνε ζωντανός, γιε μου), το βιβλίο που έγραψε ο Pin Yathay για να κάνει γνωστή την τραγική του ιστορία. Η Victoria Bousis, που επίσης συνοδεύεται από μια υπέροχη ιστορία, δεν μπορούσε να διανοηθεί το δράμα του Yathay και έχοντας πρόσβαση σε τεχνολογίες επαυξημένης πραγματικότητας, οραματίστηκε μια ταινία – video game, όπου θα τοποθετούσε τον θεατή – παίκτη στο θυμικό του 80χρονου σήμερα πρωταγωνιστή της.
Η ελληνοαμερικανίδα δημιουργός κατάγεται από την Τρίπολη και ξεκίνησε την καριέρα της ως εισαγγελέας στο Ιλινόις, γρήγορα όμως κατάλαβε ότι μπορούσε να υπηρετήσει τις θέσεις της για τον κόσμο και υπό ένα διαφορετικό πρίσμα. Πέρασε στο χώρο του παραδοσιακού κινηματογράφου ως παραγωγός και από εκεί σε αυτόν της εικονικής πραγματικότητας και της παραγωγής και συγγραφής ταινιών, όπως αυτή που θα δεις παρακάτω.
Η Victoria Bousis συνάντησε τον ήρωα της ιστορίας της μερικά χρόνια αργότερα στη Γαλλία, όπου και έχει εγκατασταθεί, του πήρε μια μεγάλη συνέντευξη, προκειμένου να καταγράψει τα γεγονότα με τη φωνή του ίδιου και να αντιληφθεί το βάρος των αποφάσεων που πήρε. Στη συνέχεια και έπειτα από αρκετά χρόνια μελέτης και με τη βοήθεια διάφορων μέσων και νέων τεχνολογιών, όπως εικονική παραγωγή, τεχνητή νοημοσύνη, web 3.0 και εμπειρίες XR, δημιούργησε μαζί με την ομάδα της το Stay Alive, My Son.
Η Victoria Bousis μας έβαλε τα γυαλιά και εμείς περιηγηθήκαμε στον κόσμο του Pin Yathay
© Φραντζέσκα Γιαϊτζόγλου- Watkinson
Στα τέλη του Ιανουαρίου και αφού βραβεύτηκε για τη δουλειά της στα PGA Awards, η Victoria Bousis βρέθηκε στην Αθήνα και μας έβαλε -στην κυριολεξία- τα γυαλιά. Η ελληνοαμερικανίδα δημιουργός ήρθε στα γραφεία της 24Media και εμείς είχαμε την ευκαιρία να φορέσουμε τα VR γυαλιά, να πάρουμε τα τηλεχειριστήρια στα χέρια μας και να δούμε τον κόσμο από τα μάτια του Pin Yathay.
Στο video game που μοιάζει περισσότερο με μια ταινία με πρωταγωνιστή τον ίδιο μας τον εαυτό, επισκεπτόμαστε τον Pin Yathay, έναν 80χρονο σήμερα και ιδιαίτερα συμπαθητικό επιζώντα των φρικαλεοτήτων των Ερυθρών Χμερ, στο σπίτι του. Και κάπου εκεί, ξεκινά μια βαθιά προσωπική μάχη με τη δυστοπική πραγματικότητα που αντικρίζεις. Αφήνεις μια εφημερίδα στον Yathay, με την οποία ενημερώνεται για τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία και σκέφτεται πόσοι γονείς θα ψάχνουν πάλι για τα παιδιά τους. Σε κάθε πόλεμο, το μυαλό του αυτόματα πηγαίνει σε αυτές τις ιστορίες και αυθόρμητα θυμάται τον Nawath, τον γιο που εγκατέλειψε, για να τον προστατεύσει.
© Φραντζέσκα Γιαϊτζόγλου - Watkinson
Από εδώ και στο εξής η αφήγηση γίνεται στο α’ ενικό, όπως ακριβώς το έζησα από τη στιγμή που ο Pin Yathay μου έδωσε το οικογενειακό μενταγιόν του, ώστε να δω την ιστορία του όπως ακριβώς την έζησε εκείνος. Τις οικογενειακές στιγμές με τη γυναίκα του και τα δυο τους παιδιά, ακολούθησαν η εξορία στην ύπαιθρο και η καταναγκαστική σκληρή εργασία για χατίρι της κολεκτιβοποίησης και μετά τη στοχοποίηση από τους Ερυθρούς Χμερ, ήρθε η προσπάθεια εξόντωσης.
