Δεν υπήρξε ταβάνι που να μην τρύπησε ο Rafa Nadal
23 χρόνια υπεροχής και υπερβάσεων: Ο Rafa Nadal ανακοίνωσε το τέλος και εμείς θυμόμαστε τη μυθική του καριέρα.
- 13 ΟΚΤ 2024
12 «ευχαριστώ» γραμμένα σε 12 διαφορετικές γλώσσες και για αρχή μια μαύρη οθόνη. Όλοι ψιλιάστηκαν στην αρχή περί τίνος πρόκειται, αλλά δεν ήθελαν να το παραδεχθούν. Όπως άλλωστε γίνεται με όλους τους μεγάλους. Στη συνέχεια μια γνώριμη φωνή παίρνει τον λόγο και ενώ ξέρει ακριβώς τι πρέπει να πει και το διαβάζει, τελικά κομπιάζει. Με τρεμάμενη φωνή ο Rafa Nadal δεν το κουράζει και ανακοινώνει αμέσως ότι αποσύρεται από το τένις. Ο τελευταίος χορός θα διεξαχθεί στη Μάλαγα, μόλις 200 χιλιόμετρα από εκεί που έκανε τα πρώτα του βήματα.
Στις 18 Σεπτεμβρίου του 2001 ένας παίδας ετών 15, του οποίου το όνομα ψιθυριζόταν σε όλα τα τενιστικά στέκια της Ισπανίας πήρε επιτέλους την πρώτη του wild card για ένα τουρνουά ανδρών. Εκείνη την ημέρα ο Rafael Nadal από το Μανακόρ της Μαγιόρκα εμφανίστηκε στο Challenger της Σεβίλλης και κέρδισε τον συμπατριώτη του Israel Matos Gil με 2-0 σετ. Το ταξίδι ξεκινούσε.
Στην πραγματικότητα ο Nadal ξεκίνησε το τένις πολύ νωρίτερα. Ο θείος του, Toni Nadal ήταν ένας από τους πιο φημισμένους προπονητές στο Μανακόρ και τον έγραψε στην ακαδημία του από την ηλικία των τριών ετών, στα τέλη του 1989. Τον «έκλεψε» με αυτόν τον τρόπο από τον άλλον θείο, τον Miguel Angel Nadal, που ήταν ποδοσφαιριστής. Και οι δύο ήταν αδέρφια του πατέρα του Sebastian, ο οποίος είχε διαλέξει τον δρόμο των επιχειρήσεων διοικώντας μια ασφαλιστική εταιρεία και το εστιατόριο Sa Punta στη Μαγιόρκα.
Η πρώτη δημόσια εμφάνιση του μικρού Rafa έγινε όμως σε ποδοσφαιρικό γήπεδο. Ο Miguel Angel τον σήκωσε στην αγκαλιά του μετά από μια νίκη της Μαγιόρκα την ώρα που έδινε δηλώσεις στην τηλεόραση. Κανείς δεν είχε την παραμικρή υποψία τότε ότι ο μικρός θα αλλάξει για πάντα την ιστορία του τένις. Μεγαλώνοντας ο Nadal είχε είδωλα κυρίως από το ποδόσφαιρο. Ένα από αυτά θα του μάθαινε να μην το βάζει ποτέ κάτω.
Ήταν ο Ronaldo, το φαινόμενο. Μπόρεσε να τον γνωρίσει από κοντά και να φωτογραφηθεί μαζί του, όταν ο Miguel Angel Nadal πήρε μεταγραφή στην Μπαρτσελόνα και τον έβαλε στα αποδυτήρια. Ο Rafa μεγάλωνε δίπλα σε σταρ και δίχως να το καταλάβει έγινε και εκείνος ένας από αυτούς. Αρωγός του σε όλη αυτήν τη διαδικασία ήταν η μητέρα του, Ana Maria, η οποία εγκατέλειψε το μαγαζί με αρώματα που είχε, για να βρεθεί δίπλα σε κάθε του βήμα. Μαζί και η Maria Isabel, η αδερφή του, η οποία σπούδασε αθλητικές επιστήμες και τον ακολουθούσε και τον συμβούλευε σχεδόν από πάντα.
