Ο Matthew French αλλάζει αθόρυβα τον κόσμο μας κάθε μέρα

Τον Matt τον γνώρισα σχεδόν τυχαία πριν από μερικές εβδομάδες, σε μία ολιγοήμερη επίσκεψή του στην Αθήνα. Πριν τον συναντήσω, ήξερα για εκείνον ότι ταξιδεύει σε όλο τον κόσμο βοηθώντας ανθρώπους σε ομάδες μειονοτήτων. Κάτι που αρκούσε από μόνο του για να θέλω να τον βάλω μπροστά σε ένα δημοσιογραφικό μαγνητόφωνο. Αφού πάτησα το stop σε αυτό το μαγνητόφωνο, ολοκληρώνοντας μια πολύ ωραία κουβέντα μαζί του, έμαθα πολλά περισσότερα για εκείνον και την καθημερινότητά του. Έμαθα ότι οι πιο ‘όμορφοι’ άνθρωποι σε αυτή τη ζωή είναι εκείνοι που επιφέρουν την αλλαγή, χωρίς να το φωνάζουν, χωρίς να το διαφημίζουν.

Η διεθνής μη κυβερνητική οργάνωση για την οποία εργάζεται ονομάζεται ‘Heartland Alliance’s Global Initiatives for Human Rights’ και έχει έδρα το Chicago. Μία οργάνωση που προσπαθεί να αντιμετωπίσει πολλά και διαφορετικά προβλήματα τα οποία αντιμετωπίζουν άνθρωποι σε όλο τον κόσμο. Ακούγεται γενικό και χαώδες; Είναι. “Τι κάνουμε; Ενδυναμώνουμε συγκεκριμένες πληθυσμιακές ομάδες ανθρώπων που έχουν περιθωριοποιηθεί. Δεν ασχολούμαστε με μία μόνο συγκεκριμένη ομάδα ανθρώπων. Υπάρχουν προβλήματα που σχετίζονται με τα ανθρώπινα δικαιώματα σε ολόκληρο τον κόσμο, είτε μιλάς για ανθρώπους με αναπηρία είτε για την κοινότητα LGBT είτε για αποφυλακισμένους”. Ακούγεται φανταστικό; Είναι.

Φωτογραφίες: Φραντζέσκα Γιαϊτζόγλου Watkinson

Η δουλειά τους είχε ξεκινήσει περισσότερο με την LGBT κοινότητα. Αλλά όπως λέει ο ίδιος, συνειδητοποίησαν πολύ σύντομα ότι τα προβλήματα τα οποία αντιμετωπίζουν οι διάφορες μειονότητες είναι παρόμοια, σε όποια μειονοτική ομάδα κι αν τους κατατάσσει η κοινωνία. Οπότε διεύρυναν την δραστηριότητά τους. Στην ερώτηση γιατί στηρίζουν ήδη υπάρχουσες συνιστώσες και οργανώσεις, η απάντηση εξηγεί γιατί πολλά άλλα διεθνή εγχειρήματα αποτυγχάνουν με τον τρόπο που λειτουργούν. “Θέλουμε να δουλεύουμε με ομάδες ανθρώπων που βιώνουν το πρόβλημα καθημερινά. Μόνο εκείνοι μπορούν να αναγνωρίσουν σωστά το πρόβλημα και να προτείνουν λύσεις. Αυτό που προσπαθούμε εμείς είναι να τους εκπαιδεύσουμε, να τους δείξουμε όλους εκείνους τους μηχανισμούς που έχουν στην φαρέτρα τους και να τους στηρίξουμε οικονομικά ώστε να πετύχουν τον σκοπό τους”.

