Η αιώνια κατάρα της παλιάς φουρνιάς του ποδοσφαίρου

Τώρα, στα 81 προστέθηκε στη μακρά λίστα ποδοσφαιριστών της γενιάς του που έχουν διαγνωστεί με άνοια. Ναι, επαναλαμβανόμενη σύμπτωση παύει να είναι σύμπτωση. Άσε που από το 2019 είναι γνωστό πως οι κεφαλιές αυξάνουν το ρίσκο παθήσεων του εγκεφάλου.

Η πρώτη φορά που αναφέρθηκε πως οι κεφαλιές προκαλούν πρόβλημα στον εγκέφαλο των ποδοσφαιριστών ο κόσμος ζούσε στο 1969. Ο John Arlott, Βρετανός αθλητικός συντάκτης, παρουσιαστής στο ΒΒC (ποιητής και connoisseur κρασιών) είχε γράψει στη Guardian: «Υπάρχουν επαγγελματίες που νιώθουν ναυτία, μετά τη διαρκή επαφή του κεφαλιού τους με τη λασπωμένη μπάλα. Εκπλήσσει ότι δεν ακούμε για περιστατικά εγκεφαλικών κακώσεων, αντίστοιχα ανθρώπων που μετέχουν διαρκώς σε καβγάδες».

Ο Dr. Jon Spear, σύμβουλος γηριατρικής ψυχιατρικής και ερευνητής επί του Αλτσχάιμερ, άρχισε τη μελέτη μετά το θάνατο του πρώην αρχηγού της Tottenham, Danny Blanchflower, το 1993. Η οδηγία του ειδικού ήταν πως στο εξής θα έπρεπε να μένουν εκτός αγωνιστικής δράσης, όσοι δέχονται ισχυρά χτυπήματα στο κεφάλι, για έναν μήνα. Δεν έγινε πράξη. Δυο χρόνια μετά η Independent δημοσίευσε το πρώτο κείμενο που συνέδεε το ποδόσφαιρο με το Aλτσχάιμερ.

Η πρώτη έρευνα για να μελετηθεί το θέμα των τραυμάτων των ποδοσφαιριστών στον εγκέφαλο είχε γίνει το 1991. Το 81% του δείγματος βετεράνων είχε παρουσιάσει σοβαρά ελλείμματα προσοχής, συγκέντρωσης, μνήμης και κρίσης. Δεν έγινε κάτι άλλο.

Μια κατάρα που κανείς δεν παραδέχεται

Το 2017 ο Alan Shearer θέλησε να ασχοληθεί με το θέμα, μέσω documentary που προβλήθηκε στο BBC. Ασχολείτο με το ερευνητικό και το ρεπορταζιακό κομμάτι, ένα χρόνο. «Συναντήθηκα με πρώην παίκτες και τις οικογένειες τους, που ζουν με την άνοια, μίλησα με επιστήμονες και γιατρούς για την έρευνα και πήρα και ο ίδιος μέρος στα τεστ, ως κάποιος που είχα παίξει 20 χρόνια ποδόσφαιρο και έκανα 100 κεφαλιές κάθε μέρα στην προπόνηση, ήξερα πως διατρέχω κίνδυνο».

Το πρώτο πράγμα που κατάλαβε ήταν «πως η άνοια είναι μια απαίσια ασθένεια που κυρίως επηρεάζει τις οικογένειες των ασθενών». Το δεύτερο ήταν ότι «ακούμε συχνά για ποδοσφαιριστές που έχουν πρόβλημα με το αλκοόλ, τα ναρκωτικά και το τζόγο και οι υπεύθυνοι του σπορ έχουν πάρει σχετικά μέτρα. Έχουν κάνει πράγματα για να σώσουν ζωές. Την ίδια ώρα, δεν έχουν γίνει παρά ελάχιστα για όσα προκαλούν οι κεφαλιές και αυτό το βρίσκω αποκαρδιωτικό. Οι συγγενείς των ασθενών νιώθουν οργή, γιατί οι άνθρωποι του ποδοσφαίρου τους έχουν αγνοήσει επιδεικτικά και έτσι δεν έχουν την παραμικρή υποστήριξη».

Αυτή ήλθε όταν μαζεύτηκαν πολλοί οι θάνατοι και άρα ήταν ξεκάθαρο πια, πως υπάρχει πρόβλημα. Aπό το 2018 έως το 2020 έχουν πεθάνει 14 πρώην ποδοσφαιριστές της ίδιας γενιάς, οι οποίοι διαγνώστηκαν με άνοια και Αλτσχάιμερ. Σε αυτήν την κατηγορία ανήκουν και οι Sir Bobby Charlton, Chris Chilton και Mike Sutton.