Ο θείος Toni κατάλαβε ότι κάτι σπουδαίο υπάρχει
Ο Nadal άρχισε να παίζει τένις πιο συστηματικά γύρω στα 5 και σε ηλικία 8 ετών ξεχώριζε πολύ από τα υπόλοιπα παιδιά της ακαδημίας. Ο θείος Toni ήταν πολύ πιο αυστηρός μαζί του παρά με τα υπόλοιπα παιδιά, όχι επειδή ήταν ανηψιός του και ήθελε να δώσει το παράδειγμα, αλλά επειδή έβλεπε ότι κάτι πραγματικά ιδιαίτερο υπάρχει σε αυτόν.
Στην αυτοβιογραφία που έγραψε το 2011, ο Rafa ανέφερε ότι φοβόταν τις solo προπονήσεις μαζί του και προτιμούσε να προπονηθεί σε γκρουπ. Παραδέχθηκε επίσης ότι πολλές φορές γυρνούσε σπίτι δακρυσμένος γιατί ο θείος του τον ταπείνωνε. Το συζητούσε με τους γονείς του, αλλά τελικά ο πατέρας του αποφάσισε ότι ήταν καλύτερα να μην αλλάξει προπονητή.
Μέχρι την τρίτη δημοτικού ο Rafa ήταν αρκετά καλός και στο ποδόσφαιρο, αλλά τότε κέρδισε ένα τοπικό πρωτάθλημα με παιδιά κάτω των 12 ετών. Κέρδιζε ως και τρία χρόνια μεγαλύτερούς του και τότε αντιλήφθηκε ότι το τένις ίσως είναι μια καλή ιδέα. Μετά από εκείνο το τουρνουά ο Toni είχε μια ιδέα που θα του άλλαζε τη ζωή. Βλέποντας το forehand του μικρού με τα δύο χέρια, τον έπεισε να δουλέψει το αριστερό του και να παίξει με το αριστερό. Αυτή η μετάβαση ήταν δύσκολη, αλλά έδωσε ένα αδιανόητο προβάδισμα στον Rafa μέσα στο γήπεδο. Θα γινόταν πια απειλητικός από κάθε άκρη του court.
To 1997 ο Rafa κατέκτησε τον τίτλο στα Juniors της Ισπανίας και την επόμενη χρονιά έκανε το double κερδίζοντας και στα διπλά με τον αδελφικό του φίλο, Tomeu Salva. Την επόμενη χρονιά άρχισε να ταξιδεύει και εκτός Ισπανίας και να κερδίζει ξανά και ξανά. Ως το 2000 ο Rafa Nadal κέρδιζε παντού. Σε όλες τις ηλικιακές ομάδες. Σιγά – σιγά ο κόσμος έβλεπε ότι μετά τον Carlos Moya, ακόμα ένας Ισπανός παίκτης θα έβγαινε στην ελίτ επιφάνεια. Την επόμενη χρονιά ήρθε το ξεκίνημα σε επίπεδο ανδρών και το 2002 συμμετείχε στην πατρίδα του τη Μαγιόρκα σε τουρνουά 250 της ATP.
Roger Federer, έρχεται για σένα
Το 2003 ο 16χρονος Rafa Nadal ξεκινά ουσιαστικά την καριέρα του σε ανδρικό επίπεδο. Στο Μόντε Κάρλο, ένα τουρνουά που μετέπειτα κατέκτησε 11 φορές, κέρδισε τον περασμένο νικητή του Roland Garros, Albert Costa. Στο Αμβούργο επικράτησε επί του Carlos Moya και ένας τραυματισμός στον ώμο του στερεί τη συμμετοχή από το πρώτο του Γαλλικό Όπεν.
