Αδέσποτα Κορμιά: Είδαμε το ντοκιμαντέρ που προκάλεσε αντιδράσεις στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης

Το φιλμ της Ψύκου, λίγες μέρες μετά την παγκόσμια πρεμιέρα του στο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, θα προβληθεί και στο εξέχον CPH:DOX, ένα από τα μεγαλύτερα φεστιβάλ ντοκιμαντέρ στον κόσμο απ’ όπου φεύγουν ταινίες για να καταλήξουν στα Όσκαρ (The Act of Killing, Last Men in Aleppo, Minding the Gap), ή στα European Film Awards (Motherland), ή σε πλατφόρμες όπως το Netflix που τα μετατρέπουν σε χιτ (The Social Dilemma).

Τα Αδέσποτα Κορμιά προέρχονται άλλωστε από μία δημιουργό που ήδη με τον Γιο της Σοφίας έχει τιμηθεί στο εξωτερικό με ένα πολύ σημαντικό βραβείο της επιτροπής του Tribeca Festival ως Καλύτερη Διεθνής Αφηγηματική Ταινία, και αποτελούν μέρος της εγχώριας παραγωγής μας από ντοκιμαντέρ που ούτως ή άλλως βρίσκεται σε υψηλότατο επίπεδο αυτή τη στιγμή (εκτός από τα Αδέσποτα Κορμιά στο Φεστιβάλ έχουν την πρεμιέρα τους τα ελληνικά Αζήτητοι, Πανελλήνιον, Tack, Unclickable, Λεσβία, Πρωτόγαλα, και Avant-Drag! μεταξύ άλλων).

Τα Αδέσποτα Κορμιά που βρέθηκαν στο στόχαστρο του Μητροπολίτη Θεσσαλονίκης Φιλόθεου εξαιτίας της αφίσας τους την οποία χαρακτήρισε «βαθύτατα προκλητική για το θρησκευτικό συναίσθημα των χριστιανών της πόλης μας», έγιναν αφορμή για μία απαγόρευση συγκεντρώσεων από την ΕΛ.ΑΣ. γύρω από χώρους ενδιαφέροντος του Φεστιβάλ στην πόλη, με σκοπό την αποτροπή επεισοδίων.

Τα προληπτικά αυτά μέτρα ήρθαν μετά την αποτροπιαστική επίθεση που δέχθηκαν δύο ΛΟΑΤΚΙ άτομα πριν λίγες μέρες στην Αριστοτέλους, την αποστομωτική απάντηση του Φεστιβάλ στον Μητροπολίτη, τη γρήγορη ανταπόκριση της ίδιας της Ψύκου αλλά και της Ένωσης Σκηνοθετών-Παραγωγών Ελληνικού Κινηματογράφου που, συνδυαστικά με το υπό διαβούλευση νομοσχέδιο που περιλαμβάνει την ποσόστωση αναπαραγωγής ελληνικής μουσικής σε δημόσιους χώρους και κινηματογραφικές παραγωγές, έκαναν λόγο για τη «δίψα για έλεγχο της καλλιτεχνικής έκφρασης».

Η δίψα για έλεγχο είναι υφασμένη στο DNA του φιλμ της Ψύκου. Το ντοκιμαντέρ αμφισβητεί την εικόνα της ενωμένης Ευρώπης που τόσο θέλει να προωθεί η Ευρωπαϊκή Ένωση υπό, υποτίθεται, κοινά ιδανικά ελευθερίας έκφρασης και επιλογής, προτάσσοντας πως στην πραγματικότητα αυτό που έχει κυρίως να επιδείξει είναι μία οικονομική ένωση (και αυτή υπό αμφισβήτηση ως προς την απόδοσή της).

Η Ευρωπαϊκή Ένωση μπορεί να αποτελεί μία συλλογική οντότητα, όμως τα όριά της είναι ελαστικά, οδηγώντας όσα άτομα επιθυμούν ιατρικές διαδικασίες παράνομες στην πατρίδα τους να τις αναζητήσουν στο εξωτερικό. Στην ταινία ακολουθούμε τη Robyn, μία νεαρή γυναίκα από τη Μάλτα που έμεινε έγκυος μετά από ένα one-night stand και τώρα πρέπει να φτάσει μέχρι τη Σικελία για να κάνει την έκτρωση που δεν μπορεί να κάνει νόμιμα στη Μάλτα. Παράλληλα, οι Ιταλίδες Katerina και Gaia θα πρέπει να έρθουν στην Ελλάδα για να επιχειρήσουν εξωσωματική γονιμοποίηση, μιας που η διαδικασία δεν επιτρέπεται στις ανύπαντρες γυναίκες στην πατρίδα τους. Στη διάρκεια του φιλμ θα γνωρίσουμε επίσης άτομα που θα ταξιδέψουν μέχρι την Ελβετία με σκοπό την ευθανασία, μαζί και τη γιατρό τους που συχνά κατηγορείται ότι «παίζει τον Θεό».

