Η ιστορία του Παναθηναϊκού μέσα από ένα graphic novel

Πολλές φορές βλέπουμε το ποδόσφαιρο ως μαζικό προϊόν, αποκλεισμένο από οποιαδήποτε σοβαρή αναλυτική σκέψη, ένα προϊόν για τις μάζες. Στην πραγματικότητα όμως είναι απαραίτητο να αρχίσουμε να το δούμε και μέσα στα ιστορικά του συμφραζόμενα, να μελετήσουμε τις απαρχές του ως απαρχές τεράστιων κοινοτήτων που ακόμα και σήμερα μπορούν να επηρεάσουν ακόμα και κρατικές πολιτικές.

Σε αυτή την κατεύθυνση κινείται και το ‘1908’, ένα graphic novel που δημιουργήθηκε από τον ιστορικό Ανδρέα Οικονόμου και τον σκιτσογράφο Πέτρο Μπάλτα μελετώντας και αφηγούμενο την ιστορία του Παναθηναϊκού.

Αρχικά, πείτε μου την ιστορία της έκδοσης. Πώς προέκυψε η ιδέα;

Πέτρος Mπάλτας: Είναι μια αρκετά περίεργη ιστορία τουλάχιστον από την πλευρά μου. Βρισκόμουν σε μια δημιουργική περίοδο, όσον αφορά το σκίτσο. Ήθελα να ξεκινήσω κάτι. Με έτρωγε συνεχώς αυτή η σκέψη. Μια μέρα λέω: “Θα κάνω ένα κόμικ για τον Παναθηναϊκό! Ένα κόμικ για το έπος του Γουέμπλεϊ!”. Δεν πέρασαν λίγες ώρες και καθώς τσέκαρα διάφορες αναρτήσεις στο Facebook, βρίσκω μια δημοσίευση της σελίδας ‘Και χιλιάδες τίτλοι’ που με αφορμή την ταινία ‘1968’ για το Ευρωπαϊκό της ΑΕΚ στο μπάσκετ (μια πολύ όμορφη πρωτοβουλία) ζητά κάποιον Παναθηναϊκό σκηνοθέτη με την ιδέα να γίνει κάτι αντίστοιχο και για την ομάδα μας. Λέω εδώ είμαστε! Ήρθαμε σε επαφή με τον Ανδρέα Οικονόμου και λίγες μέρες μετά είχαμε καταλήξει περίπου στο τι θέλουμε να κάνουμε.

Ανδρέας Οικονόμου:   Γνωριστήκαμε με τον Πέτρο και αυτό ήταν αρκετό. Συναντηθήκαμε και… γεννήθηκε η ιδέα. Ο Πέτρος επιθυμούσε να αξιοποιήσει το ταλέντο του στο σκίτσο για τη μεγάλη του αγάπη, τον Παναθηναϊκό. Και εγώ ήθελα να διαδώσω τη γνώση πάνω στην ιστορία του Ομίλου σε ένα ευρύ κοινό. Δηλαδή, να γίνουν κατανοητές οι αξίες που πρεσβεύει ο Σύλλογος τόσο σε έναν απαιτητικό αναγνώστη ιστορικών βιβλίων, όσο και σε ένα νεαρό φίλαθλο. Ενώσαμε τις δυνάμεις μας, γίναμε φίλοι και το αποτέλεσμα είναι το ‘1908’.

Oι οπαδοί του Παναθηναϊκού περνούν δύσκολα τα τελευταία χρόνια. Το εγχείρημά σας έχει κάποια σχέση με το γεγονός αυτό; Είναι δηλαδή και λίγο παρηγοριά στον άρρωστο;

Αντρέας: Καταρχάς δεν θεωρούμε ότι ο Παναθηναϊκός είναι άρρωστος. Άρρωστο θεωρούμε όλο το αθλητικό περιβάλλον, όπου εντάσσεται και ο Παναθηναϊκός, το οποίο έχει επιβάλλει την κρίση που περνάει ο Σύλλογος. Το ‘1908’ στοχεύει στο να υπενθυμίζει στους φιλάθλους-αναγνώστες του τα υγιή αθλητικά ιδεώδη, τα οποία τείνουν να ξεχαστούν στη θλιβερή εποχή του σύγχρονου επαγγελματισμού.