Στο δεύτερο καλοκαιρινό Grand Slam, στο Wilmbledon εκείνης της σεζόν έφτασε ως τον τρίτο γύρο. Κέρδισε μάλιστα τον Mario Ancic, τον άνθρωπο που είχε κερδίσει τελευταία φορά τον Roger Federer στο γρασίδι. Ακολούθησε ένας ημιτελικός στο φημισμένο χωμάτινο UMAG της Κροατίας, στον οποίο αυτή τη φορά ηττήθηκε από τον Carlos Moya στα ημιτελικά. Ήταν η τελευταία φορά που χάνει σε έναν ημιτελικό οποιουδήποτε χωμάτινου τουρνουά για τα επόμενα 12 χρόνια. Ανάμεσα στις συμμετοχές στα Grand Slam και τα Masters ο Rafa Nadal έπαιζε ακόμα και στα Challengers, κάτι που 20 περίπου χρόνια αργότερα έκανε και ο Carlos Alcaraz.
Στις αρχές του 2004 ήταν πια ξεκάθαρο ότι ο Nadal θα γινόταν το αντίπαλο δέος του Roger Federer. Τον Μάρτιο του 2004 στο Masters του Μαϊάμι θα χυνόταν το «πρώτο αίμα». Ο 21χρονος Roger Federer, Νο.1 στον κόσμο αντιμετώπιζε στον δεύτερο γύρο του τουρνουά τον 17χρονο Rafa Nadal και χάνει 2-0 σετ. Συνολικά έπαιξαν 40 φορές σε όλες τις επιφάνειες και μια φορά, σε δύο επιφάνειες ταυτόχρονα.
Παρ’ όλα αυτά η σεζόν εκείνη δεν κύλησε καλά, καθώς ο Rafa υπέστη τον πρώτο του σοβαρό τραυματισμό, ένα σπάσιμο στον αριστερό του αστράγαλο που του στέρησε την καλύτερη περίοδο της χρονιάς για εκείνον. Ήταν ο πρώτος από τους 26 πολύ σημαντικούς τραυματισμούς της καριέρας του. Και η πρώτη φορά που άρχισε να τους νικά, μιας και στο φινάλε της σεζόν κατέκτησε το Davis Cup στην Ισπανία.
Η αυτοκρατορία ξεκινά
Στα 19 του ο Rafa Nadal δεν ήταν πια ένα ταλέντο, αλλά ένας ολοκληρωμένος παίκτης, ο καλύτερος στον κόσμο στο χώμα και ένας από τους καλύτερους γενικότερα. Το επιθετικό του παιχνίδι πίσω από την baseline δεν συγκρινόταν με κανενός άλλου, ενώ το footwork του ήταν πρωτοφανές, κάτι που στο χώμα τον έκανε ανίκητο.
Στο forehand εκτελούσε με τέτοιο topspin που δεν είχαμε ξαναδεί. Για παράδειγμα, τα χτυπήματα forehand των Sampras και Agassi που κυριαρχούσαν την προηγούμενη δεκαετία έφταναν τις 1900 περιστροφές ανά λεπτό. Του Federer που φημιζόταν για το spin στα χτυπήματά του έφταναν τις 2.700 περιστροφές. Ε, λοιπόν ένα δυνατό forehand του Nadal έφτανε τις 4.900, ενώ ο μέσος όρος του ήταν γύρω στις 2.300. Νούμερα που η κοινότητα δεν είχε ξαναδεί ως τότε.
Ο Toni Nadal προφανώς τα είχε αντιληφθεί όλα αυτά, αλλά προσπαθούσε με κάθε τρόπο να τον συνετίσει και να μην του φουσκώσει άλλο τα μυαλά. Την άνοιξη του 2005 ήταν η στιγμή του. Αφού έχασε στον τελικό του Miami από τον Federer, o Nadal ξέχασε τι θα πει ήττα. Ήταν απλά κυριαρχικός στη χωμάτινη επιφάνεια, κερδίζοντας 24 συνεχόμενες φορές και σπάζοντας το ρεκόρ του Agassi για τις περισσότερες σερί νίκες ενός teenager και κατέκτησε το Μόντε Κάρλο και τη Ρώμη, πριν φτάσει στην κατάκτηση του πρώτου του Roland Garros. Την ημέρα των 19ων γενεθλίων του κέρδισε μάλιστα στα ημιτελικά τον Roger Federer και δύο ημέρες αργότερα επικράτησε του Mariano Puerta στον τελικό και κατάφερε να γίνει ο πρώτος παίκτης που κατακτά το Roland Garros με την πρώτη, μετά τον Mats Wilander.
