Στην Όλυμπο Καρπάθου οι γυναίκες έχουν το πάνω χέρι
Επισκεφτήκαμε ένα από τα πιο όμορφα χωριά της Ελλάδας και θαυμάσαμε από κοντά τις μοναδικές φορεσιές των γυναικών που δεν τις αποχωρίζονται ακόμη και στην καθημερινότητά τους.
- 3 ΜΑΡ 2022
Για να ανεβεί κανείς στην Όλυμπο Καρπάθου, ένα από το πιο φημισμένα χωριά στην Ελλάδα, υπάρχουν δύο τρόποι: Να διασχίσει τους κακοτράχαλους δρόμους του νησιού, οι οποίοι είναι γεμάτοι με πέτρες που έχουν κατρακυλήσει από το βουνό, διανύοντας μια απόσταση 40 χιλιομέτρων με το αυτοκίνητο ή να πάρει το καραβάκι του καπετάν Νικόλα που προσεγγίζει το χωριό από τη θάλασσα. Ο καιρός δείχνεις καλός, οπότε επιλέγουμε το δεύτερο.
Το μικρό καΐκι κάνει το συγκεκριμένο δρομολόγιο μόνο μια φορά την ημέρα, γι’ αυτό και εμείς πρέπει να είμαστε πολύ προσεκτικοί με την ώρα. Μια μικρή καθυστέρηση και το ταξίδι μπορεί να πάει στράφι. Με το που βγαίνουμε, όμως, στα ανοιχτά της Καρπάθου, ο ουρανός αρχίζει σκοτεινιάζει απότομα. Μερικά λεπτά αργότερα, οι ψιχάλες έχουν γίνει μπόρα κανονική.
Αφήνουμε την πλώρη και μπαίνουμε στο εσωτερικού του καραβιού γιατί ο καιρός δε δείχνει να αστειεύεται. Καθόμαστε στις θέσεις και κολλάμε πάνω στα τζάμια, προσπαθώντας να δούμε στο βάθος του τοπίου τα απόκρημνα βράχια της Καρπάθου. Οι εικόνες που φτάνουν στα μάτια μας, όσο το καΐκι «χορεύει» στους ρυθμούς των κυμάτων, είναι μοναδικές. Οι αέρηδες είναι τόσο δυνατοί που κάνουν το νερό της θάλασσας να σκάει με μανία πάνω στις ακτές του νησιού. Ένας τόπος τόσο άγριος και έρημος, λες και δεν το έχει αγγίξει ποτέ ανθρώπινο χέρι.
Φτάνουμε στο λιμάνι του Διαφανίου. Βγαίνουμε κακήν κακώς από το καΐκι, μιας και η βροχή δε λέει να σταματήσει, και μαζί με τους λιγοστούς τουρίστες που έχουν κάνει το ίδιο δρομολόγιο με μας, μπαίνουμε στα βανάκια που θα μας οδηγήσουν στην Όλυμπο Καρπάθου, ένα χωριό το οποίο είναι κρυμμένο ψηλά στα βουνά, με αρκετούς να το αποκαλούν «αετοφωλιά» του Αιγαίου.
Ο οδηγός του αυτοκινήτου δε φαίνεται να έχει ιδιαίτερη όρεξη για κουβέντα και το μόνο που ακούγεται, πέρα από τα ψιθύρους των τουριστών στα πίσω καθίσματα, είναι τα τραγούδια του Αντώνη Ρέμου απ’ το ραδιόφωνο. Η βροχή, όσο ανεβαίνουμε το βουνό, έχει αρχίζει να κόβει. Μερικά λεπτά μετά, η θέα της Ολύμπου είναι μπροστά μας.
Όλυμπος Καρπάθου, η «αετοφωλιά» του Αιγαίου
Το τοπίο κόβει την ανάσα. Γύρω μας υψώνονται απόκρημνα βουνά, χωρίς ίχνος βλάστησης, ενώ πάνω στις πλαγιές είναι χτισμένο ένα πανέμορφο χωριό με πολύχρωμα σπίτια και ανεμόμυλους σε κάθε του γωνιά. Ο άνεμος, σ’ αυτά τα ύψη, είναι δυνατός και κρύος παρόλο που βρισκόμαστε στην αρχή του καλοκαιριού. Με το που κάνουμε τα πρώτα βήματα πέφτουμε πάνω σε κάτι, για το οποίο μας είχαν μιλήσει όλοι όσοι είχαν την τύχη να επισκεφτούν το χωριό πριν από μας. Ο λόγος για τις γυναίκες της Ολύμπου που κρατούν την παράδοση ζωντανή και συνεχίζουν ως σήμερα να κυκλοφορούν στους δρόμους με τις παραδοσιακές στολές, έτσι όπως συνέβαινε κατά τους προηγούμενους αιώνες.