Είναι λοιπόν μία ομάδα ανθρώπων ή οργάνωση στην Νιγηρία, στο Λάος, στην Ελλάδα, στην Αμερική που θέλει βοήθεια στο να αποφυλακιστούν κάποιοι που κρατούνται παράνομα, στο να μην περάσει νομοθεσία που εναντιώνεται στα δικαιώματα των ομοφυλόφιλων, στο να συσταθεί μία τοπική NGO και θέλει βοήθεια. Ο Matt είναι ένας από εκείνους στην ομάδα του που θα ταξιδέψουν σε αυτή τη χώρα και θα μείνουν εκεί μέχρι οι άνθρωποι αυτής της οργάνωσης να εκπαιδευτούν στο πώς να αντιμετωπίζουν τα προβλήματα, να ανακαλύψουν δικαιώματα και υπηρεσίες που δεν ήξεραν καν ότι υπάρχουν και να εφαρμόσουν το σχέδιο το οποίο έχουν. Το ότι ο Matt και η εταιρεία του δουλεύουν με ομάδες ανθρώπων που βρίσκονται στη χώρα που υπάρχει το πρόβλημα από το να παρεμβαίνουν οι ίδιοι από μακριά, είναι για εμένα το πιο σημαντικό. “Πρέπει εκείνοι να ζητήσουν τη βοήθειά μας, πρέπει εκείνοι να εφοδιαστούν κατάλληλα ώστε την επόμενη φορά που θα αντιμετωπίζουν ένα πρόβλημα, να ξέρουν πώς να το αντιμετωπίσουν μόνοι τους, να είναι πιο ισχυροί, να είναι πιο αποτελεσματικοί. Δεν χρηματοδοτούμε απλά τις διάφορες ομάδες. Ερχόμαστε σε επαφή μαζί τους, τους εκπαιδεύουμε και μετά τους χρηματοδοτούμε για να μπορούν να φέρουν την αλλαγή”.

Δεν μπορώ παρά να τον ρωτήσω αν υπάρχουν φορές που νιώθει ότι δεν βοηθά. Γιατί δεν είναι πάντα μετρήσιμο αυτό που κάνει. Η αποζημίωση δεν έρχεται εύκολα στον κόσμο τον οποίο μου περιγράφει. “Πολλές φορές αναρωτιέμαι. Γιατί δεν προσφέρουμε μία άμεση υπηρεσία, δεν γιατρεύουμε κάποιον. Όταν θες να ισχυροποιήσεις ένα κίνημα, δεν έχεις εύκολο τρόπο να το μετρήσεις. Εκπαιδεύουμε τους ανθρώπους σε μηχανισμούς και διαδικασίες και μετά κάνουμε ένα follow up να δούμε αν τις χρησιμοποιούν σωστά και αν θα τις ξαναχρησιμοποιήσουν σωστά και στο μέλλον. Προσπαθούμε να δημιουργήσουμε ένα ολιστικό πακέτο στήριξης. Πολλές φορές ευτυχώς βλέπουμε ανθρώπους να κάνουν ξανά και ξανά όσα τους εκπαιδεύσαμε να κάνουν”.

Είχα απέναντί μου έναν άνθρωπο που μιλούσε για τη δουλειά του σαν να μιλά για ένα κομμάτι της ψυχής του. Ήξερα ότι είχε χιλιάδες ιστορίες να μου πει για μερικές από τις δεκάδες χώρες στις οποίες είχε ταξιδέψει, για όλους εκείνους που έχει συναντήσει. Ήθελα όμως να ξέρω τι είναι εκείνο που τον κάνει να φτιάχνει τόσο συχνά μια βαλίτσα, που τον κάνει να βάζει τον εαυτό του σε περιοχές κινδύνου, που τον κάνει να ξυπνά το πρωί και να συνεχίζει αυτή τη δουλειά. “Νομίζω το καύσιμο προέρχεται μέχρι ένα σημείο από τους ανθρώπους που συναντώ. Μου δίνει μεγάλη έμπνευση να βλέπω ανθρώπους σε πολύ εχθρικές καταστάσεις να πιστεύουν τόσο πολύ στην αλλαγή, να βλέπω ανθρώπους που οι ίδιοι φέρνουν την αλλαγή”.

Δεν φαντάζομαι τον εαυτό μου σαν κάποιον που ηγείται της αλλαγής, θεωρώ ότι βοηθάω σε μια διαδικασία.

Πώς είναι δυνατόν αυτός ο άνθρωπος να μην διαδηλώνει ότι ηγείται της αλλαγής, ότι αυτό που κάνει κάθε μέρα έχει επίπτωση στις ζωές των ανθρώπων γύρω του, ότι μπορεί μέσα σε μια δική του Πέμπτη στο γραφείο να δώσει ελπίδα σε ανθρώπους που ζουν φοβισμένοι; Πώς γίνεται να θεωρεί ότι απλά βοηθά μια διαδικασία; “Ακόμα και το να βοηθάω σε αυτή τη διαδικασία που μπορεί να επιφέρει αλλαγή, είναι κάτι που έχει πολλή σημασία για εμένα. Συναντώ ανθρώπους που η πραγματικότητά τους είναι σοκαριστικά διαφορετική σε σχέση με τη δική μου και τη δική σου. Έχω τεράστιο σεβασμό για κάθε έναν από εκείνους που συναντώ αλλά και για την ομάδα μου και τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζουμε τις καταστάσεις”.

