Από ιστορικά καφενεία μέχρι λεωφορεία: Οι παραστάσεις που παίζονται εκτός θεάτρων
Με τη δύναμη του θεάτρου, το δρομολόγιο του 608 κατεβαίνει στην Κόλαση, ένα ψιλικατζίδικο στον Κορυδαλλό αποτυπώνει μια κοινωνία σε διάλυση και οι ταξιτζήδες βρίσκουν κοινά σημεία με παγιδευμένες θηλυκότητες.
- 30 ΟΚΤ 2024
Δεν είναι καινούργιο ότι η υπερπληθώρα φέρνει γρήγορα κορεσμό και έτσι ατονεί το αισθητήριο σύστημα το οποίο κατοικεί στον εγκέφαλό μας, αναζητώντας διαρκώς κάτι όλο και πιο νέο, πιο ξεχωριστό, πιο μοναδικό για να συγκινηθεί. Ωστόσο, δεν είναι μόνο αυτός ο λόγος που από την Κρίση και έπειτα, μαζί με το boom των θεατρικών σκηνών, καταγράφεται και μια μεγάλη «έξοδος» – μια έξοδος τόσο από ανεξάρτητες ομάδες όσο και θεσμούς όπως το Φεστιβάλ Αθηνών με το Άνοιγμα στην Πόλη (από το 2017), έξοδος σε στοές και δρόμους της πόλης, εγκαταλελειμμένα κτίρια, πλατείες και ιστορικά μνημεία.
Αφήνοντας τα αναπαυτικά καθίσματα ενός θεάτρου για χάρη ενός δημόσιου ή ημι-δημόσιου, ενδιάμεσου χώρου, αλλάζουν πολλές παράμετροι, όπως η φυσική θέση του θεατή και η σχέση του με τη σκηνική δράση, η ενέργεια και το «βάρος» της παράστασης είτε το γεγονός πως διαρρηγνύεται η ασφάλεια του τέταρτου τοίχου και ανοίγει το παράθυρο της τυχαιότητας. Το σημαντικότερο στην τρέχουσα χρονική στιγμή, όμως, είναι πως μια τέτοια παράσταση λειτουργεί σαν ήχος αφύπνισης μέσα σε μια πόλη που μοιάζει να έχει αδρανοποιηθεί από τις διαδικασίες εξευγενισμού και τις συνέπειες του τουρισμού.
Σε αυτό ακριβώς το σημείο εστιάζει το μονόπρακτο το οποίο (σε συμπαραγωγή του Θεάτρου του Παπουτσιού Πάνω στο Δέντρο και του Δημοτικού Θεάτρου Πειραιά) φτιάχτηκε για να παρουσιαστεί σε ιστορικά καφενεία του Πειραιά (από 4/11), από τη Νίκαια ως τη Δραπετσώνα.
Στη Σκιά της Μύγας, τα πολύτιμα κάποτε γειτονικά μαγαζιά που έχουν περάσει πια στη σφαίρα της νοσταλγίας και κινδυνεύουν να εγκαταλειφθούν, μετατρέπονται στο ιδανικό φυσικό σκηνικό για να φανεί καθαρά, με τρόπο άμεσο, ανθρώπινο και ειλικρινή, η αλήθεια μιας πόλης που αλλάζει, μιας γειτονιάς που μεταμορφώνεται σε «χώρο προσωρινής διαμονής» ο οποίος «καταναλώνεται καθημερινά από περιπατητές νέας κοπής», όπως αναφέρει στο σκηνοθετικό σημείωμα ο Τάσος Καρακύκλας. Η ηρωίδα είναι μια κάτοικος που ακολουθά τη μοίρα του εκτοπισμού (Σοφία Λιάκου), αγωνιώντας για το αν μπορεί τελικά να αλλάξει τη ροή των πραγμάτων.
Μέσα στην πραγματικότητα και τους κώδικες μιας δεύτερης κατηγορίας που ανήκει επίσης στα στέκια, την πραγματικότητα των μπιλιαρδάδικων της δεκαετίας του ’90 και του 2000, μεταφέρει το κοινό η site specific παράσταση του Γιώργου Κλεάνθους (από 23/11), στο υπόγειο του Roi Mat στην πλατεία Αμερικής. Με τα φώτα χαμηλωμένα και τους θεατές καθισμένους γύρω από τα μπιλιάρδα, το έργο εκτυλίσσεται πάνω και γύρω από την τσόχα, αλλά στην ουσία διεισδύει πιο πολύ στη μικροκοινότητα αυτών των μαγαζιών, τους χαρακτήρες και τις σχέσεις εξουσίας που αναπτύσσονται εκεί. Παρακολουθούμε το μαγαζί σε μία περίοδο παρακμής, όταν ένας παλιός θαμώνας του σκαρφίζεται μια απέλπιδα προσπάθεια για να το σώσει.
Όπως είχε εξηγήσει ο νεαρός σκηνοθέτης στο OneMan, τα ερεθίσματα για προέκυψαν από το αληθινό μπιλιαρδάδικο, όπου είναι σταθερός θαμώνας απ’ όταν μετακόμισε στην Αθήνα. Μάλιστα, θα ήταν πιθανότατα αδύνατον να είχε προκύψει το έργο υπό άλλες συνθήκες.
Το Roi Mat στο ομώνυμο ιστορικό μπιλιαρδάδικο στην Πλατεία Αμερικής
Η Αίθουσα Αναμονής στην έδρα του Σωματείου Οδηγών Ταξί
Και στις δύο περιπτώσεις βλέπουμε ότι αξιοποιείται θεατρικά η «αλήθεια» του χώρου – οι μυρωδιές, οι ήχοι, η ατμόσφαιρα.