Το θέαμα γίνεται ακόμη πιο εντυπωσιακό όταν φτάνουμε στην κεντρική πλατεία του χωριού, εκεί όπου πρόκειται να πραγματοποιηθεί μια live χοροεσπερίδα, η οποία θα προβληθεί σε σχολεία του εξωτερικού, τα οποία διψούν για να μάθουν για την ιδιαίτερη παράδοση αυτού του χωριού. Ανάμεσα στους μαθητές που πρόκειται να συμμετέχουν στην εκδήλωση είναι και τρία κορίτσια τα οποία διαφέρουν απ’ όλα τ’ αλλά, καθώς είναι ντυμένα με μερικές φανταχτερές και ιδιαίτερα εντυπωσιακές στο μάτι στολές.
Όπως εξηγεί ο καλλιτέχνης Γιάννης Χατζηβασίλης, ο οποίος έχει δημιουργήσει το λαογραφικό μουσείο του χωριού, η ιστορία των φορεσιών αυτών ξεκινά από την αρχαιότητα και έχει μείνει αναλλοίωτη ως σήμερα. Η Όλυμπος Καρπάθου μπορεί σήμερα να κατοικείται από μερικούς δεκάδες ανθρώπων, η πλειοψηφία των οποίων, ηλικιωμένοι, ωστόσο, η εικόνα ήταν πολύ διαφορετική τους προηγούμενες αιώνες, όταν το χωριό έφτασε να έχει έως και 2.000 άτομα πληθυσμό.
Η γεωγραφία του είναι πραγματικά μοναδική. Αυτό συμβαίνει, καθώς όπως εξηγεί ο ίδιος, ο οικισμός είχε χτιστεί σε μεγάλα ύψη προκειμένου να προστατευτεί από τις επελάσεις των πειρατών που κατά καιρούς έφταναν στο νησί με σκοπό να κλέψουν και να λεηλατήσουν. Η ζωή ήταν πολύ δύσκολη. «Ψηλά στο χωριό υπήρχαν οι πεζούλες στις οποίες οι χωριανοί καλλιεργούσαν το σιτάρι. Όταν τελείωνε η συγκομιδή το πήγαιναν στους ανεμόμυλους για να το κάνουν στάρι και να περάσουν τον χειμώνα. Τότε, όμως, δεν υπήρχαν οχήματα και όλες αυτές τις ανηφορικές αποστάσεις τις έκαναν με τα πόδια ή τα μουλάρια. Μεγάλη ταλαιπωρία» συμπληρώνει.
Το νησί άρχιζε να αδειάζει απειλητικά κατά τη δεκαετία του ‘60 και του ‘70, καθώς πολλοί από τους κατοίκους του μετανάστευσαν στην Ευρώπη και την Αυστραλία. «Τους έλεγαν “ελάτε στη Γερμανία και εκεί θα βγάλετε σε μερικές μέρες, όσα παλεύατε για μήνες στην Όλυμπο Καρπάθου”. Ποιος θα έλεγε όχι. Και έτσι ερήμωσε το χωριό». Η ανάπτυξη του νησιού συνέβη μετά την ανέγερση του αεροδρομίου του νησιού. Οι τουρίστες αυξήθηκαν και η «μυστική» ομορφιά του νησιού άρχιζε να γίνεται γνωστή στα πέρατα του κόσμου.
Οι μοναδικές φορεσιές των γυναικών που ζουν στο χωριό
Οι γυναικείες στολές αποτελούν μέχρι σήμερα το σήμα κατατεθέν της Ολύμπου. Οι φορεσιές των τριών κοριτσιών μάς τραβούν την προσοχή. Τα χρώματα, η ακρίβεια με την οποία έχουν φτιαχτεί, τα φανταχτερά υφάσματα, τα κοσμήματα και οι μαντίλες τους είναι λες και είναι βγαλμένες από το σινεμά. Όπως εξηγεί ο κ. Χατζηβασίλης, οι συγκεκριμένες φορεσιές σχεδιάζονται εξ ολοκλήρου από τις μητέρες των κοριτσιών και παραμένουν στις ντουλάπες των σπιτιών τους. «Η παράδοση αυτή περνά από γενιά σε γενιά. Είναι ένα από τα μοναδικά μέρη στον κόσμο που οι στολές των εκδηλώσεων δεν ενοικιάζονται από κάποιο βεστιάριο. Από μωρά τις φοράνε τα κορίτσια του νησιού».
