Μύθοι και αλήθειες για το Ματς του Θανάτου στο Κίεβο το 1942

Το Κίεβο, ένα από τα προπύργια της ΕΣΣΔ, είχε πέσει από τα ναζιστικά στρατεύματα μετά από μάχη που διήρκησε δυόμισι μήνες. Στις 26 Σεπτεμβρίου του 1941 το Γ’ Ράιχ είχε οριστικά κερδίσει το νοτιοδυτικό μέτωπο της Σοβιετικής Ένωσης και ο αγώνας για την απελευθέρωση έμπαινε σε μια νέα φάση.

Το καλοκαίρι του 1942 και καθώς ο πόλεμος συνεχιζόταν, οι Γερμανοί θέλησαν να ανεβάσουν το ηθικό των στρατιωτών τους και συχνά στα μέρη που καταλάμβαναν, διοργάνωναν ποδοσφαιρικούς αγώνες. Στο Κίεβο, το οποίο είχε αντισταθεί ηρωικά πριν τελικά «πέσει», δεν ήταν ιδιαίτερα εύκολο να βρεθεί ομάδα. Η προπολεμικά κραταιά Ντιναμό Κιέβου είχε μείνει λειψή εξαιτίας του πολέμου, καθώς οι παίκτες της είτε πολέμησαν, είτε διέφυγαν τα προηγούμενα χρόνια, ενώ το ίδιο είχε συμβεί και με τη Λοκομοτίβ.

Τελικά, βρέθηκαν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης 8 ποδοσφαιριστές των δύο ομάδων και η ομάδα συμπληρώθηκε με εργάτες σε έναν φούρνο της περιοχής. Όσοι μαζεύτηκαν, σχημάτισαν την ομάδα Σταρτ. Τα ονόματα της Ντιναμό και της Λοκομοτίβ παρέπεμπαν στην ΕΣΣΔ και ήταν αδύνατο να χρησιμοποιηθούν.

Η Σταρτ πριν από το μεγάλο παιχνίδι, έδωσε 6 φιλικούς αγώνες τους οποίους κέρδισε άνετα. Ήταν τέτοια η δίψα τους για νίκη. Στις 6 Αυγούστου δόθηκε το πρώτο ραντεβού ανάμεσα στην Σταρτ και την Φλάκελφ, με τους Ουκρανούς να κερδίζουν άνετα με 5-1. Ο Γερμανός Διοικητής του Κιέβου ζήτησε τότε την επανάληψη του αγώνα και δεν δυσκολεύτηκε να την επιτύχει.

Το ματς ορίστηκε για τις 9 Αυγούστου του 1942 και αυτήν την φορά τα πράγματα ήταν διαφορετικά. Ο τύπος κυκλοφόρησε με πρωτοσέλιδα για «Ρεβάνς» και το γόητρο του αγώνα είχε γιγαντωθεί. Σύμφωνα με όσα γράφτηκαν χρόνια μετά την απελευθέρωση, στις εφημερίδες του Κιέβου, διαιτητής είχε οριστεί ένας αξιωματικός των SS, ο οποίος ζήτησε ευγενικά από τους παίκτες της Σταρτ, να ηττηθούν. Στις εξέδρες υπήρχαν μόνο Γερμανοί στρατιώτες και Ουκρανοί δοσίλογοι και όλοι ήταν έτοιμοι για έναν αγώνα – παρωδία.

Όλοι εκτός από τους Ουκρανούς της Σταρτ, οι οποίοι δεν ήταν έτοιμοι να πουλήσουν την ψυχή τους στο Διάβολο. Στο ημίχρονο κέρδιζαν με 3-1, ενώ ο τερματοφύλακάς τους είχε μείνει αναίσθητος μετά από αντιαθλητικό χτύπημα στο κεφάλι. Ο Γερμανός διοικητής της πόλης, σύμφωνα με όσα δημοσιεύτηκαν πρώτη φορά 4 χρόνια αργότερα, τους επισκέφτηκε στα αποδυτήρια κατά την ανάπαυλα. «Δείξατε σε όλους τι αξίζετε, αλλά μέχρι εδώ. Είστε φανταστική ομάδα με απίστευτες ικανότητες και μας έχετε εντυπωσιάσει όλους, αλλά όπως καταλαβαίνετε, δεν μπορείτε να κερδίσετε. Δεν υπάρχει καμία τέτοια περίπτωση. Μέχρι εδώ. Σκεφτείτε τις συνέπειες των πράξεών σας».