Η χρονιά έκλεισε με 11 τίτλους και 4 συνολικά Masters για καθένα εκ των Nadal και Federer και μια νέα εποχή είχε σημάνει στο παγκόσμιο τένις.
Η άνευ προηγουμένου κυριαρχία του (και) στο Roland Garros
Παρά τα προβλήματα τραυματισμών που ακολούθησαν, ο Rafa Nadal κυριάρχησε όσο κανείς άλλος στην ιστορία του τένις σε ένα Grand Slam. Μιλάμε συχνά για τα αδιανόητα πράγματα που έχει κάνει ο Roger Federer στο Wimbledon, τις 8 κατακτήσεις και το ρεκόρ στο 105-14 ή για τις 10 κατακτήσεις του Djokovic στην Αυστραλία, αλλά τα πράγματα που έχει κάνει ο Rafa Nadal στο Παρίσι είναι μυθικά.
Κατέκτησε συνολικά το Roland Garros 14 φορές και το συνολικό του ρεκόρ σταμάτησε μετά την περυσινή ήττα από τον Alexander Zverev στο 112-4. Το άγαλμα που του έχουν φτιάξει οι Παριζιάνοι είναι μόνο η αρχή, καθώς σύντομα δεν αποκλείεται να έχουμε νέες ονοματοδοσίες σε πληθώρα χωμάτινων courts. Άλλωστε η αυτοκρατορία του δεν περιορίστηκε στο Παρίσι.
O Nadal κατέκτησε 63 από τους 103 τίτλους του στο χώμα. Από αυτούς συναντάμε 26 Masters σε Μόντε Κάρλο (11), Ρώμη (10) και Μαδρίτη (5). Από το 2005 ως το 2007 δεν γνώριζε καν τι θα πει «ήττα» στο χώμα, μετρώντας 81 συνεχόμενες νίκες. Ο όρος King of Clay ήταν ωστόσο μάλλον παραπλανητικός για το μεγαλείο του σε κάθε επιφάνεια. Και εδώ που τα λέμε, τη σπουδαιότερη κατάκτηση από όλες δεν την έκανε στο χώμα, αλλά στη σκληρή επιφάνεια της Μελβούρνης το 2022.
O Nadal δεν ήταν απλά ο βασιλιάς του χώματος. Είναι ο μοναδικός άλλωστε τενίστας μαζί με τον Novak Djokovic που έχει κατακτήσει από δύο τουλάχιστον φορές όλα τα Grand Slam. Το 2010, σε ηλικία 24 ετών έγινε ο νεαρότερος που ολοκληρώνει το Career Golden Slam, ενώ οι 35 τίτλοι Masters 1000 που κατέχει, συνιστούν επίσης ρεκόρ. Και όλα αυτά ενώ το σώμα του υπέφερε.
Οι τραυματισμοί που έκαναν μυθικά τα αποτελέσματά του
Ο Rafa Nadal για να φτάσει στην κορυφή τόσες και τόσες φορές και 209 εβδομάδες στο Νο.1 του κόσμου χρειάστηκε να παρακούσει δεκάδες φορές τους γιατρούς του. Ως το 2022 είχε συνολικά 26 πολύμηνους τραυματισμούς, ενώ στα τέλη του 2021 δυσκολευόταν καν να περπατήσει.
Το 2010 όταν ο κόσμος του άνηκε, η κύρια αμφισβήτηση ήταν για το εάν το σώμα του θα τον αφήσει να υπερασπιστεί το μεγαλείο που είχε προηγουμένως είχε δημιουργήσει για χρόνια. Κάθε φορά ο Nadal τους διέψευδε όλους. Και η πιο εμφατική διάψευση ήρθε το 2022, στα 35 του.
