Ο Λιμός: Ένα βιβλίο για την σκοτεινή Αθήνα της Κατοχής

Πάντα υπήρχαν έλληνες συγγραφείς που διακρίνονταν στο μυθιστόρημα εποχής. Οι ήρωές τους, οι χαρακτήρες των εγχώριων ιστορικών μυθιστορημάτων, πατούσαν πάντα σταθερά τα πόδια τους στη γη και είχαν τη βάση τους στην πραγματικότητα της ελληνικής κοινωνίας, κύριο στοιχείο της επιτυχίας τους και της αποδοχής τους από το αναγνωστικό κοινό. Τα τελευταία χρόνια όμως έχει εμφανιστεί στην ελληνική λογοτεχνία μια νέα γενιά αναγνωσμάτων που ανεβάζουν τον πήχη ακόμη ψηλότερα.

Βιβλία που παντρεύουν τα ιστορικά στοιχεία από την πραγματική ιστορία της χώρας με την αγωνία μιας νουάρ, αστυνομικής αφήγησης. Ξεκινώντας από το σήμερα, την οικονομική κρίση και τα πρόσωπα που απαρτίζουν το πολιτικό σκηνικό, μέχρι πίσω σε αρκετές από τις μαύρες εποχές που έχει διανύσει η Ελλάδα, όπως πιο πρόσφατα τη χούντα των συνταγματαρχών και την κατοχή. Τα βιβλία αυτά πλέκουν αληθινές ιστορικές πληροφορίες και πρόσωπα, με συναρπαστική πλοκή και καταιγιστική δράση, καταφέρνοντας να βάλουν τον αναγνώστη στο κλίμα της εποχής για την οποία μιλούν. Ταυτόχρονα, μοιράζονται μαζί μας πληροφορίες και λεπτομέρειες για το παρελθόν ή φέρνουν στο φως μαρτυρίες που παραμένουν αθέατες εδώ και καιρό, χαμένες κάτω από τη γενίκευση της ιστορίας.

Ένα εξαιρετικό δείγμα αυτού του είδους των βιβλίων είναι και το μυθιστόρημα για το οποίο θα μιλήσουμε σήμερα, Ο λιμός του Πάνου Αμυρά, ένα βιβλίο που μας γυρνά στη δεκαετία του ‘40 και μιλά για την Αθήνα της Κατοχής.

Βρισκόμαστε στα τέλη του 1941. Η Αθήνα βρίσκεται υπό γερμανική κατοχή. Η πείνα μαστίζει τους κατοίκους της, ενώ οι αξιωματούχοι των Ες Ες γευματίζουν πλουσιοπάροχα στο ξενοδοχείο Μεγάλη Βρεταννία. Οι δυνάμεις κατοχής δε δίνουν καμία σημασία στα σκελετωμένα παιδιά που ζητιανεύουν λίγο ψωμί. Υπάρχουν μόνο οι προσπάθειες μεμονωμένων ανθρώπων να αντισταθούν και να αποτρέψουν τον αφανισμό του πληθυσμού της πόλης από το μεγάλο λιμό.

Μέσα σε αυτή την πόλη που αργοπεθαίνει, την πόλη στην οποία ανθίζει η μαύρη αγορά και φαίνεται να επιβιώνουν μόνο οι δωσίλογοι και οι συνεργάτες των Γερμανών, ζει ο υπαστυνόμος Νίκος Αγραφιώτης. Ο Αγραφιώτης επιστρέφει στο αστυνομικό σώμα μερικούς μήνες μετά το κατέβασμα της σβάστικας στην Ακρόπολη από τους φοιτητές Μανώλη Γλέζο και Απόστολο Σάντα, γεγονός για το οποίο έχει τεθεί σε διαθεσιμότητα.

Ο υπαστυνόμος αναλαμβάνει τη διαλεύκανση μιας άγριας δολοφονίας. Ο λοχαγός των Ες Ες Χάιντριχ  Κράους δολοφονείται μέσα στο ξενοδοχείο Μεγάλη Βρεταννία, το ίδιο το καλά φυλαγμένο αρχηγείο της Βέρμαχτ στην πόλη. Το πτώμα του πέφτει από τον δεύτερο όροφο του κτιρίου.

Ο Κράους όμως βρίσκεται στην Ελλάδα για μια μυστική έρευνα, απεσταλμένος του υπουργού Προπαγάνδας, του περιβόητου Γιόζεφ Γκέμπελς. Η δολοφονία του έρχεται μια μέρα πριν πετάξει πίσω στη Γερμανία, κουβαλώντας μαζί του έναν χαρτοφύλακα γεμάτο με έγγραφα σχετικά με την έρευνά του. Χαρτοφύλακα που τώρα έχει στην κατοχή του ο δολοφόνος.

