Τι έχουν να πουν οι ίδιοι οι καλλιτέχνες για την εγκατάλειψη της πολιτείας;

Μιλήσαμε με ανθρώπους που ανήκουν σ’ αυτόν τον χώρο για την αντιμετώπιση της πολιτείας, τα επιδόματα και την καλοκαιρινή “ξηρασία” που έρχεται, και τους ζητήσαμε να μάς δώσουν και τις δικές τους προτάσεις.

1. Δημήτρης Καταλειφός, ηθοποιός

“Η τέχνη δυστυχώς, και πριν απ’ την εποχή του κορονοϊού, ερχόταν σε δεύτερη μοίρα απ’ την πολιτεία. Δεν είναι μέσα στις προτεραιότητές της, εδώ και δεκαετίες. Απλώς η πανδημία ήρθε και υπογράμμισε ακόμη περισσότερο αυτήν την υποβάθμιση.

Τα πράγματα είναι πάρα πολύ δύσκολα για τον δικό μας κλάδο αυτήν τη στιγμή. Θεωρώ ότι θα έπρεπε οπωσδήποτε να δοθεί κάποιο επίδομα, τουλάχιστον σε μια μεγάλη μερίδα ηθοποιών για να μπορέσουν να τα βγάλουν πέρα, διότι μέχρι τα Χριστούγεννα είναι πολύ εύθραυστα τα πράγματα.

Τώρα όσον αφορά το άμεσο μέλλον το καλοκαιρινό, για λόγους και μόνο συμβολικούς, δηλαδή και για να δώσει απ’ τη μια το παρόν το θέατρο, αλλά και από την άλλη για να να ξεθαρρέψει κάπως ο κόσμος για το φθινόπωρο και έπειτα -που είναι πολύ μεγαλύτερη σεζόν- είμαι της γνώμης να γίνουν κάποια πράγματα, όχι πολλά, λίγα και περιορισμένα. Φυσικά με τις κατάλληλες προφυλάξεις και τα μέτρα που θα μας πουν οι αρμόδιοι, απλώς για δείξουμε ότι είναι ζωντανό το θέατρο.

Νομίζω θα μπορούσε να γίνει κάτι απ’ το Εθνικό, το Κρατικό και το Φεστιβάλ, εκεί όπου δεν διακινδυνεύουν τόσο τα χρήματα τους, όσο αυτά που θα έβαζε ένας ιδιώτης, εφόσον είναι πιο ασφαλές. Δηλαδή ότι ακόμα και να μην πάει πολύς κόσμος, καλύπτεται κάπως περισσότερο η ζημιά. Τώρα αν κάποιος ιδιώτης παράγωγος θέλει να το ρισκάρει και έχει να προτείνει κάτι, ας το κάνει.

Ούτως ή άλλως ήταν τρομερά προβληματικός ο χώρος μας και ίσως θα έπρεπε να είναι μια ευκαιρία όλη αυτή η περιπέτεια που ζούμε να μπούνε κάποια πράγματα σε τάξη που δεν έμπαιναν εδώ και χρόνια, ένα εκ των όποιων είναι η ανάγκη να γίνει οπωσδήποτε μια συλλογική σύμβαση για τους νέους ηθοποιούς τους οποίους τους εκμεταλλεύονται πάρα πολύ οι παραγωγοί.

Ίσως είναι μία ευκαιρία, λοιπόν, επειδή ο κλάδος μας είναι πάρα πολύ διασκορπισμένος -κακώς. Τα νέα παιδιά ζούνε με απλήρωτες πρόβες και χωρίς συλλογικές συμβάσεις, οπότε είναι μια ευκαιρία να δυναμώσει ο κλάδος μας, να πάρει πιο σοβαρά τον εαυτό του και ο ίδιος -όχι μόνο η πολιτεία.”

2. Social Waste, συγκρότημα

“Θα μιλήσουμε μόνο για το τραγούδι που είναι ο χώρος που γνωρίζουμε καλύτερα και στον οποίο εμείς είμαστε μάλλον ιδιάζουσα περίπτωση. Δεν είμαστε επαγγελματίες, τα μισά μας live γίνονται αφιλοκερδώς για τη στήριξη αγώνων και πρωτοβουλιών που θεωρούμε ότι αξίζει να στηρίξουμε, και φυσικά δε μας έπιασε η πρεμούρα για τα κοινωνικά δικαιώματα μόνο όταν πειράχτηκε η τσέπη μας. Ήμασταν, είμαστε, και θα είμαστε παρόντες για κάθε σκοπό που θεωρούμε δίκαιο, ακόμα και όταν δεν μας αφορά άμεσα.

