Η εκπλήρωση που σε περιμένει το καλοκαίρι στο ΚΠΙΣΝ

Όπως είναι τοποθετημένη η έκθεση επιβεβαιώνεται το ρητό που λέει ότι η πρώτη εντύπωση είναι και η πιο αληθινή:

Στην αρχειακή φωτογραφία την οποία θα συναντήσουν κατά πάσα πιθανότητα πρώτη απ’ όλα τα έργα όσοι βρεθούν να διασχίζουν την έκταση με τα αραιοφυτεμένα πεύκα δίπλα στο κανάλι του Πάρκου (το σημείο το οποίο στον χάρτη του ΚΠΙΣΝ ονομάζεται Εσπλανάδα), παρατηρούμε ένα περίτεχνο στριφογυριστό γλυπτικό ανάπτυγμα που είχε σχεδιαστεί αρχικά από την Άλεξ Μυλωνά με πρόθεση να μετατραπεί σε ένα εντελώς πρωτοποριακό κοίλο θεάτρου, αλλά τελικά στις κοιλότητές του αποτυπώνεται στη φωτογραφία να έχει υποδεχθεί τσαμπιά από σταφύλια και εσπεριδοειδή, έχοντας έτσι γίνει συνειδητά από την ίδια μια φρουτιέρα.

Δεν υπονοεί απαξίωση ή ειρωνεία αυτή η κίνηση, αλλά προσαρμοστικότητα και πραγματική εικαστική ελευθερία.

Ό, τι δε γίνεται μνημείο, γίνεται αντικείμενο ή εξάρτημα, γράφει όχι τυχαία ο υπότιτλος της υπαίθριας έκθεσης με την οποία το Κέντρο Πολιτισμού ΙΣΝ υποδέχεται το καλοκαίρι, ακολουθώντας τη φιλοσοφία απεύθυνσης στο ευρύ και όχι απαραίτητα εξειδικευμένο κοινό, όπως είχε κάνει πέρσι με τα «πεταμένα ρούχα» των The Nest Collective και πρόπερσι με τη γιγάντια αράχνη της Louise Bourgeois.

Η φετινή δημόσια παρουσίαση επαναφέρει στο σήμερα ένα όραμα που δεν εκπληρώθηκε ποτέ: το έτος 1976, σε μία από τις πρώτες εκθέσεις της Μεταπολίτευσης, η πάντα ανήσυχη και καλλιτεχνικά αεικίνητη γλύπτρια Άλεξ Μυλωνά, έχοντας ήδη κερδίσει μεγάλη καταξίωση στον χώρο (πράγμα σπάνιο για γυναίκα εικαστικό εκείνη τα χρόνια, με εξαιρέσεις μετρημένες στα δάχτυλα όπως της ίδιας αλλά και της Λήδας Παπακωνσταντίνου), αποκάλυψε στην αίθουσα τέχνης Πολύπλανο μια νέα ενότητα-σταθμός της πορείας της, όπως θα έκριναν αργότερα οι κριτικοί τέχνης: γλυπτά που φιλοδοξούσε να μεγαλώσουν σε διαστάσεις και να κατοικήσουν τον δημόσιο χώρο.

Παρουσίασε τις μακέτες για «αρχιτεκτονικές στην ουσία εφαρμογές χρηστικού και λειτουργικού χαρακτήρα», όπως παρατήρησε στη συνέντευξη Τύπου η Συραγώ Τσιάρα, επιμελήτρια της έκθεσης που έχει τον τίτλο Εκπλήρωση και διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης, έχοντας εντρυφήσει την πορεία της πρωτοπόρας εικαστικού και από τη θέση της στο MOMus-Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης παλιότερα.

Εκείνη τη δεκαετία, όσο ακόμη στη χώρα έννοιες όπως public art και κοινωνική γλυπτική ήταν άγνωστες, το διαισθητικό μυαλό της Μυλωνά συνέλαβε απελευθερωμένες μορφές με πρόθεση να αποτελέσουν σχέδια για χώρους λατρείας, μουσεία, βενζινάδικα, δημόσια ουρητήρια, αεροδρόμια.

«Έκανε μια υπέρβαση», συνεχίζει η επιμελήτρια και διευθύντρια της Πινακοθήκης, «επιχείρησε να συνδέσει την αισθητική με τη λειτουργικότητα, με βασικό παρονομαστή την ανθρώπινη αλληλεπίδραση – να δημιουργήσει μέσα απ’ τη γλυπτική τη συνθήκη για τη συνύπαρξη των ανθρώπων».

Να τους οδηγήσει μέσα από τη φόρμα, το παιχνίδι κενού και ύλης, να περιεργαστούν, να ανακαλύψουν και να χρησιμοποιήσουν από κοινού την κατασκευή στον δημόσιο χώρο, όπως δηλαδή καλούνται να κάνει ο κόσμος σε μία από τις εγκαταστάσεις που τοποθετήθηκαν στην Εσπλανάδα για να δοκιμάσει τις αντιδράσεις υποψιασμένων και ανυποψίαστων επισκεπτών.

Ένα «κάθισμα», τρεις χορευτές και η Άλεξ Μυλωνά

Η εικόνα της Άλεξ Μυλωνά, να κοιτάζει με σταυρωμένα χέρια και βλέμμα αποφασιστικό τον φακό μέσα στο εργαστήριό της, δείχνει σαν να υποδέχεται τον επισκέπτη που αγνοεί το πρόσωπο πίσω από το μεγάλο όνομα που σημάδεψε την ιστορία της τέχνης στο δεύτερο μισό του 21ου αι. Όπως και τα υπόλοιπα πέντε ασπρόμαυρα καρέ που θα συναντήσει ο επισκέπτης επάνω στις ειδικές λιτές κατασκευές από μέταλλο που τοποθετήθηκαν στην Εσπλανάδα (ανάλογης υφολογίας με την καλλιτεχνική ταυτότητα της Μυλωνά), είναι φωτογραφίες οι οποίες τραβήχτηκαν αμέσως μετά την έκθεση στο Πολύπλανο, που αναφέραμε παραπάνω.