Στα τέλη του 2021 ήταν παντού με πατερίτσα και με ένα συγκινητικό βίντεο είχε ανακοινώσει το τέλος της σεζόν πριν από το US Open. Ήταν ο ίδιος τραυματισμός που τον ταλαιπωρούσε στο αριστερό πόδι από το 2005. Στο βίντεο δήλωνε ότι αν κάνει υπομονή αρκετούς μήνες θα μπορέσει να επανέλθει πλήρως, αλλά εκείνη η comeback σεζόν του ήταν το κάτι άλλο.
Στις αρχές του 2022, κέρδισε το Αυστραλιανό Όπεν για δεύτερη φορά στην καριέρα του μετά από μια επική ανατροπή κόντρα στον Daniil Medvedev και ξέσπασε σε δάκρυα. Αυτή είναι η νίκη που οι φίλοι του πανηγύρισαν περισσότερο από κάθε άλλη. Την ίδια χρονιά ήρθε άλλο ένα Roland Garros, το 14ο και έγινε ο πρώτος άνδρας που φτάνει τα 22 Grand Slam, αφήνοντας σημαντικά πίσω τους Federer και Djokovic.
Και στα προημιτελικά του Wimbledon όντας «ερείπιο» κέρδισε τον Taylor Fritz. Εκείνος ο αγώνας – κατάθεση ψυχής είχε βγάλει από τα ρούχα τους, τον πατέρα του και την αδερφή του που του ζητούσαν να σταματήσει.
Τελικά στον ημιτελικό δεν μπορούσε να αγωνιστεί, ενώ έμεινε εκτός δράσης για μήνες και δεν κατάφερε ουσιαστικά ποτέ να επανακάμψει.
Οι αντιπαλότητες που καθόρισαν το τένις του 21ου αιώνα
Στην αρχή της καριέρας του, ήταν δύο. Από το 2007 περίπου και μετά έγιναν τρεις και για μια περίοδο έγιναν τέσσερις. Οι «μεγάλοι» του τένις αποσύρονται σιγά σιγά ο ένας μετά τον άλλον, αν και φαίνεται ότι αφήνουν το άθλημα σε καλά χέρια. Στην αρχή λοιπόν ο Rafa Nadal τα έβαλε με τον άχαστο ως τότε Roger Federer. O Ισπανός σε 40 αναμετρήσεις κέρδισε 24 φορές, ενώ σε Grand Slam το υπέρ του ρεκόρ ήταν 10-4.
Η κόντρα του με τον Novak Djokovic ήταν εκείνη που καθόρισε την καριέρα του περισσότερο από κάθε άλλη. Τα πρώτα χρόνια η κόντρα τους ήταν μεγάλη και οι στιγμές σεβασμού λιγότερες. Τελευταία οι δυο τους ήταν βεβαίως πιο κοντά, ενώ όσο απίστευτο και αν φαίνεται, το μεταξύ τους ρεκόρ καθορίστηκε στην ιστορική τους μάχη στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Παρισιού στα γήπεδα του Roland Garros. Έπαιξαν αντίπαλοι 60 φορές, περισσότερες από οποιοδήποτε άλλο ζευγάρι στην Open Era και ο Djokovic επικράτησε τις 31 από αυτές. Πολλά τουρνουά θεωρούν ότι οι αναμετρήσεις ανάμεσα σε αυτούς τους δύο ήταν τα highlights της ιστορίας τους, με τον τελικό στην Αυστραλία να διαρκεί 5 ώρες και 53 λεπτά και να μπαίνει στα βιβλία. Ο Djokovic είχε κερδίσει με 3-2 σετ. Ο Nadal πάντως τον έχει 11-7 συνολικά στα Grand Slams.
Κόντρα στον 4ο μεγάλο της παρέας και έναν τύπο που συγκρίνεται με τον Nadal σε θέματα τραυματισμών και υπερβάσεων, ο Ισπανός υπερέχει ξεκάθαρα. Σε 24 αναμετρήσεις με τον Andy Murray, ο Nadal μετράει 17 νίκες και 7 ήττες, την ώρα που σε 9 αναμετρήσεις σε GS ο Ισπανός έκλεισε τον δρόμο στον Βρετανό, τις 7 από αυτές. Άλλες σημαντικές κόντρες του Nadal μέσα στα χρόνια ήταν εκείνες με τον Stan Wawrinka και τον Juan Manuel Del Potro, στις οποίες επικρατούσε καθαρά.