Επίσης νιώθουμε κάπως άβολα να ζητάμε λεφτά από το κράτος για να συνεχίσουμε να υπάρχουμε καλλιτεχνικά και να γράφουμε τραγούδια. Προτιμούμε να μην έχουμε καμία σχέση μαζί του, για να μπορούμε και να του τα χώνουμε όποτε χρειάζεται χωρίς να εξαρτόμαστε από αυτό και ένα παραπάνω για να μην καταντήσουμε να “γλείφουμε” πρωθυπουργούς και δημάρχους και να τραγουδάμε σε φορτηγά μπροστά από το Μαξίμου.

Δε θεωρούμε επίσης ότι η καλλιτεχνική δημιουργία σε αυτόν τον τόπο θα σταματήσει να υπάρχει αν δεν μπει χορηγός της το κράτος, ή κάποιος άλλος “ευεργέτης” όπως το ‘ίδρυμα πολιτισμού Νιάρχος’ και δεν είναι τυχαίο που η μπάντα στην οποία συμμετέχουμε επιλέγει να μην παίζει σε τέτοια ιδρύματα -παρότι είμαστε σίγουροι ότι πληρώνουν καλά. Δε θα σταματήσει επίσης η καλλιτεχνική δημιουργία σε αυτόν τον τόπο αν “φτωχύνουμε” οικονομικά- άλλωστε αν κάποτε πραγματικά “φτωχύναμε” ήταν καλλιτεχνικά (αλλά και κοινωνικά και πολιτικά), και αυτό συνέβη σε περιόδους οικονομικής αφθονίας.

Ζούμε εξάλλου σε ένα τόπο στον οποίο σπουδαία μουσικά ρεύματα γεννήθηκαν από τις κατώτερες κοινωνικές τάξεις, χωρίς κρατικές επιχορηγήσεις. Και φυσικά ιδρύματα “ευεργέτες” δεν έπαιξαν κανένα ρόλο στη γέννησή τους. Απλώς ‘κάναν τραγούδι οι άνθρωποι τη φτώχεια τους, τις ελπίδες τους, τους καημούς τους, καθώς και τους αγώνες της κοινωνικής τους τάξης αν θέλετε. Τα μεγάλα τραγούδια εξάλλου, αυτά που έχουν ψυχή, δε γεννιούνται ούτε σε βίλες στην Εκάλη, ούτε μπροστά σε μαγευτικά ηλιοβασιλέματα σε πεντάστερα στη Σαντορίνη. Γεννιούνται κάτω από τις κατάλληλες κοινωνικοπολιτικές συνθήκες, και -συνήθως- στον κοινωνικό “βούρκο”.

Από κει και πέρα, εμείς σαν μπάντα συνειδητά δεν έχουμε ούτε γραφείο, ούτε μάνατζερ, και προσωπικά οι καλύτεροι φίλοι μας τουλάχιστον στο χώρο είναι οι ηχολήπτες και οι λοιποί τεχνικοί. Αυτοί λοιπόν οι άνθρωποι δουλεύουν σε συνθήκες εργασιακής επισφάλειας, ανασφάλιστοι,ή ασφαλιζόμενοι ως “τεχνικοί υπολογιστών” ή οτιδήποτε άλλο κατέβει (ή συμφέρει) στο κεφάλι κάθε διοργανωτή με μεροκάματα εκμετάλλευσης και πείνας. Είναι οι πρώτοι που φτάνουν στις συναυλίες, στήνουν σκηνές, κάνουν ήχο, ξεστήνουν, φεύγουν τελευταίοι και κοιμούνται στα φορτηγάκια. Γι’αυτούς δεν υπάρχει ούτε δόξα ούτε χρήμα, δεν υπήρξε ποτέ, και δε θα υπάρξει ούτε επίδομα αφού δεν “φαίνονται” πουθενά οι περισσότεροι. Και ξέρετε, μερικοί από αυτούς τους ανθρώπους στη δουλειά τους είναι μεγάλοι -και πραγματικοί- καλλιτέχνες! Οι άνθρωποι αυτοί λοιπόν έχουν σωματεία (ΣΤΑΖΟΕ για παράδειγμα) και έχουν λογικές και αξιοπρεπείς προτάσεις. Ζητούν ας πούμε να μην πραγματοποιηθεί καμιά συναυλία εάν δεν εξασφαλιστεί η ασφάλεια κοινού και εργαζομένων, και να εξασφαλιστεί η επιβίωση των εργαζομένων μέχρις ότου να μπορούν να ξαναγίνουν συναυλίες, με την ένταξη όσων περισσότερων γίνεται (ακόμα και όσων δεν “φαίνεται” ότι δούλευαν στο χώρο, και αυτό μπορεί να γίνει με βεβαίωση σωματείου) στο ταμείο ανεργίας.