Η αξία τους μπορεί να φτάνει έως και 4.000 ευρώ το κομμάτι, ενώ πάνω σ’ αυτές κρέμονται χρυσές λίρες, οι οποίες αυξάνονται μέσα στα χρόνια, ιδιαίτερα μετά το προίκισμα της νύφης. Τα κοσμήματα αυτά παραμένουν για πάντα πάνω στις φορεσιές, καθώς δεν επιτρέπεται να τα βγάλουν και να τα πουλήσουν, παρά μόνο εάν πρόκειται για πρόβλημα υγείας.
Τα χρόνια, ωστόσο, έχουν περάσει και πια τα κορίτσια του νησιού δε φορούν τις συγκεκριμένες στολές στην καθημερινότητά τους παρά μόνο σε πολιτιστικές εκδηλώσεις όπως τις σημερινές. Γύρω από την πλατεία του χωριού έχουν αρχίσει να μαζεύονται αρκετοί χωριανοί. Το θέαμα είναι πρωτόγνωρο, καθώς, εξαιτίας του κορoνοϊού, οι εκδηλώσεις είχαν σταματήσει για μήνες. Πρωταγωνιστές της εκδήλωσης πρόκειται να είναι οι οχτώ μαθητές του Λυκείου και του Γυμνασίου του χωριού, μαζί με τους δύο οργανοπαίχτες.
Η εκδήλωση κρατά περίπου μισή ώρα και λήγει με χειροκροτήματα. Πηγαίνουμε κοντά στα τρία κορίτσια τα οποία μας περιμένουν υπομονετικά για τη συνέντευξη. Τα ονόματα αυτών είναι Μαρία, Ιωάννα και Καλλιόπη. Φοιτούν στο γυμνάσιο και στόχος τους είναι να δώσουν πανελλήνιες, να περάσουν σε κάποια από τα πανεπιστήμια της χώρας και έτσι να δουν πως είναι η ζωή στις μεγαλουπόλεις.
Η ζωή, όμως, στην Όλυμπο Καρπάθου, όπως και ‘χει, τους ευχαριστεί. «Εδώ είμαστε ελεύθερες, χωρίς κανένα φόβο. Πηγαίνουμε βόλτα με τα ποδήλατα, βλέπουμε τους παππούδες και τις γιαγιάδες μας, παίζουμε ποδόσφαιρο» επισημαίνουν και οι τρεις. Ο κόσμος αποχωρεί από το σημείο. Μερικοί από τους παρευρισκόμενους, όμως, μεταξύ αυτών και εμείς, μεταφέρονται στο παραδοσιακό καφενείο που βρίσκεται κάτω από την πλατεία για να συνεχιστεί το γλέντι.
Εκεί τρώμε τις παραδοσιακές μακαρούνες και τους κολοκυθοανθούς για τους οποίους είναι φημισμένη αυτή η γη. Γύρω μας στους τοίχους είναι κρεμασμένες χιλιάδες ασπρόμαυρες φωτογραφίες ανθρώπων που έζησαν στο χωριό. Οι μελωδίες που βγαίνουν από την καρπαθιώτικη λύρα είναι λες και ευφραίνει και τις δικές τους ψυχές. Πίνουμε ένα ποτήρι κρασί και ευχόμαστε καλή επιστροφή στην κανονικότητα. Μακάρι να πιάσει.
Τη φετινή Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας, θέλουμε να θυμίσουμε τις υπόλοιπες 364 ημέρες του χρόνου, που μπορεί να μην λέγονται ημέρες της γυναίκας, αλλά είναι. Η 24 MEDIA ενώνει τις δυνάμεις των Μέσων της κάνοντας μια κοινή ετήσια αναδρομή του περιεχομένου που έχει παράξει με στόχο τη στήριξη των γυναικών σε κάθε τους μάχη.