Η υπόθεση της δολοφονίας ανατίθεται από τον Γερμανό διοικητή στην Ελληνική αστυνομία, σε μια προσπάθεια να γλιτώσει από την πιθανή αποτυχία της έρευνας ο ίδιος. Έτσι, ο Αγραφιώτης προσπαθεί να ανακαλύψει το τι συμβαίνει στην πραγματικότητα, μέσα σε μια Αθήνα γεμάτη απελπισία και σκοτάδι. Μόνος του, αλλά και με τη βοήθεια ενός παλαίμαχου αστυνομικού και μιας μυστηριώδους γυναίκας που θα τον υποστηρίξουν, θα αναζητήσει πληροφορίες για το έγκλημα. Θα αντιμετωπίσει αξιωματούχους των Ες Ες και μέλη της Ειδικής Ασφάλειας. Θα ακολουθήσει το νήμα των στοιχείων μέσα σε καμπαρέ και κακόφημα στέκια, θα μιλήσει με ανθρώπους της πόλης που έχουν πολλά να κρύψουν και θα αναζητήσει πληροφορίες όπου κι αν βρίσκονται. Θα συγκρουστεί με όλους όσους σταθούν εμπόδιο στην αλήθεια.

Ο Πάνος Αμυράς είναι ένας πρωτοεμφανιζόμενος συγγραφέας που μας συστήνουν οι Εκδόσεις Διόπτρα και το ντεμπούτο του είναι δυναμικό και ζωντανό. Ο Αμυράς περιγράφει την Αθήνα της Κατοχής και του λιμού μέσα από μια συναρπαστική, γρήγορη αφήγηση..

Τα δύο χρόνια της έρευνας που χρειάστηκε ο συγγραφέας πριν γράψει την πρώτη λέξη του μυθιστορήματός του φαίνονται σε κάθε του σελίδα. Ο Αμυράς πλέκει πραγματικά ιστορικά γεγονότα και πρόσωπα, μερικά από τα οποία δε γνωρίζουμε εμείς σήμερα, με την πλοκή ενός νουάρ αναγνώσματος. Η καθημερινότητα της κατοχικής Αθήνας, η πολιτική και στρατιωτική ζωή της, παρουσιάζονται στο βιβλίο παράλληλα με την ιστορία του πρωταγωνιστή του, Νίκου Αγραφιώτη.

Και είναι ακριβώς αυτή η μίξη του πραγματικού με το μυθοπλαστικό που τοποθετεί το μυθιστόρημα ένα σκαλοπάτι πιο πάνω από άλλα του είδους. Ο λιμός είναι ένα ιστορικό μυθιστόρημα σε αστυνομικό φόντο. Ένα βιβλίο το οποίο ο αναγνώστης δε θα μπορέσει εύκολα να αφήσει από τα χέρια του, αλλά και από το οποίο θα αντλήσει πληροφορίες για γεγονότα της ελληνικής ιστορίας που έχουν πλέον σχεδόν χαθεί από τη συλλογική μνήμη.

Η ιστορική ακρίβεια και ο ρεαλισμός του βιβλίου, η φτώχεια και η πείνα των Αθηναίων, ο άμεσος τρόπος με τον οποίο ο συγγραφέας παρουσιάζει την Αθήνα εκείνης της εποχής, με τους μικρούς, καθημερινούς ήρωές της να στέκονται απέναντι σε μια τεράστια τραγωδία, είναι που κάνουν την ανάγνωσή του απολαυστική. Τα ιστορικά πρόσωπα που παρελαύνουν από τις σελίδες του και ο τρόπος με τον οποίο ο Αμυράς τα συνδέει στην αφήγησή του ανεβάζουν ακόμη περισσότερο το επίπεδο της γραφής και αποδεικνύουν το βάθος της πλοκής.

Είμαι απόλυτα σίγουρος πως αυτή δεν είναι η τελευταία φορά που μαθαίνουμε για τις περιπέτειες του αντισυμβατικού Νίκου Αγραφιώτη στην Αθήνα του ‘40. Ο αστυνόμος έχει σίγουρα πολλά να αντιμετωπίσει και πολλά να μας μάθει ακόμα. Ο Αγραφιώτης είναι ένας ήρωας που κουβαλά αρκετά από τα θετικά και τα αρνητικά στοιχεία της προσωπικότητας των μεγάλων ντετέκτιβ της παγκόσμιας αστυνομικής λογοτεχνίας. Η τοποθέτησή του στη συγκεκριμένη εποχή και τοποθεσία κάνουν το χαρακτήρα να μοιάζει ικανός για ακόμη μεγαλύτερα πράγματα στο μέλλον. Και ένα είναι σίγουρο: Εμείς θα τα περιμένουμε.