Τα παραπάνω ισχύουν και για τη συντριπτική πλειοψηφία των λεγόμενων μουζικάντηδων της ταβέρνας και του κουτουκιού.

Δυστυχώς όμως η όλη συζήτηση αυτή τη στιγμή γύρω από το θέμα περιστρέφεται γύρω από το πώς θα ενισχυθούν τα μεγάλα γραφεία, και οι γνωστοί καλλιτέχνες -ειδικά αυτοί που προσφέρουν υπηρεσίες και στην κυβέρνηση- και είναι και μια μικρογραφία αυτού που συμβαίνει στην κοινωνία τα τελευταία χρόνια: Σ’ αυτό το οικονομικό μοντέλο που κατά τα άλλα αυτορρυθμίζεται όπως λένε κάτι οικονομολογάρες τύπου Μιράντα Ξαφά, τελικά παρεμβαίνει πάντα το κράτος να σώσει τους μεγάλους παίχτες που πέφτουν έξω (βλέπε τράπεζες και μεγάλες εταιρείες- η Aegean το τελευταίο πρόσφατο παράδειγμα-) αφήνοντας τους μικρούς και αδύναμους να τα βγάλουν πέρα μόνοι τους. Ε, κάτι αντίστοιχο πάει να συμβεί και στον “καλλιτεχνικό τομέα” όπως φαίνεται. Αυτό το μοντέλο εκπροσωπεί άλλωστε και η κυβέρνηση και δεν το κρύβει.”

3. Γιώργος Κόφτης, ζωγράφος

“Για το αν η πολιτεία έχε ενδιαφερθεί για τα προβλήματά μας τωρα με την πανδημία, θα σου απαντήσω από την προσωπική μου εμπειρία. Είμαι εργαζόμενος ως ελεύθερος επαγγελματίας, ΤΕΒΕ κτλ και έχω κάνει την αίτηση για τα 800€ τα οποία ακόμα δεν έχω λάβει. Οπότε εκπροσωπώ ενδεχομένως ένα ευρύτερο κομμάτι του χώρου της εργασίας. Στην ερώτηση αν “η πολιτεία έχει ενδιαφερθεί για τα προβλήματά σας”, φαντάζομαι ότι στο “σας” μπαίνουν όλοι οι άνθρωποι που βιοπορίζονται μέσα από τις τέχνες, οπότε από όσο ξέρω και όσο ακούω από φίλους δεν υπάρχει καμία μέχρι στιγμής στάση ή ένδειξη ενδιαφέροντος από πλευράς της πολιτείας.

Τα μέτρα που ανακοίνωσαν, αν και μόνο αν, εφαρμοστούν σίγουρα θα είναι μια ανάσα σε αρκετό κόσμο. Καλό όμως είναι να έχουμε υπόψιν πως αυτές οι αλλαγές δυστυχώς δεν γίνονται αντιληπτές από ένα μεγάλο κομμάτι του πληθυσμού, πως μέχρι τώρα δεν είχε σχέσεις με το κράτος πέραν των φορολογικών υποχρεώσεων. Χρειάζεται ενημέρωση και καλή οργάνωση.