Κάτι ανάλογο, αλλά με ποιητική διάσταση, πετυχαίνει η Αίθουσα Αναμονής της Δήμητρας Τάμπαση που επιστρέφει στον Σωματείο Οδηγών Ταξί (από 28/11). Στον 1ο όροφο ενός γερασμένου κτιρίου στο Μεταξουργείο όπου εδρεύει το ιστορικό σωματείο και οι τοίχοι είναι γεμάτοι φλούδες από την υγρασία και πανό με συνθήματα, εμφανίζονται οι ηρωίδες – τέσσερις άγνωστες μεταξύ τους κοπέλες που έχουν βρεθεί ξαφνικά παγιδευμένες σε ένα μεταιχμιακό χώρο.
Στον ελεύθερο χρόνο που τους δόθηκε απρόσμενα, θα ανακαλύψουν τελικά ότι καταδιώκονται όλες από πολύ παρόμοιες αγωνίες και σύνδρομα, συνέπειες όλα της πατριαρχίας που ρυθμίζει εμφανώς ή υπόρρητα την κοινωνία μας. Πρόκειται για ένα θεατρικό το οποίο προέκυψε μέσω συλλογικής διαδικασίας ανάμεσα σε όλες τους (σκηνοθέτρια και ηθοποιοί), κάτι το οποίο έδωσε τη δυνατότητα να αποτυπωθούν διαφορετικοί αλλά συγγενικοί προβληματισμοί φεμινιστικής ταυτότητας, σε έναν χώρο που στερεοτυπικά δεν συνάδει με το περιεχόμενο.
Να που υπάρχει όμως το κοινό σημείο ανάμεσα στους δύο αυτούς κόσμους τους οποίους είχαμε καταγράψει σε εκτενές ρεπορτάζ, ότι όλοι «έχουμε πληγεί από τα κοινωνικά στερεότυπα», όπως είχε δηλώσει ο πρόεδρος, Γιώργος Μπάτσος.
Στις φλέγουσες φεμινιστικές διεκδικήσεις και τη συντριβή ενός κόσμου που θεμελιώνεται πάνω στην έμφυλη ανισότητα βασίζεται ακόμη μια παράσταση που απαρνείται τη συμβατικότητα του τυπικού θεατρικού χώρου.
Είναι η σύγχρονη, πολυμεσική Μήδεια από την Ομάδα7 που έρχεται στο παλιό Ψιλικατζίδικο στα σύνορα Νίκαιας με Κορυδαλλό που επαναχρησιμοποιεί η ομάδα από το 2020. Στο έργο (Σκέψου, Μήδεια. Σκέψου!, από 2/11), στη μέση ενός διαλυμένου σκηνικού που ακροβατεί μεταξύ ονείρου και εφιάλτη, παρακολουθούμε δύο γυναίκες ερμηνεύτριες να αναμετρόνται ως δύο διαφορετικές Μήδειες, καθώς χάνουν τα χαρακτηριστικά τους και μεταμορφώνονται σταδιακά σε τέρατα, εγκλωβισμένα στο ίδιο παιχνίδι εξουσίας το οποίο μαστίζει την κοινωνία απ’ την εποχή της κλασικής τραγωδίας μέχρι σήμερα.
«Η Μήδεια είναι στην ουσία μια τραγωδία για την αδικία σε μια κοινωνία υπό διάλυση», αναφέρει το συνοδευτικό κείμενο, με το παλιό ψιλικατζίδικο να εντείνει από μόνο του την ατμόσφαιρα της διάλυσης, συνδυαστικά με τα σκηνικά της πειραματικής ομάδας.
Αναπόφευκτα, βλέπουμε ότι ακόμη και σε έργα που δεν είναι site-specific, ένας μη θεατρικός χώρος ορίζει σημεία της παράστασης. «Ο χώρος μου υπέβαλε την ιδέα να οργανώσω τη δράση σαν σε ένα μουσικό κουτί το οποίο θα μπορούσε αενάως να ξαναξεκινά από την αρχή», είχε δηλώσει στη συνέντευξή της η Ακτίνα Σταθάκη.
Το έργο Μια Ιστορία Έρωτα και Ποδοσφαίρου το οποίο παρουσιάζει η σκηνοθέτρια στον χώρο της στην Κυψέλη, το ανεξάρτητο art space 1927 –ένα διαμέρισμα πολυκατοικίας του ’30 με ξύλινο παρκέ και όμορφες καμάρες– μιλάει μεν για γήπεδα, πλατείες και ανοιχτούς χώρους, αλλά στην πραγματικότητα «η ζωή των ηρώων είναι πολύ περιορισμένη, έως ασφυκτική, οι προοπτικές τους μηδενικές», κάτι που εξυπηρετείται από τον χώρο όπου ανεβαίνει (μέχρι 17/11).
Από την άλλη εντελώς πλευρά, βρίσκεται η χαοτική πληθωρικότητα του έξω, των δρόμων της πόλης που δίνουν το ελεύθερο για γόνιμους συνειρμούς.
Κάπως έτσι, από τις πρεμιέρες που είναι στα προσεχώς έχουμε το 608 Inferno Κυκλική από την ομάδα Ηauscompanytheatre, όταν το ιστορικό λεωφορείο για το DNA της πόλης ξεφεύγει απ’ την πορεία του και οι θεατές-επιβάτες της (ήδη sold out) περφόρμανς ακολουθούν μια διαδρομή που αναλογεί στην Κόλαση του Δάντη. Η διαδρομή αρχίζει και τελειώνει στην πλατεία Αττικής, όσο στο ενδιάμεσο θηρία και βασανισμένες ψυχές γίνονται συνεπιβάτες, κάνοντας τους υπόλοιπους να αναρωτηθούν πόσο απέχει η κόλαση από την πραγματική ζωή (από 1/11).
