Η ποδοσφαιρική ιδιοφυΐα που δεν γνώρισε ποτέ ο κόσμος

Ας τα πάρουμε από την αρχή, όμως. Η Spartak Mόσχας ήταν μία από τις καλύτερες ομάδες του σοβιετικού πρωταθλήματος, μαζί με τις Dinamo Tυφλίδας, Κιέβου, Minsk και Dnipro, κερδίζοντας το πρωτάθλημα τη σεζόν 1978–79. Την επόμενη σεζόν, έφτασε στα προημιτελικά του Κυπέλλου Πρωταθλητριών, όπου αποκλείστηκε από τη Real. H Spartak Μόσχας είχε εδραιωθεί μεταξύ της 2ης και 3ης θέσης, με τη φαρέτρα της να αποτελείται από μια κορυφαία φουρνιά νέων παικτών. Το 1983, η Spartak βίωσε τη χειρότερη τραγωδία στην ιστορία του ρωσικού ποδοσφαίρου. 66 άτομα, κυρίως έφηβοι, έχασαν τη ζωή τους στο ματς με τη Haarlem, στο Ολυμπιακό Στάδιο Luzhniki, εξαιτίας του συνωστισμού που σημειώθηκε σε μια είσοδο του γηπέδου, θυμίζοντας την τραγωδία της Θύρας 7 και του Ibrox το 1971.

Τη σεζόν 1983-84, η Spartak Μόσχας προκρίθηκε στα προημιτελικά του Κυπέλλου UEFA με αντίπαλο την Anderlecht. Στο πρώτο αγώνα, οι Μοσχοβίτες έχασαν με 4-2 και χρειάζονταν άλλα 2 γκολ για να οδηγήσουν το παιχνίδι σε παράταση. Οι πολικές θερμοκρασίες της Μόσχας ανάγκασαν τους ιθύνοντες να μεταφέρουν το παιχνίδι στην Τιφλίδα. Ωστόσο, αυτό δεν ήταν το μόνο πρόβλημα.

O Fyodor Cherenkov (προφέρεται Τσερένκαφ) ήταν ένας από τους πυλώνες της ομάδας και ίσως ο κορυφαίος Σοβιετικός ποδοσφαιριστής, πιο πάνω κι από θρύλους όπως ο Paichadze, ο Yashin, ο Blokhin και ο Lobanovskiy. Μόνο που ο ίδιος δε θέλησε ποτέ να υιοθετήσει αυτόν τον τίτλο.

Καλόκαρδος, προσιτός και πάντοτε φιλικός προς όποιον ήθελε να του μιλήσει, αποποιήθηκε τον τίτλο του star, παρά τους τίτλους και τις ατομικές βραβεύσεις. Οι οπαδοί φώναζαν το όνομά του και εκείνος απορούσε γιατί συνέβαινε αυτό. Ήταν ιδιοφυής στον τρόπο που ντρίμπλαρε, με αντίληψη στις πάσες και το timing στα σουτ, αλλά εκείνος ένιωθε απλώς ένας κανονικός άνθρωπος που έτυχε να διαθέτει ταλέντο στο ποδόσφαιρο.

Παραμονές του αγώνα με την Anderlecht, στο γεύμα των παικτών, άφησε το κουτάλι του και φώναξε ξαφνικά: «Προσπαθούν να μας δηλητηριάσουν». Οι συμπαίκτες του έμειναν άφωνοι. Ο προπονητής του, Konstantin Beskov, κατάλαβε πως δε θα έπαιζε στο παιχνίδι. Η Spartak νίκησε με 1-0, αλλά δεν προκρίθηκε. Ο Cherenkov μεταφέρθηκε σε νοσοκομείο της Μόσχας, όπου νοσηλεύτηκε μέχρι τον Ιούνιο, χωρίς να ξέρει κανείς τι συμβαίνει. Σωματικό πρόβλημα δεν υπήρχε, οι ψυχολόγοι δεν μπορούσαν να αντιληφθούν τι συμβαίνει με τον εσωτερικό του κόσμο.

Το 1983, είχαν προηγηθεί οι εμφατικές νίκες με την Εθνική εναντίον της Πορτογαλίας, με την Aston Villa που προκάλεσαν το ενδιαφέρον της αγγλικής ομάδας. Οι Σοβιετικοί σιγά μην τον άφηναν ελεύθερο. Αν έφευγε, θα τον έχαναν για πάντα και αν επέστρεφε, θα ήταν persona non grata. Εκείνη τη χρονιά, κέρδισε και το βραβείο του καλύτερου ποδοσφαιριστή της χώρας

Το ταλέντο του είχε αποκαλυφθεί και στους Βραζιλιάνους, στο φιλικό για τα 30 χρόνια του Marakana, όπου σκόραρε και έδωσε τη νίκη στους Σοβιετικούς. Παρά τις τιμές και την αξία του, δεν επιλέχθηκε για το Μουντιάλ του 1982.

