O Μιχάλης Τιτόπουλος νιώθει χαζός απέναντι στην πολιτική υποκρισία
Ο ηθοποιός συμπρωταγωνιστεί με τον Αντώνη Καφετζόπουλο -και ένα ασανσέρ- στην παράσταση The Dumb Waiter στο Θέατρο Σημείο. Μιλήσαμε μαζί του για τα παιχνίδια εξουσίας του πιντερικού έργου, αλλά και για τα παιχνίδια εξουσίας της ελληνικής κοινωνίας.
- 14 ΔΕΚ 2024
Ο ηθοποιός συμπρωταγωνιστεί με τον Αντώνη Καφετζόπουλο -και ένα ασανσέρ- στην παράσταση The Dumb Waiter στο Θέατρο Σημείο. Μιλήσαμε μαζί του για τα παιχνίδια εξουσίας του πιντερικού έργου, αλλά και για τα παιχνίδια εξουσίας της ελληνικής κοινωνίας.
Ο Μπεν και ο Γκας κλεισμένοι σε ένα υπόγειο δωμάτιο περιμένουν τις οδηγίες τους. Ο χρόνος κυλά, η ένταση πυκνώνει σε κάθε ανάσα, ενώ οι δυο τους μιλούν σοβαρά για πολύ καθημερινά θέματα: τα σακουλάκια του τσαγιού, το ποδόσφαιρο, τις ασήμαντες ειδήσεις της τρίτης σελίδας στην εφημερίδα.
Όμως, οι μυστηριώδεις και παράλογες παραγγελίες που έρχονται -κυριολεκτικά- άνωθεν, ανεβάζουν την ένταση, τεντώνουν τα νεύρα και δημιουργούν μιαν αίσθηση επικείμενης απειλής. Ο γνώριμος και οικείος κόσμος τους διαρρηγνύεται. Σαν κάποια δύναμη να παίζει ένα παιχνίδι. Σαν η πραγματικότητα που ζουν να μην είναι αυτή που νομίζουν.
Ξαφνικά, η ανησυχία τούς καταβροχθίζει. Ξαφνικά, είναι τόσο αδύναμοι να κατανοήσουν και να ελέγξουν τον παράξενο, όπως αποδεικνύεται, κόσμο που κατοικούν.
Αυτή είναι η υπόθεση του The Dumb Waiter του Χάρολντ Πίντερ, που ανεβαίνει στο Θέατρο Σημείο σε σκηνοθεσία της Δανάης Σπηλιώτη. Ο Γκας είναι ο Μιχάλης Τιτόπουλος. Ο Μπεν ο Αντώνης Καφετζόπουλος. Οι δυο τους συμπρωταγωνιστούν με ένα ασανσέρ – μας τα εξηγεί όλα ο Μιχάλης.
Έχεις ξαναπαίξει σε έργο του Πίντερ;
Όχι, δεν έτυχε. Δεν ξέρω πώς, αλλά δεν έτυχε. Ούτε κατά τη διάρκεια των σπουδών μου να φανταστείς (σ.σ. έχει σπουδάσει στο τμήμα Θεατρικών Σπουδών της Φιλοσοφικής Αθηνών και στη Δραματική Σχολή του Εθνικού Θεάτρου), ούτε στα χρόνια της επαγγελματικής μου πορείας στο θέατρο. Ταυτόχρονα, αυτή είναι και η πρώτη φορά που διάβασα Πίντερ.
Το συγκεκριμένο έργο που ανεβάζουμε δεν ανήκει στο θέατρο του παραλόγου, τουλάχιστον κρίνοντας από ένα μέρος του συνόλου του έργου του. Διαβάζοντας το The Dumb Waiter πιο πολύ διαπίστωσα ότι θέλει να υπογραμμίσει τον παραλογισμό των ήδη παραδεδομένων σχημάτων μας, όπως η γλώσσα, γι’ αυτό αρέσκεται στο λογοπαίγνιο. Δεν εισβάλει στη σκηνή κάτι μεταφυσικό. Οι διάλογοι καθαυτοί δεν είναι παράλογοι. Υπάρχει ωστόσο μία μη γραμμική αφήγηση, έτσι όπως την έχουμε συνηθίσει.
Είναι το έργο που ενέπνευσε τον Martin McDonagh να γράψει και να σκηνοθετήσει την ταινία Αποστολή στην Μπριζ (In Bruges, 2008) με τους Colin Farrell και Brendan Gleeson.
Ισχύει, την είχα δει αρκετά μικρότερος. Για να είμαι ειλικρινής, δεν θυμάμαι και πολλά πράγματα από την ταινία. Θυμάμαι όμως ότι μου άρεσε το δίδυμο των ηρώων και η μεταξύ τους σχέση, όπως και το ότι μου είχε εντυπωθεί ότι το Μπριζ πρέπει να είναι μια πανέμορφη πόλη.