Οι Ουκρανοί αψήφησαν αυτές τις οδηγίες και τελικά βρέθηκαν να κερδίζουν με 5-3, στο 85ο λεπτό. Στο σημείο εκείνο, ο Oleksey Klimenko, με ένα εντυπωσιακό σλάλομ, πέρασε όλη την ομάδα των Γερμανών συμπεριλαμβανομένου του τερματοφύλακα και αντί να σκοράρει, κλώτσησε την μπάλα προς το κέντρο του γηπέδου. Τότε, έγινε ο κακός χαμός και τελικά το παιχνίδι διεκόπη. Τελικά, οι Ναζί δεν άφησαν αυτήν την ανυπακοή να περάσει έτσι. Τους μήνες που ακολούθησαν, 5 από τους παίκτες της Σταρτ εκτελέστηκαν, ενώ 9 αθλητές κατηγορήθηκαν ως πράκτορες της NKVD. Μετά την απελευθέρωση, το γήπεδο της Ζενίτ, όπου και διεξήχθη ο αγώνας, μετονομάστηκε σε FC Start Stadium.

Μύθοι και αλήθειες

Όσο η ιστορία για το Ματς του Θανάτου γινόταν και πιο γνωστή, όλο και περισσότερες λεπτομέρειες προστίθενταν. Η προπαγάνδα της εποχής Brezhnev φαίνεται ότι είχε δουλέψει άριστα, παίρνοντας ένα πραγματικό γεγονός και παραποιώντας το, ούτως ώστε να διαλυθεί το σύννεφο γύρω από την αμφιλεγόμενη δράση των Ουκρανών κατά τη διάρκεια της Αντίστασης. Η Σοβιετική Ένωση τίμησε όσους παρέμειναν ζωντανοί, παρά τις υποψίες ότι συνεργάστηκαν μετά τον αγώνα με τους Ναζί, για να μείνουν στη ζωή και καλλιέργησε ορισμένους μύθους για τον αγώνα.

Η 50η επέτειος του αγώνα έγινε αφορμή για μεγαλύτερη και πιο εμπεριστατωμένη έρευνα για όσα πραγματικά έγιναν σε εκείνο το παιχνίδι. Οι προηγούμενες ιστορικές έρευνες έπρεπε να πάρουν άλλωστε την έγκριση της Glavlit για να προχωρήσουν. Το 1992 λοιπόν, ο Makar Honcharenko που συμμετείχε στο παιχνίδι, καθώς και άλλοι αυτόπτες μάρτυρες έδωσαν τη δική τους αλήθεια.

Αυτό που προέκυψε ήταν ότι όντως οι αγώνες διεξήχθησαν και πράγματι οι Γερμανοί συνέλαβαν και τελικά σκότωσαν 5 μέλη της ουκρανικής ομάδας. Αυτό ωστόσο έγινε έπειτα από έναν επόμενο αγώνα που έδωσαν, στον οποίο κέρδισαν με 8-0 της ομάδα Ρουκχ. Μετά τη λήξη εκείνου του αγώνα, η Γκεστάπο έκανε τις πρώτες 3 συλλήψεις και με την κατηγορία, ότι οι παίκτες ήταν σοβιετικοί πράκτορες, εκτέλεσε τους πρώτους δύο ποδοσφαιριστές λίγο αργότερα. Δεν συνελήφθη ολόκληρη η ομάδα δηλαδή, όπως ήθελε ο μύθος. Μισό χρόνο μετά τον αγώνα, τον Φεβρουάριο του 1943 οι Trusevich, Klimenko και Kuzmenko εκτελέστηκαν μαζί με άλλους φυλακισμένους του στρατοπέδου συγκέντρωσης, χωρίς ωστόσο να γίνεται λόγος για τη συμμετοχή τους στο συγκεκριμένο παιχνίδι.

Ο φημισμένος αγώνας έγινε και ήταν τίμιος, ο διαιτητής δεν απείλησε τους παίκτες της Σταρτ και οι Γερμανοί της Φλάκελφ δεν έπαιζαν αντιαθλητικά, όπως είχε γραφτεί. Ο ιστορικός Volodymyr Hynda απέδειξε τα επόμενα χρόνια, ότι αυτός ήταν ένας από τους δεκάδες αγώνες που διεξήχθησαν εκείνα τα χρόνια. Βρήκε πληροφορίες που αποδείκνυαν ότι παίχθηκαν συνολικά περίπου 150 αγώνες, εκ των οποίων υπάρχουν δεδομένα για τους 111. Οι ουκρανικές ομάδες κέρδισαν τους 60, ηττήθηκαν στους 36, ενώ 15 παιχνίδια έληξαν ισόπαλα. Ο Αγώνας του Θανάτου, ήταν ανάμεσα σε αυτά. Διεξήχθη και παρά τις παραποιήσεις που υπέστη η ιστορία με τα χρόνια, το απαράμιλλο θάρρος των παικτών της Σταρτ τιμάται μέχρι σήμερα.