Η θεαματική γιορτή του Γκανέσα στην Ινδία, του θεού της ευημερίας
Εδώ και αιώνες, οι απανταχού Ινδοί γιορτάζουν τη γέννηση του Γκανέσα στα μέσα του Σεπτέμβρη, βουτώντας τα αγάλματα στο νερό και ζητώντας ευλογία και ευημερία για τη νέα σεζόν.
- 15 ΣΕΠ 2024
Χιλιάδες περίτεχνα γύψινα αγάλματα, πολύχρωμοι στολισμοί, ψαλμωδίες και πανηγυρικά τραγούδια. Έχουν προηγηθεί αρκετοί μήνες προετοιμασίας στην πόλη Μουμπάι για τον εντυπωσιακό εορτασμό των γενεθλίων του θεού Γκανέσα στα μέσα του Σεπτέμβρη, ενός ιδιαίτερα αγαπητού θεού στους λαούς του ινδουισμού που συνδέεται με την ευημερία και τον πλούτο, την καλή τύχη και τα νέα ξεκινήματα. Για να καλυφθούν οι ανάγκες της μεγάλης θρησκευτικής γιορτής, αμέτρητοι τεχνίτες έχουν ταξιδέψει εκεί από αρχές καλοκαιριού και μέχρι να φτάσει η μεγάλη μέρα αφοσιώνονται στη δουλειά, κλεισμένοι νύχτα μέρα στα εργαστήρια της πόλης.
Σύμφωνα με τα στοιχεία της Δημοτικής Ένωσης Μπριανμουμπάι, του διοικητικού οργάνου που είναι υπεύθυνο για την αστική υποδομή και διοίκηση στην πρωτεύουσα της Ινδίας, περισσότερα από 193.000 αγάλματα του θεού με το κεφάλι ελέφαντα παρασκευάστηκαν για τη φετινή γιορτή και έπειτα βυθίστηκαν στα νερά για το καθιερωμένο τελετουργικό κάθαρσης, τα περισσότερα από τα οποία προορίζονταν για οικιακή χρήση και τα υπόλοιπα για δημόσια χρήση.
Ενώ κατά τη διάρκεια του θρησκευτικού φεστιβάλ, έχει επιλεγεί τα πολύχρωμα ομοιώματα να μη βυθίζονται πλέον στα φυσικά ύδατα της περιοχής αλλά σε τεχνητές λίμνες και συντριβάνια (για λόγους προστασίας του περιβάλλοντος), το αποκορύφωμα της μεγάλης γιορτής εγγράφεται τη 10η μέρα, τη μέρα του Ανάντ Τσατουρντάσι, όταν οι πιστοί μεταφέρουν το μεγαλύτερο ομοίωμα της θεότητας στην ακτή και ψέλνοντας όλοι μαζί εισέρχονται μέσα στη θάλασσα, βιώνοντας την κάθαρση. Πιστεύεται ότι με αυτόν τον τρόπο ο θεός επιστρέφει στα επουράνια, γνωρίζοντας πλέον τις ευχές των ανθρώπων.
Το θέαμα είναι κάτι παραπάνω από εντυπωσιακό στην πυκνοκατοικημένη πρωτεύουσα της Ινδίας, όπως μεταφέρουν οι εικόνες του πρακτορείου Associated Press από τον πρόσφατο εορτασμό. Οι στολισμένοι δρόμοι, το αίσθημα γιορτής και ενότητας, οι χοροί και τα τραγούδια που ακολουθούν, φέρνουν αμέτρητους επισκέπτες κάθε κόσμο.
Η ιστορία του φεστιβάλ χάνεται στα βάθη των αιώνων.
Στα γραφόμενα του Ιταλού λόγιου Angelo de Gubernatis περιλαμβάνεται μια περιγραφή του εθίμου από το μακρινό 1886, χωρίς να έχουν αλλάξει ιδιαίτερα τα πράγματα μέχρι σήμερα. «Παρακολούθησα με μεγάλη περιέργεια τα πλήθη που μετέφεραν σε πομπή άπειρα είδωλα του θεού Γκανέσα. Κάθε μικρή συνοικία της πόλης, κάθε οικογένεια με όλα τα μέλη της, κάθε μικρή γωνιά του δρόμου μπορώ σχεδόν να πω, οργανώνει μια δική της πομπή, και οι φτωχότεροι μπορεί να μεταφέρουν απλά το μικρό τους είδωλο πάνω σε μια απλή σανίδα. Ένα πλήθος συνοδεύει το μεγάλο είδωλο, χειροκροτεί και φωνάζει επιφωνήματα χαράς, ενώ μια μικρή ορχήστρα προηγούταν».
Αναφορές του εθίμου εντοπίζονται από τον 17ο αιώνα, ή και παλαιότερα. Αλλά γνωρίζουμε ότι ο εορτασμός των γενεθλίων του θεού Γκανέσα στην Ινδία (νεότερου γιου του θεού Σίβα και της Παρβάτι) καθιερώθηκε ευρέως από τον μαχητή της αποικιοκρατίας των Βρετανών, Lokamanya Bal Gangadhar Tilak, στα τέλη του 19ου αιώνα, ως ένα στοιχείο κρίσιμο για τη διαμόρφωση της ινδουιστικής ταυτότητας.
Με άλλα λόγια, ήταν μια γιορτή που ενίσχυε την ενότητα και την πνευματικότητα των τοπικών κοινοτήτων, ένα σημείο αναφοράς για να μείνουν δυνατοί. Η φιλοσοφία αυτή παραμένει στον πυρήνα της γιορτής Γκανέσα Τσατούρθι (ή Βινάγιακα Τσατούρθι) μέχρι σήμερα. Στο πλαίσιο της γιορτής, διοργανώνονται πολιτιστικές δραστηριότητες όπως τραγούδι, θέατρο και ορχηστρικές βραδιές, αλλά και δράσεις αλληλεγγύης όπως δωρεάν ιατρικοί έλεγχοι και εθελοντικές αιμοδοσίες.
Είναι μια πληθωρική γιορτή που περιλαμβάνει όλα τα στάδια που ακολουθούν τα θρησκευτικά τελετουργικά ανά τον κόσμο: πρώτα οι πιστοί αφοσιώνονται στην πνευματική άσκηση, την ψαλμωδία και τη νηστεία, κάνουν τις προσφορές στις θεότητες, και έπειτα ενδίδουν σε ένα απελευθερωμένο γλέντι που ενέχει διονυσιακά στοιχεία, με πολλή μουσική, χρώματα και κέφι. Χαρακτηριστικά εδέσματα της γιορτής είναι γλυκά όπως τα μόντακα και τα λαντού τα οποία και θεωρούνται πως είναι αγαπημένα των θεών.