Πέτρος: Το ‘1908’ στοχεύει όχι τόσο στην ‘παρηγοριά’ του κόσμου του Παναθηναϊκού, όσο στη μεταφορά της ιστορίας του Συλλόγου στους νέους φιλάθλους και οπαδούς. Από την ίδρυση του ως σήμερα ο Παναθηναϊκός έχει περάσει αρκετές δύσκολες στιγμές, ίσως και δυσκολότερες από αυτές της εποχής μας. Θεωρούμε συνεπώς πολύ σημαντική την αποτύπωση των πραγματικών αξιών του αθλητισμού και όσων πρεσβεύει ο Παναθηναϊκός, γιατί μόνο όταν κατακτήσουμε αυτήν τη γνώση, θα δούμε τους δρόμους που οδηγούν στην έξοδο από τη μεγάλη κρίση του Ομίλου. 

Η αναζήτηση των ιστορικών στοιχείων πώς έγινε;

Ανδρέας: Η μελέτη της ιστορίας του Παναθηναϊκού ξεκίνησε πριν από μία δεκαετία από μία ομάδα φίλων – ερασιτεχνών ερευνητών και δημοσιογράφων. Αρχικά σε βιβλιοθήκες και στο πάλαι ποτέ ψηφιακό αρχείο της ‘Αθλητικής Ηχούς’. Όσο περνούσαν τα χρόνια, ανακαλύπταμε νέες πηγές και έπειτα από χρόνια έρευνας, είχαμε ‘ξεκοκαλίσει’ κάθε αθλητικό και πολιτικό έντυπο, διεισδύσαμε σε αρχειακές συλλογές παλαιμάχων, ομοσπονδιών, σωματείων. Δεκάδες χιλιάδες σπάνια και αδημοσίευτα έγγραφα, που χρονολογούνται από τις αρχές του 20ού αιώνα μέχρι και τις μέρες μας, βρέθηκαν στην κατοχή μας, από τα οποία προέκυψαν τα βιβλία που έχουν ήδη κυκλοφορήσει και πολλά ακόμα που είναι υπό έκδοση. Συνεπώς όταν ξεκινήσαμε το ‘1908’ υπήρχαν ήδη τα ιστορικά στοιχεία, στα οποία στηρίζεται το σενάριο του κόμικ.

Ποια θα είναι η συνέχεια; Να περιμένουμε και επόμενους τόμους;

Πέτρος: Φυσικά! Είναι ήδη έτοιμοι οι επόμενοι τόμοι και ετοιμάζονται και άλλοι! Η πλούσια ιστορία του Παναθηναϊκού μας δίνει την ευκαιρία να δημιουργήσουμε πολλούς τόμους σε βάθος χρόνου!

Ανδρέας: Στους πρώτους τόμους, εστιάζουμε στα ─πολύ δύσκολα─ χρόνια της ίδρυσης του Παναθηναϊκού. Ο ιδρυτής του Ομίλου, ο Γιώργος Καλαφάτης, και οι συνοδοιπόροι του αντιμετώπισαν μία εξαιρετικά εχθρική πολεμική από το αθλητικό κατεστημένο (δηλαδή από τους ανθρώπους που ήλεγχαν τον κλασικό αθλητισμό και τη γυμναστική, οι οποίοι θεωρούσαν επαναστατικά τα ομαδικά σπορ). Στα πρώτα τεύχη απεικονίζεται αυτή η επανάσταση του Καλαφάτη, μαζί με πολλά ακόμα στοιχεία, όπως η ζωή στην Αθήνα της ‘Belle Epoque’, οι συνήθειες και η ενδυμασία του κόσμου, το δράμα των Βαλκανικών Πολέμων και πώς αυτοί επηρέασαν την εξέλιξη του αθλητισμού.