Η Ελλάδα παραδοσιακά θέλει να είναι συνυφασμένη με την έννοια του πολιτισμού και αυτό θεωρώ είναι καρπός της ανάγκης του νέου ελληνικού κράτους να διατηρήσει μια σχέση με το αρχαίο παρελθόν του τόπου. Πολιτισμός όμως είναι και το παρόν και το μέλλον και παντού. Δεν εξαντλείται γύρω από το κέντρο της Αθήνας, ούτε στους Δελφούς και στην Ολυμπία ή στην Επίδαυρο, αλλά θα έπρεπε να υπάρχει σαν κάτι ιερό και πολύτιμο από άκρη σε άκρη σε όλη την επικράτεια. Η πολιτεία επίσης κρατάει καλά κάποιες επαφές με ορισμένους καλλιτέχνες που έχουν εδραιωθεί και με αυτούς πορεύεται σε αυτό που η ίδια αυτοορίζει ως πολιτισμό. Πολιτισμός όμως είναι η αναγνώριση όλων των τεχνών και όλων τον καλλιτεχνών. Θεωρώ πως οφείλουμε στα παιδιά μας περισσότερη και πιο ουσιαστική επαφή με τις τέχνες, όλων των ειδών. Έτσι ώστε κάποτε η θέση του καλλιτέχνη να πάρει μια ισότιμη με τους άλλους συνανθρώπους μας στην κοινωνία. Μέχρι στιγμής η Ελλάς με τα ανατολίτικα της κατάλοιπα θεωρεί τον καλλιτέχνη παράξενο και φουκαρά, ημίτρελο και θολοκουλτουριάρη και επ’ ουδενί δεν μπορεί να τον αναγνωρίσει ισότιμα δίπλα σε έναν γιατρό ή κάποιον μηχανικό κτλ. Έχουμε σοβαρό κουσούρι σε αυτό το κομμάτι.

Δεν νομίζω πως είμαι αρμόδιος να κάνω προτάσεις, αλλά θα έλεγα πως μια καλή αρχή θα ήταν να υπήρχε ένα καλύτερα οργανωμένο ταμείο η συνδικαλιστικός φορέας που να εκπροσωπεί αλλά και να προστατεύει τους καλλιτέχνες, τους εργαζόμενους σε αυτούς τους τομείς. Κάποιος οργανισμός που θα τους παρέχει εργασία και παράλληλα θα φέρνει σε επαφή τον κόσμο με κάτι τόσο πολύτιμο, όσο το νερό που πίνουμε που είναι η τέχνη. Το συναίσθημα, η δημιουργία. Στην τέχνη ο κόσμος θα βρει ανάπαυση και γαλήνη με πράγματα πρακτικά και όμορφα και οι καλλιτέχνες θα βρίσκουν ευκολότερα απασχόληση, win win. Θα μπορούσε να γίνει κάτι τέτοιο οργανωμένα. Μακάρι να φτάναμε στα επίπεδα της Γερμανίας όπου λαμβάνουν επιδόματα κτλ. αλλά ας μην γινόμαστε και ουτοπιστές.”

4. Κώστας Μαλιάτσης, κωμικός

“Η αλήθεια είναι ότι εγώ ήμουνα από αυτούς που πήραν το επίδομα αλλά για την εταιρεία που έχω ατομικά σαν παραγωγή βίντεο στο ίντερνετ. Δηλαδή σαν YouTuber όσο αναφορά το κομμάτι αρλεκίνος (τέλειο;!) όπως είναι περασμένο στην εφορία. Η πολιτεία δεν έκανε τίποτα. Ακόμα και αν ο κλάδος μας ήταν ο πρώτος που έκλεισε.

Ήταν μια καθαρά επικοινωνιακή κίνηση όπως έχει ξανακάνει η συγκεκριμένη κυβέρνηση στο πέτα το τυρί και όσοι πιαστούν. Στην ουσία δεν άλλαξε τίποτα.

Η Πολιτεία ακόμα και η κοινωνία δυστυχώς βλέπει την τέχνη σαν δεδομένη. Δεν είναι μόνο οι κυβερνητικοί φορείς αλλά και ο ίδιος ο κόσμος και η κοινωνία θα δεις σε πάρα πολλά comments ότι υπάρχει νοοτροπία του “Αυτός κάθεται σπίτι του ζωγραφίζει τρεις βλακείες στο χαρτί και πληρώνεται..” και τα παραδείγματα δε σταματάνε… Η το φοβερό “Βρείτε μια κανονική δουλειά”. Οπότε στο πυρήνα της η κοινωνία αποβάλει το σεβασμό στο καλλιτέχνη.

Μεγάλο οικονομικό πρόβλημα μιας και είναι μια βασική πηγή εσόδων, έχοντας και ένα κόμεντι κλαμπ που μόλις άνοιξε 5 μήνες πριν την πανδημία η συγκεκριμένη απόφαση είναι μεγάλο πρόβλημα.