Στο δυστοπικό τοπίο στο οποίο περιπλανήθηκα, ένιωσα πολλές φορές τον τρόμο του Yathay. Κόμπιαζα για να προχωρήσω στο επόμενο level μη γνωρίζοντας τι θα ακολουθήσει, ενώ περιηγήθηκα και στο αιμοβόρο στρατόπεδο συγκέντρωσης S-21. Εκεί όπου μπήκαν 20.000 πολίτες και βγήκαν ζωντανοί μόλις οι 12. Η πίστα που κινούμουν ήταν ένα ζωντανό νεκροταφείο, όσο οξύμωρος κι αν φαίνεται ο όρος. Σε αυτήν την πίστα προσπαθούσαν να μείνουν ζωντανοί εκατομμύρια πολίτες της Καμπότζης την τετραετία διοίκησης των Ερυθρών Χμερ.
© Φραντζέσκα Γιαϊτζόγλου- Watkinson
Το ένα παιδί του Yathay χάθηκε νωρίς και με τη ζέση του καθεστώτος του Pol Pot για αίμα να γίνεται όλο και πιο έντονη, η μόνη λύση της οικογένειας ήταν η έξοδος μέσα από τη ζούγκλα προς την Ταϊλάνδη. Για να γίνει φυσικά αυτό πράξη, ο Pin Yathay έπρεπε να εγκαταλείψει τον γιο του, Nawath. “Stay Alive, My Son (=μείνε ζωντανός, γιε μου) του ψιθύρισε στοργικά πριν τον αφήσει. Αυτό ήταν το μόνο που σκεφτόταν κάποιος εκείνη την περίοδο, να επιβιώσει. Και φυσικά αυτός είναι και ο τίτλος του συγκλονιστικού πρότζεκτ της Victoria Bousis.
Αμέσως μετά ξεκίνησε η μάχη για τη ζωή του ίδιου του Yathay. Μια κατάσταση από την οποία δεν βγήκε αλώβητος. Στη ζούγκλα έχασε τη σύζυγό του, όμως και πάλι έπρεπε να προχωρήσει. Και όταν εντέλει κατάφερε να ξεπεράσει τα εμπόδια και να βρεθεί ασφαλής στην άλλη πλευρά της ζούγκλας, τότε ξεκίνησε η μάχη με τις τύψεις και τα συναισθήματά του. Έπρεπε όντως να εγκαταλείψει τον γιο του; Ήταν μια πατρική στάση αυτή; Ο δρόμος του Pin Yathay για την προσωπική του λύτρωση δεν ήταν εύκολος και διήρκησε χρόνια. Μαζί και οι στάσεις που έκανα στη διαδρομή για να επιστρέψω από την ταινία της ζωής του, πίσω στο σπίτι του και στο τώρα.
Ο Pin Yathay έχει δημιουργήσει νέα οικογένεια στη Γαλλία, όπου και ζει, όμως σχεδόν μισό αιώνα μετά την απώλεια του γιου του, δεν έχει σταματήσει να τον ψάχνει και να τον θεωρεί ζωντανό. Αφού έμαθα μερικά ακόμα ιστορικά στοιχεία για την καταδίκη των Ερυθρών Χμερ για τη γενοκτονίας της Καμπότζης, έβγαλα τα VR γυαλιά, και προσπάθησα να επιστρέψω στην κανονικότητα μου.
Τα μέσα που είχε χρησιμοποιήσει η Victoria Bousis, η οποία μας περίμενε, βλέποντας τις αντιδράσεις μας στην οθόνη, προκαλούν στον θεατή – παίκτη μια πραγματικά ξεχωριστή εμπειρία. Η επαυξημένη πραγματικότητα σε κάνει μέρος της ίδιας της ιστορίας και αποτελεί από μόνη της ένα εργαλείο που θα κυριαρχήσει τα αμέσως επόμενα χρόνια. Η Victoria Bousis έχει τιμηθεί ήδη ως«Πρωτοπόρος Γυναίκα» στην Εικονική Παραγωγή από το Hollywood Production Association και μια ώρα στον κόσμο της και στην πρώτη της σκηνοθετική απόπειρα, δεν μας κάνει να εκπλησσόμαστε με αυτό.
© Φραντζέσκα Γιαϊτζόγλου - Watkinson
Η Victoria Bousis είχε σκεφτεί, διαβάζοντας το βιβλίο του Pin Yathay, ότι αυτή η ιστορία αξίζει να ειπωθεί στον υπόλοιπο κόσμο και σήμερα ταξιδεύει προβάλλοντάς την και φέρνοντάς μας στα όρια μας. Στα επόμενα ταξίδια του, το Stay Alive, My Son θα φτάσει και στον ίδιο τον πρωταγωνιστή, στη Γαλλία. «Μπορεί να κάνω να μέρες να φάω, από το άγχος μου, αλλά ελπίζω να του αρέσει το τελικό αποτέλεσμα» αναφέρει η ίδια γελώντας μετά το φινάλε της προβολής, καθώς μας εξηγούσε το πόσο σχολαστικά δούλεψε επί τέσσερα χρόνια προκειμένου να δημιουργήσει το τελικό εξαιρετικό αποτέλεσμα.