Όλα αυτά πιθανότατα να δημιούργησαν μια τεράστια πίεση στον Cherenkov που να μην μπορούσε να διαχειριστεί. Μετά την πρώτη ψυχολογική κατάρρευσή του, επανήλθε στα ματς της Spartak δριμύτερος και πιο δυνατός, αφήνοντας στην άκρη την κατάθλιψη. Θα ήταν η καλύτερη χρονιά του, αν δεν τον καλούσαν στην Εθνική Ομάδα. Η προπονητική τριάδα της Σοβιετικής Ένωσης (Beskov, Malofeev και Akhalkatsi) τον συμπεριέλαβε στα σχέδιά της για το Μουντιάλ του 1986. Αλλά σε μια προετοιμασία στο Μεξικό, ξαφνικά δήλωσε αδιάθετος.

O κολλητός του και συμπαίκτης του στη Spartak, Sergeiy Radionov, πιστεύει πως η προβοκατόρικη αντικατάσταση του Malofeev λίγες μέρες πριν το τουρνουά με τον Lobanovskiy που μόλις κέρδισε το Κύπελλο Πρωταθλητριών με την Dinamo Κιέβου ευθύνεται για την αποχώρησή του.

Ήταν εμφανές πως ο Lobanovskiy θα έχτιζε την ομάδα πάνω στους παίκτες της Dinamo, διατηρώντας τις αρχές του με την αυστηρή προπόνηση, αδιαφορώντας για τους υπόλοιπους που δεν είχαν συνηθίσει τις μεθόδους του. Άλλωστε, το υψόμετρο στο Μεξικό ήταν υψηλό, η προπόνηση του Lobanovskiy θα εξόντωνε τον οποιονδήποτε.

«Ο Fyodor είχε περιόδους κατάθλιψης και άγχους, αλλά ποτέ δεν καταλάβαμε πλήρως τη φύση αυτών των προβλημάτων. Οι ιδιοφυΐες δεν μπορούν να διαγνωστούν. Μπορούμε να μαντέψουμε μόνο» δήλωσε o Rodionov στο BBC.

Δε συμμετείχε σε κανένα Μουντιάλ, σε κανένα Euro. Βγήκε ξανά ποδοσφαιριστής της χρονιάς, μετά το Πρωτάθλημα του 1989. Με την πτώση του σοσιαλισμού, δοκίμασε την τύχη του στο εξωτερικό, αλλά η μόνη πρόταση που του ήρθε ήταν από τη γαλλική Red Star της 2ης κατηγορίας. Η ζωή στο Παρίσι έγινε αφόρητη, ένιωθε πως έχανε το μυαλό του και πολύ σύντομα ξαναγύρισε στη Spartak, για να κλείσει την καριέρα του εκεί.

Στις αρχές του 2000, έκανε δύο απόπειρες αυτοκτονίας με ηρεμιστικά. Οι γιατροί πιστεύουν πως αυτές προήλθαν από ένα τραύμα στο κεφάλι του, εξαιτίας των κεφαλιών στην ποδοσφαιρική του καριέρα. Συμμετείχε σε αρκετά ματς βετεράνων της Spartak, αλλά δεν μπορούσε να βρει την αγάπη για το ποδόσφαιρο πια. Τον Δεκέμβριο του 2014 έχασε τις αισθήσεις του ενώ περπατούσε και λίγο μετά ξεψύχησε. Ήταν 54 χρονών. Αιτία θανάτου δεν υπήρξε. Κανείς δεν ήξερε, κανείς δεν έμαθε ποτέ πώς και γιατί.

13.500 άτομα βρέθηκαν στην κηδεία του. Ένα μνημείο του εγέρθηκε στη νεόδμητη Otkritye Arena και το νότιο πέταλο πήρε το όνομά του. Οι Ρώσοι τον αγάπησαν και τον τίμησαν όπως μπορούσαν. Για την ποδοσφαιρική του ιδιοφυΐα, το ταλέντο και την καλοσύνη του, που η Δύση δεν κατάφερε να γνωρίσει ποτέ.