Ποιες περιοχές είναι οι πιο ζεστές στην Αθήνα

Πίσω στο 2015, την περίοδο που ο Δήμος Αθηναίων προχωρούσε σε ανανέωση της Χάρτας Πρασίνου, ιδρύοντας Παρατηρητήριο Πρασίνου για την ετήσια καταγραφή των υφιστάμενων χώρων πρασίνου, στην πρωτεύουσα της Τσεχίας βρίσκονταν ήδη στο επόμενο κεφάλαιο της ιστορίας: Η τοπική αυτοδιοίκηση της Πράγας τότε, διαβλέποντας πόσο ευάλωτα θα είναι τα αστικά κέντρα στην κλιματική κρίση, έθεσε σε εφαρμογή ένα τετραετές πλάνο δράσης, μέσα στο οποίο περιγράφονταν αριθμητικά οι στόχοι βιωσιμότητας.

Για την επίτευξη των στόχων αυτών, οι υπάλληλοι του Ινστιτούτου Σχεδιασμού και Ανάπτυξης της πόλης (IPR Prague) άρχισαν να χρησιμοποιούν ένα νέας γενιάς εργαλείο σαν μπούσουλα – το ArcGIS παραμένει μέχρι σήμερα ένα από τα ισχυρότερα λογισμικά χαρτογράφησης και χωρικής ανάλυσης, παρέχοντας πληροφορίες από δορυφόρους και GIS συστήματα που είναι ιδιαίτερα χρήσιμα για τη δρομολόγηση στοχευμένων παρεμβάσεων, όπως εκείνες που ζητά μια πόλη στον καιρό των ακραία υψηλών θερμοκρασιών.

Παρατηρώντας έκτοτε τον αστικό ιστό από ψηλά με τη βοήθεια της τεχνολογίας, έχουν στη διάθεσή τους όλα τα στοιχεία που χρειάζονται: τα σημεία όπου η πυκνότητα του πληθυσμού είναι υψηλότερη, τα σημεία όπου συγκεντρώνονται οι ευάλωτες κοινωνικές ομάδες, τα σημεία όπου είναι χαμηλότερος ο δείκτης βλάστησης, τα σημεία όπου καταγράφεται το υψηλότερο θερμικό ρίσκο, δηλαδή ανεβαίνει πιο εύκολα ο υδράργυρος.

Ένα ανάλογο εγχείρημα για τη μητροπολητική περιοχή της Αθήνας εκπόνησαν οι ερευνητές Αλέξανδρος Πανταζής και Ελένη Βλάχου με το πρότζεκτ Heat Risk in Athens το οποίο δημοσίευσαν αρχές του 2024, στο πλαίσιο του μεταπτυχιακού προγράμματος Κλιματική Κρίση και Τεχνολογίες Πληροφορικής και Επικοινωνιών του Πανεπιστημίου Πειραιώς.

Στον απόηχο του πρωτόγνωρου καύσωνα Κλέων του περσινού έτους (όταν η μέση μέγιστη θερμοκρασία σημειώθηκε στους 37,1°C, ξεπερνώντας εκείνη του 1863, και η μέγιστη απόλυτη θερμοκρασία έφτασε τους 42,8° C στο Θησείο), στον απόηχο της δεκαετίας 2011-2020 που ήταν η θερμότερη από τα μέσα του 19ου αι. σύμφωνα με το ιστορικό κλιματικό αρχείο του Εθνικού Αστεροσκοπείου και έθεσε τα (ανησυχητικά) δεδομένα για το νέο κλίμα της Αττικής, αυτό το ερευνητικό πόνημα θα μπορούσε να αποτελέσει σανίδα σωτηρίας.

Ένα υποδειγματικό μοντέλο για τη χάραξη μιας νέας στρατηγικής αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής, που δεν θα βασίζεται σε οριζόντια μέτρα, αλλά σε στοχευμένες παρεμβάσεις ανά γεωγραφικό σημείο.