O κόσμος του Παναθηναϊκού έχει στηρίξει το εγχείρημά σας;

Πέτρος: Η στήριξη είναι (κατά πολύ) μεγαλύτερη από τις αρχικές μας προσδοκίες. Ο κόσμος αγκάλιασε το ‘1908’ και σε χρόνο ρεκόρ ─σε τρεις εβδομάδες─ εξαντλήθηκε η πρώτη έκδοση και βγάλαμε ανατύπωση.

Είστε πολύ νέοι σε ηλικία. Υπάρχει κάποια στιγμή του Παναθηναϊκού, σε οποιοδήποτε άθλημα, που τη ζήσατε και δεν θα την ξεχάσετε ποτέ;

Ανδρέας: Στο ποδόσφαιρο ευτύχισα να προλάβω την εποχή Σαραβάκου, έστω και στα τελειώματα της καριέρας του. Είμαι ένας από τους εκατομμύρια οπαδούς που έγιναν παναθηναϊκοί χάρη στα κατορθώματα του ‘μεγάλου μικρού’. Στο μπάσκετ η πρώτη μου ανάμνηση είναι η τάπα του Βράνκοβιτς στον Μοντέρο. Όχι τόσο το ίδιο το γεγονός όσο αυτά που επακολούθησαν. Τα πανηγύρια σε όλη τη γειτονιά, στο σχολείο, τα πυροτεχνήματα, τα συνθήματα… Πράγματα που στα μάτια ενός 14χρονου είναι φαντασμαγορικά και τον μετατρέπουν από απλό υποστηρικτή μίας ομάδας σε φανατικό οπαδό.

Πέτρος: Δεν έχω προλάβει τον Σαραβάκο. Όταν ο Βαζέχα κρέμασε τα παπούτσια του ήμουν 8 χρονών… Μεγάλωσα με Καραγκούνη, Έκι Γκονζάλες, Σισσέ και Ζιλμπέρτο Σίλβα. Από την άλλη στο μπάσκετ πρόλαβα τον Αλβέρτη, τον Σάρας, τον Φώτση, τον Μπατίστ, τον Τσαρτσαρή και φυσικά τον τεράστιο Δημήτρη Διαμαντίδη. Ωστόσο τρεις θα έλεγα πως είναι οι στιγμές που μπορώ να ξεχωρίσω. Η μία έγινε το 2010, όταν ο Παναθηναϊκός με μπροστάρηδες τον Σισσέ και τον Νίνη άλωσε το Ολίμπικο, νικώντας με σκορ 2-3 τη Ρόμα. Η άλλη ήταν στο Final 4 του Βερολίνου, ο ημιτελικός με τον Ολυμπιακό. Η τρίτη και ίσως αυτή που έζησα πιο έντονα, ήταν στα playoffs της Ευρωλίγκας το 2013, όταν ο Διαμαντίδης έβαλε το τρίποντο απέναντι στον Τζαουάι, οδηγώντας τον Παναθηναϊκό σε μια μεγάλη εκτός έδρας νίκη απέναντι στην Μπαρτσελόνα.  

Αν ερχόταν κάποιος και σας ζήταγε να κάνετε το ίδιο πράγμα για οποιονδήποτε άλλο σύλλογο του κόσμου, ποιον θα διαλέγατε και γιατί;

Ανδρέας: Δεν θα το έκανα για οποιονδήποτε άλλο σύλλογο. Δηλαδή να γράφω την πλοκή για το κόμικ άλλου σωματείου. Γιατί ακόμα και να υπήρχαν οι ιστορικές γνώσεις και τα αρχεία, θα απουσίαζε κάτι πολύ σημαντικό: το συναίσθημα.