Αν έπρεπε να προτείνω κάτι είναι η επικοινωνία. Όχι στην πολιτεία, αλλά στον κόσμο να μην τον φοβίζουν από τρομολαγνεία, να προσέχει τον εαυτό του και τους γύρω του υπεύθυνα και από εκεί θα ξεκινήσουμε σιγά σιγά να βλέπουμε κοινό στις παραστάσεις. Όταν ηρεμήσει ο ίδιος ο κόσμος.”

5. Χάρης Κρεμμύδας, ηχολήπτης

“Είμαι ηχολήπτης, στον χώρο της μουσικής κυρίως, η δραστηριότητα μου έχει σταματήσει τελείως και δεν βλέπω φως στο τούνελ. Το μεγαλύτερο μέρος του εισοδήματος μου το χρόνο συμπληρώνεται από τις συναυλίες, με το καλοκαίρι να είναι μία από τις πιο δυνατές περιόδους του έτους. Από την άλλη το στούντιο που είναι μία εναλλακτική πηγή εσόδων είναι και αυτό άμεσα συνδεδεμένο με την οικονομική υγεία του χώρου που πλήττεται. Ως αποτέλεσμα είναι η οικονομική μου ισοπέδωση για τους μήνες που θα διαρκέσει να με βρίσκει στο τέλος μίας ήδη πολύ δύσκολης δεκαετίας.

Στην αρχή της περιόδου της πανδημίας το όποιο ενδιαφέρον για τον κλάδο μας ήταν τυχαίο, μέσω των επιχειρήσεων που επλήγησαν κ είχαν να κάνουν με τις τέχνες κ τον πολιτισμό, ένα πολύ μικρό κομμάτι έλαβε το επίδομα στήριξης. Όταν πέρασε ένα χρονικό διάστημα και τα μέτρα αντιμετώπισης έγιναν πιο συγκεκριμένα, δεν φάνηκε κανένα ενδιαφέρον και δεν έγινε καμία αναφορά για όλους εμάς που εργαζόμαστε στο χώρο των τεχνών, που αποτελείται από πάρα πολλές ειδικότητες. Μόνο μετά από το κύμα αντιδράσεων άρχισε η πολιτεία να δραστηριοποιείται και να δείχνει πως θα σταματήσει να αδιαφορεί για τα προβλήματα μας και θα μπει στη διαδικασία να βρει λύσεις. Δείχνει κατά την γνώμη μου και μια άγνοια των αρμοδίων, η αντίδραση αυτή, για τις λεπτομέρειες και το πως διαχωρίζονται τα επαγγέλματα και τους όρους εργασίας στον χώρο των τεχνών.

Σίγουρα είναι μια θετική εξέλιξη το επίδομα, είναι ένα βοήθημα που δίνει το αυτονόητο, μια απαραίτητη ανάσα σε όλους μας που από αρχές Μαρτίου μένουμε σπίτι..ακόμα… Κατά τ’ άλλα δεν υπάρχει κάτι συγκεκριμένο σαν μέτρο αντιμετώπισης, αναφορές σε προτάσεις έχω ακούσει-διαβάσει για ένα ποσό που θα διατεθεί με σκοπό να δημιουργήσει δραστηριότητα. Καλό θα κάνει σίγουρα αν γίνει σωστά και δίκαια. Χωρίς να είμαι ειδικός για τα οικονομικά μεγέθη, αλλά για την κατάσταση που φαίνεται να έρχεται η πολιτεία δείχνει “λίγη” απέναντι στην κατάσταση μέχρι τώρα και με πολύ κακά αντανακλαστικά. Δεν γίνεται να καλυφθεί όλο αυτό το οικονομικό κενό που δημιουργεί η αδράνεια από εμάς.

Σίγουρα η πολιτεία αντιμετωπίζει την τέχνη σαν κάτι που δεν είναι βασική ανάγκη, περισσότερο ένα αναγκαίο κακό που περιλαμβάνει όμως και το μεγαλύτερο μέρος των πολιτών να θέλουν και να υποστηρίζουν τον πολιτισμό, πολίτες που πρέπει η ίδια η πολιτεία να υπηρετεί κιόλας (μπέρδεμα!). Για αυτό και γίνεται το λιγότερο δυνατόν από μέρους της.”