Το 2019 δημοσιεύτηκαν στην New England Journal of Medicine τα συμπεράσματα έρευνας που είχαν κάνει ερευνητές του University of Glasgow με αντικείμενο τη σχέση των κεφαλιών και της άνοιας.

Έγινε σύγκριση μεταξύ της αιτίας θανάτου 7.676 πρώην παικτών και 23.000 μελών του γενικού πληθυσμού σύμφωνα με την οποία: «οι πρώην ποδοσφαιριστές έχουν 3 1/2 φορές περισσότερες πιθανότητες να πεθάνουν από άνοια, από ό,τι ο γενικός πληθυσμός στις ίδιες ηλικίες. Φάνηκε πως οι κεφαλιές αυξάνουν κατά πέντε φορές τις πιθανότητες βετεράνων να ασθενήσουν με Αλτσχάιμερ σε προχωρημένη ηλικία. Αυξάνουν κατά τέσσερις φορές το ρίσκο της νόσου του κινητικού νευρώνα και δύο φορές από αυτής του Πάρκινσον. Έγινε γνωστό και ότι ότι οι παλαίμαχοι παίκτες έχουν πενταπλάσια πιθανότητα να χρειαστούν χάπια για την άνοια κάποια στιγμή στη ζωή τους].

Την ίδια χρονιά, η Σκωτία έγινε η πρώτη ευρωπαϊκή χώρα που απαγόρευσε τις κεφαλιές στα τμήματα υποδομών.  Ακολούθησαν και άλλες (Αγγλία και Βόρειος Ιρλανδία). Όχι, η Ελλάδα δεν είναι στη λίστα.

Δεν είναι κατάρα, είναι άνοια

Τον Νοέμβριο του 2020 ο Sir Geoff Hurst (ο πρώτος παίκτης της ιστορίας που έκανε hat trick σε αγώνα του Παγκοσμίου Κυπέλλου, στον τελικό του 1966 – με ένα, βέβαια, από τα τέρματα να αμφισβητούνται) ενημέρωσε, μέσω της Daily Mirror πως στηρίζει την απαγόρευση των κεφαλιών, σε μικρές ηλικίες, αναφέροντας όλους τους φίλους που είχε χάσει από άνοια ή Αλτσχάιμερ.

«Την εποχή μας, κρεμούσαμε μπάλες από το ταβάνι και κάναμε κεφαλιές για τουλάχιστον 20 λεπτά. Μετά παίζαμε head tennis και έπειτα προπονούμασταν σε κεφαλιές κοντά στο τέρμα», εξήγησε χαρακτηριστικά, πριν ενημερώσει πως θα διαθέσει και το δικό του εγκέφαλο, στις έρευνες. Η δημόσια τοποθέτηση του προέκυψε λίγες μέρες μετά το «έχουμε δεσμευθεί να δώσουμε τη μάχη μας με την άνοια, στηρίζοντας τις έρευνες οικονομικά και με όποιον άλλον τρόπο» της Football Association, που πια δεν μπορεί να κάνει τα στραβά μάτια. Πριν λίγες ώρες, η Ένωση Επαγγελματιών Παικτών ανακοίνωσε πως θα δημιουργήσει ειδικό τμήμα, για να εξετάσει το θέμα.

Οι παλιές μπάλες ήταν από δέρμα και είχαν μεγάλο βάρος. Σήμερα, η μπάλα ζυγίζει μεν, 400 γραμμάρια, αλλά όταν πηγαίνει με 80 μίλια την ώρα, αποκτά μια κάποια δυναμική μόλις βρίσκει το κεφάλι των παικτών -οι οποίοι είναι και επιρρεπείς στις διασείσεις, λόγω της σύγκρουσης κεφαλιών με αντιπάλους.

Ας δούμε όμως, τι χρειάστηκε να γίνει για να αναγνωρίσουν οι καθ’ ύλην αρμόδιοι πως όντως, υπάρχει θέμα.