Πώς έχετε προσεγγίσει το The Dumb Waiter στην παράσταση της Δανάης Σπηλιώτη;
Προσπαθήσαμε να διαβάσουμε όσο καλύτερα μπορούσαμε το έργο του Πίντερ. Ο ίδιος παρεμβαίνει αρκετά στη σκηνοθεσία. Γίνεται λεπτομερέστατος στην τοποθέτηση των ηρώων στον χώρο. Τους μετακινεί ή τους ακινητοποιεί σχεδόν σαν μαριονέτες.
Οι σιωπές και οι παύσεις, επίσης, παίζουν σημαντικό ρόλο. Εμφανίζονται συνεχώς σαν οδηγίες μέσα στο έργο, πράγμα το οποίο το κάνει σχεδόν μουσικό. Εμείς λοιπόν, προσπαθήσαμε να ακούσουμε τη μουσική αυτή και να τη φέρουμε στη σκηνή.
Η μεταφορική έννοια του Dumb Waiter είναι ο μικρός ανελκυστήρας φορτίων που χρησιμεύει για τη μεταφορά φαγητών και σερβίτσιων από και προς την κουζίνα. Ένας τέτοιος ανελκυστήρας υπάρχει στην παράστασή σας.
Είναι ο τρίτος παίκτης, ο τρίτος ηθοποιός. Είναι πρωταγωνιστική η παρουσία του στο έργο από ένα σημείο και μετά.
Τι θα έλεγες ότι συμβολίζει;
Ένα βιομηχανικό κατασκεύασμα που μεταφέρει τις εντολές που έρχονται άνωθεν και εκτελούνται κάτωθεν. Σε ένα μέρος όπως είναι η Αγγλία στην οποία ξεκινά η βιομηχανική επανάσταση, οι σχέσεις εργασίας των ανθρώπων πια με τη μηχανή και το κύκλωμα είναι άμεσα συνδεδεμένες και αλληλοεξαρτώμενες.
Κυριολεκτικά, τώρα σημαίνει είτε «χαζός σερβιτόρος», είτε «μουγγός σερβιτόρος», είτε -ακόμα πιο κυριολεκτικά- «ο χαζός που περιμένει». Ποια από τις τρεις έννοιες θα έλεγες ότι είναι πιο κοντά στην παράσταση που έχετε φτιάξει;
Το «χαζός που περιμένει». Ουσιαστικά πρόκειται για μια κατάσταση αναμονής για μια εντολή. Θύματα της οποίας πέφτουν και οι δύο ήρωες του έργου. Η χαζομάρα προκύπτει από την αδυναμία τους να διατυπώσουν μια κρίση και να αξιολογήσουν τις εντολές που τους ζητούνται. Εκτελούν άκριτα οποιαδήποτε εντολή, πληρώνοντας στο τέλος το αποτέλεσμα της επιλογής αυτής.
Ο Γκας που υποδύεσαι ποιος είναι;
Συναντάμε τον Γκας σε έναν ερωτηματικό οίστρο. Με μια ανάγκη να διαλευκάνει ένα μυστήριο σε έναν κόσμο κρυπτικό. Να φωτίσει λίγο το ίδιο του το πνευματικό σκοτάδι, αλλά και το κυριολεκτικό που περιβάλλει την ίδια του την εργασία ακόμα ίσως και την ίδια τη ζωή του. Ζητάει συνεχώς εξηγήσεις για το πώς λειτουργούν τα πράγματα. Χρησιμοποιεί τη λογική για να κατανοήσει έναν κόσμο παράλογο. Κάθε τόσο πέφτει σε ένα αδιέξοδο, πράγμα που εγείρει καινούργιες ερωτήσεις.
Και ο Μπεν που υποδύεται ο Αντώνης Καφετζόπουλος;
Ο Μπεν δείχνει πιο κατασταλαγμένος. Φαίνεται να καταλαβαίνει τον παραλογισμό της πραγματικότητας, όμως προτιμά να τον αποδεχτεί ως έχει και να μην προβάλει ιδιαίτερες αντιστάσεις, προσπαθώντας να βρει όση ηρεμία και γαλήνη του αντιστοιχεί. Βρίσκει πάντα τις εξηγήσεις πάνω σε νοηματικά κενά που προκύπτουν και προχωρά υποστηρίζοντας ότι έτσι έχουν τα πράγματα και οφείλει κανείς να τα αποδεχτεί για να μην αποτρελαθεί.