Η εκπλήρωση που σε περιμένει το καλοκαίρι στο ΚΠΙΣΝ

Ντοκουμέντα από τη δεκαετία του 1970, τραβηγμένα μάλιστα από το χέρι της κόρης της γλύπτριας, Ελένης Μυλωνά, υποδηλώνοντας μια πολυεπίπεδη περίοδο επαφής των δυο τους στο ατελιέ που διήρκησε περίπου μία εβδομάδα και έφτασε στο μέγιστο της απελευθέρωσης όταν αποτυπώνεται στον φακό ολόγυμνη η Άλεξ να κατεβαίνει τη σκάλα του εργαστηρίου της, ανάμεσα στα έργα που είχε φιλοτεχνήσει.

Παρά την αναγνώριση που απολάμβανε εκείνη τη στιγμή ως εικαστικός και πρωτοπόρος της αφαίρεσης –ενδεικτικά, είχε συμμετάσχει στην εκπροσώπηση της χώρας στην Μπιενάλε της Βενετίας το 1960, του Σάο Πάολο το 1961 και του Μόντρεαλ το 1968,–, οι γλυπτικές προτάσεις της για αρχιτεκτονική δε βρήκαν εύφορο έδαφος.

«Πρέπει να αναφέρουμε ότι τη δεκαετία του 1970, ακόμη και η προσδοκία, η στόχευση μιας γυναίκας εικαστικού να δημιουργήσει γλυπτά μεγάλων διαστάσεων εφαρμοσμένου και λειτουργικού χαρακτήρα, δεν ήταν κάτι διαδεδομένα», επεσήμανε η Συραγώ Τσιάρα, θυμίζοντας ότι τέτοια πρότζεκτ εκείνη την εποχή είχαν υλοποιηθεί από ελάχιστους ελληνικής καταγωγής γλύπτες και αποκλειστικά στο εξωτερικό, σε πόλεις όπου το δημόσιο πρόγραμμα αναθέσεων για γλυπτικά έργα ήταν ανεπτυγμένο.

Εντούτοις, η Μυλωνά υπέδειξε μοναδική διάθεση προσαρμοστικότητας, ένα μάθημα που είναι χρήσιμο για όλους μας σήμερα. Στα καρέ στο Πάρκο Σταύρος Νιάρχος, τη βλέπουμε να φοράει άλλοτε σαν περικεφαλαία, άλλοτε σαν αξεσουάρ τα γλυπτικά έργα που είχε κανονικά οραματιστεί για τον δημόσιο βίο – μια διαδικασία μέσα από την οποία «αποδεικνύεται μια νέα πτυχή της προσωπικότητάς της», όπως υπογράμμισε η κα Τσιάρα, «και κατά μία έννοια ολοκληρώνει την καλλιτεχνική της προσωπικότητα».

Τα φωτογραφικά ντοκουμέντα επεκτείνονται και ολοκληρώνονται με τα δύο γλυπτά της έκθεσης, που είναι το κυρίως πιάτο σε επίπεδο εκπλήρωσης:

Το ένα γλυπτό είναι το Μπεριόσκα του 1957 – ένα πραγματικά πρωτοπόρο έργο από τις πλέον πειραματικές περιόδους της Μυλωνά (την περίοδο που φιλοτέχνησε από μπετόν και τη Μήδεια), μια σύνθεση από τρεις υπερφυσικά ψηλόλιγνες φιγούρες πιασμένες σε χορό που, όπως τις κοιτάς περπατώντας, δίνουν την αίσθηση της κίνησης, με φόντο το γαλάζιο του νερού απ’ το κανάλι του Πάρκου. Το δεύτερο είναι το Κάθισμα, το μόνο απ’ τα έργα-μακέτες εκείνης της έκθεσης στο Πολύπλανο που είχαν όντως μετατραπεί σε μεγάλα γλυπτά μερικά χρόνια αργότερα, στην αναδρομική έκθεση που διοργανώθηκε για την ίδια στην Εθνική Πινακοθήκη το 1986.

Το έργο αποκαταστάθηκε και βρίσκεται τώρα τοποθετημένο στο Πάρκο Σταύρος Νιάρχος, πρώτη φορά σε χώρο απόλυτα δημόσιας χρήσης. Πρόκειται ουσιαστικά για έναν ευφάνταστο, παιχνιδιάρικο τρόπο ανάπτυξης του κύκλους στις τρεις διαστάσεις, διαμορφώνοντας χώρους ανάπαυσης με ένα επίπεδο ιδιωτικότητας μεταξύ των θέσεων. Θα ήθελα να ήμουν από μια πλευρά όταν πιτσιρίκια θα το πλησίαζαν με απορία, ρωτώντας «μαμά, μπαμπά, τι είναι αυτό». Θα ήθελα να ακούσω τι θα απαντήσουν.

***

INFO

Άλεξ Μυλωνά | Εκπλήρωση
Ό,τι δε γίνεται μνημείο, γίνεται αντικείμενο ή εξάρτημα

Υπαίθρια έκθεση στην Εσπλανάδα του ΚΠΙΣΝ σε συνεργασία με την Εθνική Πινακοθήκη – Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτσου.

Είσοδος ελεύθερη

ΣΧΕΤΙΚΟ ΘΕΜΑ