• Ο Jeff Astle είχε το παρατσούκλι “King”. Έπαιξε ποδόσφαιρο από το 1959 έως το 1977 και η καλύτερη φάση του ήταν τα χρόνια που πέρασε στην Γουέστ Μπρόμιτς (1964-74), ως σέντερ φορ. Στις 19/1 του 2002 πέθανε από ασφυξία, ενώ ήταν στο σπίτι της κόρης του. Πέντε χρόνια νωρίτερα είχε εμφανίσει συμπτώματα άνοιας. Η νεκροψία κατέληξε πως ο λόγος του θανάτου ήταν ο εκφυλισμός του εγκεφάλου. Ο Astle ήταν μετρ στις κεφαλιές. Ο ιατροδικαστής ενημέρωσε ότι τα διαδοχικά μικρά τραύματα που είχε υποστεί ήταν η αιτία του θανάτου – και τα σύγκρινε με τα τραύματα των πυγμάχων.
• Ο Danny Blanchflower, πρώην αρχηγός της Τότεναμ, όπου είχε παίξει από το 1954 έως το 1964. Την Πρωτομαγιά του 1990 είχε διαγνωστεί με Αλτσχάιμερ και Πάρκινσον. Έκτοτε ζούσε σε ειδική κλινική, όπου πέθανε στις 9/12 του 1993, σε ηλικία 67 χρόνων. Ο οργανισμός του δεν άντεξε την πνευμονία που είχε πάθει.
• Ο Frank Kopel, Σκοτσέζος, αριστερό μπακ με 18ετη καριέρα σε Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ, Μπλακμπερν μεταξύ άλλων (σε 407 συμμετοχές σήκωσε δυο τρόπαια), διαγνώστηκε με αγγειακή άνοια το 2008. Ακολούθησε η διάγνωση του με Αλτσχάιμερ και ο θάνατος του, στις 16/4 του 2014. Ήταν 65 χρόνων.
• Ο Ray Wilson, αριστερό μπακ της Αγγλίας στο χρυσό 1966 World Cup (το μεγαλύτερο μέλος της παρέας του, στον τελικό με τη Δυτική Γερμανία) και παίκτης της Έβερτον από το 1964-69 (μεταξύ πολλών άλλων) διαγνώστηκε το 2004, με Αλτσχάιμερ. Ο Wilson πέθανε σε ειδική κλινική όπου διέμενε, στις 15/4 του 2018. Ήταν 83 χρόνων.

• Ο Martin Peters είχε σκοράρει «το άλλο γκολ« (πέραν των τριών του Geoff Hurst) στον τελικό του 1966. Σε επίπεδο συλλόγων, είχε κάνει καριέρα σε Γουέστ Χαμ, Τότεναμ, Νόριτς και Σέφιλντ Γιουνάιτεντ, ενώ για λίγο κάθισε και σε πάγκο. Αποσύρθηκε από τα γήπεδα το 1981. Ο «ολοκληρωμένος μέσος» όπως τον είχαν χαρακτηρίσει και «σπεσιαλίστας εκτελέσεων φάουλ» είχε παίξει στη Γουέστ Χαμ σε όλες τις θέσεις -συμπεριλαμβανομένης αυτής του γκολκίπερ. Ο πρώτος Βρετανός των 200.000 λιρών (όσα έδωσε το 1970 η Τότεναμ για να τον πάρει από τη Γουέστ Χαμ) διαγνώστηκε το 2013 με Aλτσχάιμερ. Το ανακοίνωσε το 2016. Πέθανε στις 21/12 του 2019, σε ηλικία 76 χρόνων.
• Ο Billy McNeill συμπλήρωσε 60 χρόνια της ζωής του στη Σέλτικ – ως ποδοσφαιριστής, προπονητής και πρέσβης του συλλόγου. Ο αρχηγός των «Λιονταριών της Λισαβόνας» στην κατάκτηση του European Cup το 1967, ζούσε με άνοια από το 2010. Το Φεβρουάριο του 2017 ανακοινώθηκε η διάγνωση και ότι πλέον είχε περιορισμένη ικανότητα ομιλίας. Πέθανε στις 22/4 του 2019. Ήταν 79 χρόνων.
• Μια εβδομάδα (29/4) μετά πέθανε ο συμπαίκτης του στην πρωταθλήτρια Σέλτικ και σκόρερ του γκολ της νίκης, επί της Ίντερ, Stephen Chalmers. Ήταν 83 χρόνων. Ο πέμπτος καλύτερος σκόρερ, στην ιστορία του συλλόγου (με 236 γκολ) ολοκλήρωσε την καριέρα του το 1975. Είκοσι χρόνια νωρίτερα είχε διαγνωστεί με φυματιώδη μηνιγγίτιδα. Toυ είχαν δώσει μια εβδομάδα ζωής. Τελικά, γιατρεύτηκε. Το 2017 ο κόσμος έμαθε πως έχει άνοια όταν κλήθηκε στην επέτειο των 50 χρόνων των Λιονταριών της Λισαβόνας, αλλά δεν μπορούσε να παραστεί. Πέθανε δυο χρόνια μετά.
• Ο, επίσης Σκοτσέζος, Duncan Forbes δούλεψε για 33 σερί χρόνια στη Νόρουιτς (ως παίκτης, διοικητικός και επικεφαλής scout). Ως κεντρικός αμυντικός φημιζόταν για τα σκληρά μαρκαρίσματα. Το 2001 παραιτήθηκε και αποσύρθηκε. Το 2013 μπήκε σε ειδική κλινική για ασθενείς με Αλτσχάιμερ. Πέθανε στις 23/10 του 2019.
• Ο διεθνής με την Ουαλία, Alan Jarvis υπήρξε παίκτης της Έβερτον, της Χαλ Σίτι και της Μάνσφιλντ Τάουν, έως το 1973 που αποχαιρέτησε την ενεργό δράση. Το 2014 αποκαλύφθηκε πως ζούσε σε ειδική κλινική, για ασθενείς με άνοια. Η κόρη του είχε αποκαλύψει πως είχε CTE. Δηλαδή, χρόνια τραυματική εγκεφαλοπάθεια.