Πέτρος: Δυο-τρεις ομάδες μου είναι αρκετά συμπαθείς στο εξωτερικό. Η Σέλτικ Γλασκώβης, η Λίβερπουλ και ο Άγιαξ. Σε παιδική ηλικία θυμάμαι, άρχισα να συμπαθώ τη Λίβερπουλ από τον τελικό Champions League της Κωνσταντινούπολης. Αργότερα έψαξα την ιστορία της και πραγματικά με είχαν εντυπωσιάσει τα κατορθώματά της. Αν και φοράει κόκκινα, μια ακόμα ομάδα που συμπαθώ είναι ο Άγιαξ. Τον Άγιαξ, που πρωτόμαθα για αυτόν μέσα από τις αφηγήσεις για τον τελικό του Γουέμπλεϊ, τον συμπαθώ κυρίως λόγω του ότι υπήρξε μια από τις καλύτερες ομάδες στον κόσμο. Τέλος, η Σέλτικ στα παιδικά μου μάτια φάνταζε κάτι σαν τον ‘Παναθηναϊκό της Σκωτίας’! Ίσως είναι τα χρώματα περισσότερο παρά το σήμα καθώς τα δύο τριφύλλια απέχουν αρκετά. Τέλος, πρόσφατα διάβασα την ιστορία της Αθλέτικ Μπιλμπάο και με ξάφνιασε ευχάριστα. Ωστόσο όπως είπε και ο Ανδρέας Οικονόμου, παίζει σημαντικό ρόλο το «συναίσθημα», όσο κλισέ και αν ακούγεται αυτό.

Πού μπορούμε να προμηθευτούμε το ‘1908’;

Πέτρος: Στο vivliapao.gr (μαζί με πολλές ακόμα εκδόσεις που αφορούν τον Όμιλο), σε όλα τα κεντρικά βιβλιοπωλεία αλλά και σε πιο mainstream χώρους όπως τα Public. Τέλος, θα το βρείτε στο καφέ στην είσοδο του Τάφου του Ινδού (θύρα 7, γήπεδο Απόστολος Νικολαΐδης)

Τελικά, είναι μια ποδοσφαιρική ομάδα ‘ιδέα’;

Ανδρέας: Μία ποδοσφαιρική ομάδα δεν είναι ιδέα. Είναι όμως ιδέα ένας Αθλητικός Όμιλος, που για 111 χρόνια καλλιεργεί σε βάθος ─με μεγάλες θυσίες και επιμονή─ 30 αθλήματα· ένα σωματείο που πρωτοπορεί, αγωνίζεται κόντρα σε τεράστια εμπόδια και ενάντια σε εσωτερικούς και εξωτερικούς εχθρούς,  και το οποίο προάγει αθλητική παιδεία και ήθος.

Πέτρος: Ο Παναθηναϊκός είναι ένας σύλλογος που δεν μένει απαθής απέναντι σε κοινωνικά και πολιτικά γεγονότα. Στο βιβλίο «Λεωφόρος Ηρώων» φωτίζονται με τον καλύτερο τρόπο οι αντιστασιακές δράσεις του Συλλόγου και των μελών του την περίοδο της ναζιστικής Κατοχής του ’40. Ακόμα και σήμερα οι φίλαθλοι του Παναθηναϊκού δεν διστάζουν να εκφράσουν την άποψη τους ─τόσο εντός όσο εκτός γηπέδου─ για ζητήματα που αφορούν την κοινωνία μας. Όπως άλλωστε έχει δηλώσει ο Γιώργος Ανδριανόπουλος, ιδρυτικό μέλος και ένας από τους μεγαλύτερους ηγέτες του Ολυμπιακού, ‘ο Παναθηναϊκός θα πρέπει να αποτελεί πάντοτε παράδειγμα προς μίμηση δι’ όλους ημάς τους υπολοίπους. Θα είναι τιμή και υποχρέωση κάθε σωματείου να προσπαθήσει να πλησιάσει το αδιαφιλονίκητο μεγαλείο του Παναθηναϊκο’.