Ένας κύριος στα προσωπικά του, που δεν ακούστηκε ποτέ
Σε αντίθεση με τους υπόλοιπους Big 3 τα προσωπικά ζητήματα του Nadal, δεν απασχόλησαν ιδιαίτερα τα media. Μόνο σοβαρό ζήτημα που προέκυψε με τα χρόνια ήταν ο χωρισμός των γονιών του το 2009. Λίγο μετά την αποκάλυψη από τις εφημερίδες και με την απόδοσή του να πέφτει, ο Nadal είχε πάρει θέση. «Το διαζύγιο των γονιών μου άλλαξε τη ζωή μου. Με επηρέασε. Μετά από αυτό δεν μπορούσα να παίξω στο Wimbledon, ήταν σκληρό. Για έναν μήνα ήμουν έξω από τον κόσμο».
Η επόμενη φορά που ακούσαμε κάτι μαζικά για την προσωπική του ζωή ήταν για καλό. Τον Οκτώβριο του 2022 ο Rafa Nadal και η Mery Perello έγιναν για πρώτη φορά γονείς. Τη γυναίκα της ζωής του ο Rafa τη γνώρισε μέσω της αδερφής του όταν εκείνος ήταν ακόμα 19 και εκείνη 17, το μακρινό 2005. Κυκλοφόρησαν για πρώτη φορά δημόσια μαζί μετά από δύο χρόνια και μετά από 14 χρόνια σχέσης, τον Ιανουάριο του 2019 παντρεύτηκαν. Σε αντίθεση με τους αντίπαλούς του, ο Rafa Nadal πήρε την απόφαση μαζί με τη σύντροφό του να αργήσουν να κάνουν παιδιά, ώστε αυτά να έχουν την αμέριστη προσοχή του πατέρα τους.
Κατά τα άλλα ο Rafa Nadal δεν προκάλεσε ποτέ αντιδράσεις με τις δηλώσεις του ή με τις απόψεις του, παρά μόνο το 2010 όταν μίλησε στο Sports Illustrated για τις απόψεις του για τον Θεό και αυτοχαρακτηρίστηκε ως ένας άθεος αγνωστικιστής. «Μου είναι πραγματικά πολύ δύσκολο το να πιστέψω» είχε πει τότε, ενώ όταν μια ισπανική εφημερίδα σκάλισε το θέμα, ο Ισπανός το πήγε ένα βήμα παρακάτω. «Μπορείς να είσαι πιστός ή άθεος, Χριστιανός, Μουσουλμάνος, οτιδήποτε, αλλά πιστεύω ότι οι θηριωδίες που οι άνθρωποι διέπραξαν στο όνομα της θρησκείας είναι υπερβολικές. Για μένα η θρησκεία είναι ο κυριότερος λόγος της θνητότητας στην ανθρώπινη ιστορία».
Το συγκινητικό πολύγλωσσο τέλος
Ο Nadal που μιλά ισπανικά και καταλανικά δυσκολεύεται μέχρι και σήμερα στα αγγλικά, αλλά στο φινάλε του ήταν καθολικός. Σε 12 γλώσσες ευχαρίστησε το σύνολο του παγκοσμίου τένις για όσα του χάρισαν και επισημοποίησε το τέλος. Ας κλείσουμε με τα δικά του λόγια: «Γεια σας. Είμαι εδώ για να σας ανακοινώσω ότι αποσύρομαι από το επαγγελματικό τένις. Η αλήθεια είναι ότι είχα μερικά δύσκολα χρόνια, ειδικά τα τελευταία δύο. Δεν πιστεύω ότι ήμουν ικανός να παίξω χωρίς περιορισμούς. Είναι προφανές ότι είναι μια δύσκολη απόφαση, μια απόφαση που πήρε κάμποσο καιρό για να την πάρω.