To CTE είναι ο λόγος που έχασαν τη ζωή τους οι 87 από τους 91 πρώην παίκτες του ποδοσφαίρου, οι οποίοι πρόσφεραν τον εγκέφαλο τους στην έρευνα, μετά το θάνατο τους. Τα χτυπήματα αλλοιώνουν το μετωπιαίο λοβό που είναι υπεύθυνος για την κρίση και τις αποφάσεις.

Η οικογένεια του Jarvis επίσης έδωσε στην έρευνα τον εγκέφαλο. Την πρώτη εξέταση την έκανε ο Dr. Willie Stuart, ο οποίος είχε κρίνει πως έχουν μαζευτεί ήδη πολλά τα όμοια περιστατικά, άρα έπρεπε να ασχοληθούν οι ειδικοί πιο σχολαστικά με ενδεχόμενη συσχέτιση των κεφαλιών της μπάλας με τις εγκεφαλικές κακώσεις. Αφότου ολοκλήρωσε τη δουλειά του, έδωσε τον εγκέφαλο στον ιατροδικαστή John Gettens, για περαιτέρω εξέταση. Αυτός χαρακτήρισε, πριν ένα μήνα, το φαινόμενο ως “industrial disease”.

O τελευταίος παθών, Denis Law αποκάλυψε πως έχει Αλτσχάιμερ και αγγειακή άνοια, συνθήκες που δεν ευνοήθηκαν από την πανδημία και το lockdown. Την ημέρα που αποφάσισε ο 81χρονος να μιλήσει για την πραγματικότητα του, είπε και ότι «έχω δει πολλούς φίλους να περνούν τα ίδια. Ως θεατής, ελπίζεις πως δεν θα συμβεί και σε εσένα, διακωμωδείς το θέμα, αγνοείς τα πρώτα σημάδια και όταν πια δεν μπορείς παρά να αποδεχθείς αυτό που συμβαίνει, θυμώνεις, απογοητεύεσαι, μπερδεύεσαι και έπειτα ανησυχείς. Όχι για εσένα, αλλά για την οικογένεια σου που θα πρέπει να διαχειριστεί αυτό που σου συμβαίνει».

 

«Ξέρω ότι θα έλθουν μέρες που δεν θα καταλαβαίνω τίποτα. Τις μισώ από τώρα»

Αυτά ήταν τα λόγια του που περιέγραψαν την κατάσταση ευγενικά. Λίγο μετά, όμως, τα είπε έξω από τα δόντια: «Αναγνωρίζω πώς εκφυλίζεται ο εγκέφαλος μου, πώς εξαφανίζονται οι αναμνήσεις μου ενώ είναι το τελευταίο που θέλω και πώς όλο αυτό μου προκαλεί στενοχώρια, σε καταστάσεις που είναι έξω από τον έλεγχο μου. Καταλαβαίνω τι συμβαίνει και για αυτό θέλω να αποκαλύψω όσα περνώ, ενώ ακόμα μπορώ να το κάνω. Ξέρω ότι θα έλθουν μέρες που δεν θα καταλαβαίνω τίποτα. Τις μισώ από τώρα».