Χαμογελούσε κάθε φορά που μου μιλούσε για τους ανθρώπους που συναντά στις διάφορες χώρες. Για τις προσπάθειες που γίνονται. Για τις μεγάλες νίκες. Κι όμως μου μιλούσε τόσο ταπεινά για τη δουλειά του που με έκανε να νιώθω μια χαράδρα να χωρίζει ανθρώπους όπως ο Matt από τον μέσο πολίτη αυτής της χώρας (εμού συμπεριλαμβανομένου) που θεωρεί ότι το δικό του πρόβλημα είναι εκκωφαντικά μεγάλο για να μπορεί να ασχοληθεί με του διπλανού του. Το χαμόγελό του με έκανε να θέλω να μιλήσουμε για τα συναισθήματα αυτής της δουλειάς, για τα πράγματα που τον χαροποιούν και εκείνα που τον τρομάζουν. Ξεκινώ από τον θυμό γιατί σκέφτομαι ότι είναι κάτι που θα πρέπει να αισθάνεται πολύ συχνά με τις καταστάσεις που συναντά. “Αν θύμωνα με όσα συναντούσα, δεν θα μπορούσα να κάνω αυτή τη δουλειά. Είναι κυρίως έκπληξη και σοκ το οποίο νιώθω πολλές φορές. Όσοι σε αυτόν τον χώρο έχουν τη μάσκα ενός θυμωμένου εκδικητή, είναι συνήθως γιατί δεν έχουν αντιληφθεί το θέμα, δεν έχουν την απαραίτητη γνώση ή ζουν πολύ μακριά από το ζήτημα. Πρέπει να μιλήσεις με τους ανθρώπους που βιώνουν το πρόβλημα, να απλώσεις μπροστά τους δυνατότητες και γνώση για να δεις την σκέψη τους να εξελίσσεται. Εκεί βρίσκεται και η χαρά. Στις σχέσεις που αναπτύσσουμε με αυτούς τους ανθρώπους που συναντάμε σε κάθε χώρα, τους ανθρώπους που μας εμπνέουν”.

Και αν αυτή είναι η χαρά, ο φόβος πού είναι; “Υπάρχουν δεκάδες επιθέσεις που γίνονται, πολλά από τα ξενοδοχεία στα οποία έχω μείνει, έχουν δεχθεί βομβιστικές επιθέσεις σε άλλο χρόνο, υπάρχουν χώρες στις οποίες σίγουρα αισθάνεσαι λιγότερο ασφαλής όταν δουλεύεις, στην Αφρική και την Μέση Ανατολή. Αλλά δεν με τρομάζει αυτό. Με τρομάζει περισσότερο ο τρόπος με τον οποίο αντιμετωπίζουμε τα προβλήματα σαν κοινωνίας και η αδυναμία των μηχανισμών να δράσουν σωστά”. Τον ρωτάω αν είναι πιο εύκολο να έρθει η αλλαγή σε μία δυτική κοινωνία που θεωρητικά έχει κάνει κάποια βήματα προς την αποδοχή των περισσότερων μειονοτικών ομάδων. Θα ξεκινήσω την απάντησή του όπως μου την είπε στα Αγγλικά γιατί είναι τίτλος πρωτοσέλιδου και δεν αποδίδεται ωραία στα ελληνικά. “Change is a funny beast. Πολλές φορές, οι κοινωνίες με απολυταρχικά καθεστώτα είναι πιο εύκολες στο να αποδεχθούν την αλλαγή. Η κοινωνική αλλαγή σε κάθε περίπτωση απαιτεί πολύ χρόνο και είναι δύσκολη”. Ποιο είναι όμως το πρώτο βήμα προς αυτή την αλλαγή; Είναι πάντα η εκπαίδευση; Είναι η νομοθεσία; Κάτι άλλο; “Πρέπει για κάθε διαφορετική περίπτωση να γίνεται ανάλυση των μεθόδων που ακολουθείς. Είναι πολύ διαφορετικά τα πράγματα σε μια χώρα που οι νόμοι έχουν ισχύ και σε μία που κανείς δεν σέβεται τον νόμο. Η εκπαίδευση δεν είναι το πρώτο βήμα, το πρώτο βήμα νομίζω είναι η προβολή. Αυτό που μας δίδαξε το παράδειγμα της LGBT κοινότητας στην Αμερική είναι ότι τα media βοήθησαν πολύ στο να αποδεχτεί η κοινωνία την κοινότητα, στο να μην είναι πια ταμπού. Η προβολή είναι πολύ σημαντική, ακόμα κι αν μιλάμε για ψυχαγωγία”.