Οι κόκκινες περιοχές που χρήζουν άμεσης παρέμβασης

Σε μια μητρόπολη με έκταση 574,7 τετ.χλμ. όπου κατοικεί τουλάχιστον το 36% του συνολικού πληθυσμού της χώρας (3.059.764 από τα 10.432.481 άτομα, σύμφωνα με την απογραφή του 2021), σε μια πόλη που διαθέτει παράκτιο μέτωπο, περιτριγυρίζεται από (καταπατημένα και καταπονημένα από πυρκαγιές) βουνά, ενώ από πολεοδομικής άποψης έχει αναπτυχθεί κατά βάση χωρίς στρατηγικής σχεδιασμού, το αστικό μικροκλίμα είναι ιδιαίτερα πολύπλοκο.

Όπως γνωρίζουμε, ακόμη και παράγοντες όπως τα δομικά υλικά, οι επιφάνειες των κτιρίων και οι συγκεντρώσεις των ρύπων παίζουν ρόλο στη θερμοκρασία που τελικά αισθανόμαστε διασχίζοντας τους δρόμους.

Για το Heat Risk in Athens, το ερευνητικό δίδυμο χρησιμοποίησαν δορυφορικές εικόνες και πληθυσμιακά στοιχεία μέσω Google Earth Engine (GEE) αλλά και ArcGIS, του ίδιου εργαλείου δηλαδή που αξιοποιεί η τοπική αυτοδιοίκηση στην Πράγα.

Στην έκθεση έχουν συνδυαστεί τρεις κατηγορίες δεδομένων: η θερμοκρασία εδάφους, το ποσοστό της δενδροκάλυψης και η πυκνότητα πληθυσμού.

Παρακάτω, τα αποτελέσματα σχετικά με τις περιοχές που χρήζουν άμεσης παρέμβασης:

Yψηλό θερμικό ρίσκο (HRI > 3) υπολογίστηκε σε αυτοκινητόδρομους όπως η Πέτρου Ράλλη, η Λαμπράκη Γρηγορίου, η Τζαβέλλα, η Πειραιώς και η λεωφόρος Κηφισίας.
Οι οικιστικές περιοχές κατά μήκος των μεγάλων λεωφόρων επιβαρύνονται ανάλογα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ορισμένα τετράγωνα στην περιοχή των Αμπελοκήπων (λεωφ. Κηφισού), όπως και στην περιοχή του Περιστερίου (λεωφ. Θηβών).
Όσον αφορά τον Κεντρικό Τομέα και το Ιστορικό Κέντρο των Αθηνών, «κόκκινα» καταγράφηκαν τα οικοδομικά τετράγωνα εντός των ορίων της οδού Σταδίου και Σόλωνος μέχρι και την Ομόνοια. Το κόκκινο επεκτείνεται προς Σταθμό Λαρίσης, Μεταξουργείο, Κολοκυνθού, Σεπόλια, Πατήσια και Γαλάτσι.
Οι περιοχές υψηλού ρίσκου περιλαμβάνουν αρκετά οικοδομικά τετράγωνα του Κεντρικού Τομέα στις περιοχές Νέος Κόσμος, Παγκράτι και Καισαριανή (πάνω στις οδούς Υμηττού και Φιλολάου), καθώς και τμήματα του Βύρωνα και του κέντρου του Ζωγράφου.
Στο Νότιο Τομέα Αθήνας, παρόμοιες τιμές HRI εμφανίζονται στα οικοδομικά τετράγωνα της Καλλιθέας και της Νέας Σμύρνης, που συνορεύουν με τη λεωφόρου Συγγρού και τη Βενιζέλου.
Επίσης, σημειώνονται «κόκκινα» σημεία στη Νίκαια, τον Κορυδαλλό, το Κερατσίνι και τη Λαμπρινή.

Σε γενικές γραμμές, παρατηρήθηκε ότι η υψηλή επιφανειακή θερμοκρασία εντοπίζεται σε σημεία όπου υπάρχουν αποθήκες logistics, αυτοκινητόδρομοι, στο αεροδρόμιο και σε περιοχές όπου απουσιάζει η βλάστηση.

Στις αντίστοιχα επιβαρυμένες περιοχές της Πράγας, η τοπική αυτοδιοίκηση δρομολόγησε παρεμβάσεις δημιουργίας πάρκων, φυτεμένων επιφανειών και χώρων με τρεχούμενο νερό, ελέγχοντας ακολούθως την αλλαγή που έφεραν αυτά στη μέση θερμοκρασία των περιοχών.

ΣΧΕΤΙΚΟ ΘΕΜΑ