Ο κόσμος μας σήμερα έχει περισσότερους Μπεν ή Γκας;
Θα έλεγα περισσότερους Μπεν με μεγάλη διαφορά. Ειδικότερα, μπαίνοντας στην παραγωγική διαδικασία, η αναζήτηση παύει και η αντίσταση αμβλύνεται. Τη θέση της παίρνει η ανάγκη για επιβίωση, για προσωπική ευτυχία με όποιον τρόπο δύναται να την αποκτήσει κανείς μέσα σε ένα κοινό για όλους περιβάλλον.
Η συνεχής αναζήτηση στη λειτουργία ενός σύγχρονου τρόπου ζωής θα σε οδηγήσει μπροστά σε διλήμματα ηθικά, πολιτικά, κοινωνικά, που αν δεν αποδεχτείς μάλλον θα πρέπει να αποβληθείς.
Αν μπορούσες να μου εξηγήσεις την επικαιρότητα του έργου φέρνοντάς μου ένα παράδειγμα από τη σύγχρονη ελληνική πραγματικότητα, ποιο θα ήταν αυτό;
Είναι ό,τι κάνει τον άνθρωπο να συνεχίσει να ζει σε μια σύγχρονη κοινωνία, η οποία γιγαντώνει συνεχώς τις ανισότητες οικονομικές και κοινωνικές. Είτε από φόβο είτε από κυνισμό είτε από άγνοια συνεχίζει να τις τροφοδοτεί και να τις υπηρετεί. Και όποιος εγείρει ερωτήματα και διαφωνίες να θεωρείται χαζός ή γραφικός γιατί αντιμετωπίζει τον παραλογισμό ως παραλογισμό.
Τι σε κάνει να νιώθεις χαζός σήμερα;
Οι σχέσεις που αναπτύσσονται ανάμεσα στους ανθρώπους και στα συστήματα που διαθέτουν μεγάλη εξουσία. Η κοινωνική και η οικονομική αδικία. Μπορεί εύκολα ένας εφοπλιστής ας πούμε να κάνει παράνομες πράξεις για τις οποίες κάποιος άλλος θα φυλακιζόταν, αλλά εκείνος όχι μόνο δεν φυλακίζεται, αλλά πριμοδοτείται κιόλας και γίνεται σημαίνον μέλος της κοινωνίας. Φορολογείται ο πολίτης με όποιον τρόπο υπάρχει αλλά δεν υπάρχει φορολόγηση στα υπερκέρδη των τραπεζών. Δεν ξέρουμε ακόμα πώς έγινε ό,τι έγινε στα Τέμπη με τις αλλοιωμένες συνομιλίες και τα βαγόνια με φορτία που θάφτηκαν.
Πηγαίνει στο πολιτικό πιο πολύ η σκέψη μου, εκεί όμως διαμορφώνεται ένα μεγάλο μέρος της εξουσίας που μας ασκείται. Εκεί βλέπεις την αδυναμία σου να βγαίνει στην επιφάνεια και την υποκρισία σε τέτοιο βαθμό που μόνο χαζό σε κάνει να αισθάνεσαι.
Πόσο πολιτικό θεωρείς τελικά ότι είναι το The Dumb Waiter του Πίντερ, χωρίς βέβαια να χαρακτηρίζεται ως τέτοιο;
Κατά τη γνώμη μου είναι άκρως πολιτικό. Πρόκειται για μια προσπάθεια περιγραφής των ανθρωπίνων σχέσεων ως σχέσεων εξουσίας σε εκείνους που είτε τη δέχονται (την εξουσία αυτή), είτε την ασκούν.
***
***
The Dumb Waiter
Μετάφραση: Μιχάλης Μακρόπουλος
Σκηνοθεσία: Δανάη Σπηλιώτη
Διανομή: Αντώνης Καφετζόπουλος, Μιχάλης Τιτόπουλος
Σκηνικά-Κοστούμια: Πάρις Μέξης
Μουσική: Δημήτρης Χατζηζήσης
Φωτισμοί: Μελίνα Μάσχα
Βοηθός για κείμενο: Βαγγέλης Πρασσάς
Κατασκευή σκηνικού: Φάνης Κουλούρης
Φωτογραφίες promo: Μαριλένα Αναστασιάδου
Μακιγιάζ promo: Ειρήνη Γάτου
Επικοινωνία & Γραφείο Τύπου: Μαρία Τσολάκη
Διαφήμιση-Social Media: RENEGADE MEDIA, Βασίλης Ζαρκαδούλας
Διεύθυνση και εκτέλεση παραγωγής: Kart Productions
Παραγωγή: Τεχνηχώρος
Info: Θέατρο Σημείο (Χαριλάου Τρικούπη 4, Καλλιθέα). Πέμπτη, Παρασκευή, Σάββατο στις 21.00, Κυριακή στις 20.00.
Προπώληση εδώ.