Αλλά σε αυτή τη ζωή, όλα έχουν μια αρχή και ένα τέλος. Και πιστεύω ότι είναι η κατάλληλη στιγμή να βάλω ένα τέλος σε μια καριέρα που υπήρξε περισσότερο μακρά και πετυχημένη από όσο μπορούσα να φανταστώ. Αλλά είμαι πολύ χαρούμενος που το τελευταίο μου τουρνουά θα είναι ο τελικός του Davis Cup και θα εκπροσωπήσω τη χώρα μου.
Πιστεύω ότι έκανα έναν ολοκληρωμένο κύκλο, από τη στιγμή που μια από τις μεγάλες χαρές μου ως επαγγελματίας παίκτης τένις ήταν ο τελικός του Davis Cup στη Σεβίλλη το 2004. Νιώθω σούπερ, σούπερ τυχερός για όλα όσα είχα την τύχη να βιώσω.
Θέλω να ευχαριστήσω όλη την κοινότητα του τένις, όλους τους ανθρώπους που ασχολούνται με αυτό το άθλημα, τους επί χρόνια συναδέλφους μου, ιδιαίτερα τους σπουδαίους ανταγωνιστές μου. Έχω περάσει πολλές, πολλές ώρες μαζί τους που θα τις θυμάμαι μέχρι και το τέλος της ζωής μου.
Το να μιλήσω για την ομάδα του είναι λίγο δύσκολο, γιατί στο τέλος ήταν ένα πολύ σημαντικό κομμάτι της ζωής μου. Δεν ήμασταν μόνο συνεργάτες, αλλά και φίλοι. Ήταν στο πλευρό μου όλες τις φορές που τους είχα πραγματικά ανάγκη. Στις κακές και στις καλές στιγμές.
Στιγμές που έπρεπε να πιέσω τον εαυτό μου ή στιγμές που έπρεπε να με χαλαρώσουν. Ζήσαμε τόσα πολλά μαζί, που είναι δύσκολο να τα εξηγήσω. Η οικογένειά μου είναι τα πάντα για εμένα. Η μητέρα μου. Θεωρώ ότι έκανε όλες τις θυσίες που χρειαζόταν για να έχουμε συνεχώς τα πάντα.
Η γυναίκα μου, η Mery, που είμαστε μαζί 19 χρόνια. Σε ευχαριστώ για όσα έχεις κάνει. Πιστεύω ότι είσαι η ιδανική συντροφιά στα ταξίδια σε όλη τη διάρκεια της καριέρας μου. Το σπίτι και το να βλέπω πώς μεγαλώνεις το γιο μας ήταν μία επιπλέον δύναμη που μου κρατούσες ζωντανό και μου έδινε στην απαιτούμενη ενέργεια για να συνεχίσω.
Η αδερφή μου, που πιστεύω ότι έχουμε μία απίστευτη σχέση. Ο θείος μου, που είναι ο λόγος που ξεκίνησα να παίζω τένις. Θεωρώ ότι χάρις αυτόν ήμουν ικανός να ξεπεράσω κάτι δύσκολη κατάσταση στην αθλητική μου καριέρα. Στον πατέρα μου, που ήταν μία πηγή έμπνευσης για εμένα με όλη τη σημασία της λέξης. Πιστεύω είναι ένα παράδειγμα της προσπάθειας και του πώς να προσπερνάς τα πάντα. Πολλά πολλά ευχαριστώ στον πατέρα μου με έναν μοναδικό τρόπο.
Τέλος, σε όλους εσάς τους φιλάθλους. Δεν μπορώ να σας ευχαριστήσω αρκετά για όσα με έχετε κάνει να νιώσω. Μου δίνατε αυτή την ενέργεια που ήθελα κάθε στιγμή. Πραγματικά, ό,τι έχω βιώσει ήταν ένα όνειρο που εκπληρώθηκε. Ζω με την απόλυτη ειρήνη στο μυαλό μου ότι έχω δώσει το καλύτερό μου, κάνοντας κάθε δυνατή προσπάθεια”.
Μπορώ μόνο να κλείσω λέγοντας 1000 ευχαριστώ σε όλους και τα λέμε σύντομα».