Ποια είναι όμως η προβολή που κινητοποιεί τον κόσμο περισσότερο; Μία καλή είδηση που θα σε εμπνεύσει ή μία δυσάρεστη είδηση που θα σε θυμώσει; Τα νέα για έναν κρατούμενο που αποφυλακίστηκε ή οι εικόνες για έναν ομοφυλόφιλο άνδρα που άνδρες του ISIS έριξαν από μια ταράτσα; “Κάθε ένας θέλει να ακούει ιστορίες. Θέλει να βλέπει τους νικητές της ζωής, θέλει να βλέπει και την κρίση. Αυτό που έχω αντιληφθεί από τα χρόνια μου στη δουλειά είναι ότι υπάρχει τεράστιο ενδιαφέρον για τις καταστάσεις εκτάκτου ανάγκης. Είναι σαν οι άνθρωποι θέλουν να υπάρξει ένα πρόβλημα και να το αντιμετωπίσουν αντί να προσπαθήσουν να το αποφύγουν. Οι άνθρωποι αντιδρούν με πολλούς και διαφορετικούς τρόπους αλλά δυστυχώς οι καταστάσεις εκτάκτου ανάγκης φαίνεται να είναι στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος. Κι ενώ πιστεύω ότι είναι πολύ καλό να αντιδρούμε άμεσα στις κρίσεις, είναι πολύ καλύτερο να δίνουμε focus στους ανθρώπους που εργάζονται προνοητικά για να αποφύγουμε την κρίση αυτή”.

Περάσαμε αρκετό από τον υπόλοιπο χρόνο που είχαμε παρέα, να συζητάμε για την αλλαγή. Για τις μεθόδους τις οποίες χρησιμοποιούμε σε διεθνές επίπεδο, για τους οργανισμούς. Για το πώς το σύστημα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων είναι ένα ιμπεριαλιστικό σύστημα σκέψης. Έχει τη βάση του στις ΗΠΑ και την ΕΕ, εκεί λαμβάνονται οι αποφάσεις που αφορούν χώρες πολύ μακριά από εκεί. Και η αλλαγή τι είναι; “Η αλλαγή είναι ένα σύννεφο ενεργειών, διαφορετικές, ακόμα και αντικρουόμενες, μεταξύ τους. Κάποιες έχουν αποτέλεσμα, κάποιες όχι. Οφείλεις να σπρώχνεις προς μια κατεύθυνση και αν δεν πετύχεις, να κάνεις ένα βήμα πίσω και να ξανασπρώξεις. Δοκιμάζεις ό,τι μπορείς για να φέρεις την αλλαγή”.

Ο Matthew French είναι ένας άνθρωπος με τον οποίο θα μπορούσα να μιλάω για ώρες. Να μου εξιστορεί τις ιστορίες των ανθρώπων που έχει συναντήσει, να μου εξηγεί το πώς λειτουργεί το σύστημα στις αφρικανικές χώρες, να μου μιλήσει για τα λάθη και τα σωστά στο πώς αντιμετωπίζουμε τα ανθρώπινα δικαιώματα, να μου εξηγήσει πώς είναι να αποκαλείς σπίτι σου κάθε χώρα που επισκέπτεσαι. Αλλά θα έκλεβα πάρα πολύ από τον χρόνο του για να μου τα πει όλα αυτά. Και σε αντίθεση με τον δικό μου χρόνο που έχω για να σπαταλήσω, θεωρώ τον δικό του αισθαντικά πιο σημαντικό.

Ας νομίζει ο ίδιος ότι απλά βοηθά μια διαδικασία με αυτό που κάνει. Κι ας αφήσει εμένα να λέω ότι είναι εκείνος και άνθρωποι σαν εκείνον που φέρνουν κάθε μέρα την αλλαγή.