Ας σημειωθεί πως το τμήμα της ταινίας που αφορά την έκτρωση είναι μία αναπαράσταση από την Ψύκου λόγω του πραγματικού κινδύνου φυλάκισης που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες στη Μάλτα, άρα τα συγκεκριμένα γεγονότα βασίζονται σε μαρτυρίες και δραματοποιούνται με τη βοήθεια μίας νεαρής γυναίκας που δεν είναι έγκυος. Η δημιουργός αντιμετωπίζει έξυπνα την εν λόγω πρόκληση, γυρίζοντας περισσότερο πειραματικά αυτό το σκέλος, περιλαμβάνοντας μία χορευτική σεκάνς με το Papa Don’t Preach που εν μέρει συμβαίνει σε μία εκκλησία.

Η κινηματογραφίστρια, στο πρώτο της ντοκιμαντέρ εδώ, βασίζει τα Αδέσποτα Κορμιά στις ατομικές μαρτυρίες ανθρώπων που έχουν ελεύθερη βούληση και θέλουν να ζουν σύμφωνα με αυτή, παίρνοντας ουσιαστικά θέση, δεν διστάζει όμως να συμπεριλάβει και τις εναλλακτικές, αντίθετες απόψεις. Συναντάμε έναν διάκονο που μιλάει για τη φρίκη του όταν συνειδητοποίησε πως τα έμβρυα απορρίπτονται ως ιατρικά απόβλητα, έναν μοναχό που παρότι εξαρτάται πλήρως από φροντιστές για την επιβίωσή του και μιλάει με τη βοήθεια υπολογιστή θεωρεί την ευθανασία μέγιστη τραγωδία, μία γυναίκα οργανωμένη σε σύλλογο ενάντια της έκτρωσης ανησυχώντας για το δημογραφικό πρόβλημα στη Μάλτα, και έναν χριστιανό που συνδέει την εξωσωματική γονιμοποίηση με τη ναζιστική ευγονική.

Μόνο εικασίες μπορώ να κάνω, όμως θα μάντευα πως εάν ο Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης είχε δεχθεί την πρόσκληση που του έκανε δημόσια η Γενική Διευθύντρια του Φεστιβάλ, Ελίζ Ζαλαντό, θα έβρισκε ισορροπημένη τη δουλειά της Ψύκου. Από την άλλη, η σκηνοθέτρια επανέρχεται επανειλημμένα στη θρησκεία και τον θρησκευτικό συμβολισμό, σχολιάζοντας έτσι τον αντίκτυπο που είχε ο χριστιανισμός στους νόμους των χωρών και υποδηλώνοντας, ενίοτε, μία θεολογικού τύπου ασυμφωνία (για παράδειγμα ο χριστιανός που αντιδρά στην ιδέα ενός είδους ευγονικής παρουσιάζεται ως αντίφαση με την ιδέα της τέλειας, παρθενικής γέννησης της Μαρίας που δημιούργησε έναν Θεάνθρωπο).

Η συμπερίληψη όλων των παραπάνω πάντως δεν παραπέμπει στον ισαποστακισμό, αλλά στη στιβαρότητα και την πολυπλοκότητα που μπορεί να έχει το σινεμά τεκμηρίωσης.

Πόση ελευθερία επιτρέπουμε στους απογόνους μας; Και μπορεί ποτέ ο άνθρωπος να εμποδίσει ούτως ή άλλως πραγματικά την ύπαρξη της ζωής;

Στο τελευταίο καρέ του Αδέσποτα Κορμιά, η υπογραφή της Ελίνας Ψύκου απαντάει χωρίς να απαντάει: «Στον Ν που γέννησα χωρίς να τον ρωτήσω, στην Ε και τον Β που με γέννησαν χωρίς να με ρωτήσουν, στο πλάσμα που αν είχε γεννηθεί, μπορεί να μην υπήρχα».