10 animation που πρέπει οπωσδήποτε να δεις

Με αφορμή την έξοδο στις αίθουσες του “How to Train Your Dragon 2” αύριο και του “Congress” την περασμένη βδομάδα, και την γενικότερα πολύ δυνατή χρονιά που διανύει το animation, καταθέτουμε μια δεκάδα ταινιών που πρέπει να έχεις δει. Ο Μπραντ Μπερντ, ο προσωπικά μου αγαπημένος σκηνοθέτης ταινιών animation, έχει πει ξανά και ξανά βέβαια πως το animation δεν είναι είδος. Είναι απλά μια τεχνική, μια φόρμα. Γι’αυτό λοιπόν και αυτή η δεκάδα δεν είναι “οι 10 καλύτερες ταινίες animation”, παρά ένας τρόπος να θυμίσουμε την αλήθεια της άποψης του Μπερντ, επιλέγοντας όσο διαφορετικά είδη κινουμένου σχεδίου γίνεται.

Και είναι όλες τους ταινιάρες που πρέπει να δεις, είτε μεγάλωσες βλέποντας την Αναγέννηση της Disney, είτε η τελευταία σου επαφή με το σπορ ήταν κάτι Αστερίξ που είχες δει τυχαία στην ΕΤ1 πριν 25 χρόνια.

Perfect Blue

Ο πρόωρα χαμένος Σατόσι Κον ήξερε να δημιουργεί εφιαλτικούς κόσμους τρόμου βασιζόμενος σε ιδέες σαν την εμμονή, τη δημοσιότητα, την αίσθηση πραγματικότητας, την προσωπική ταυτότητα. Το “Perfect Blue” είναι το αριστούργημά του, ένα anime που φλερτάρει με το giallo και τις Χιτσκοκικές εμμονές, όπου μια τραγουδίστρια το γυρνάει σε καριέρα ηθοποιού για να δει μια stalker της να της θυμίζει φαντάσματα του παρελθόντος και να ταρακουνά τον ίδιο της τον κόσμο σε σημείο του να μην ξέρει τι είναι αλήθεια και τι όχι. Το “Tokyo Godfathers” του ίδιου είναι επίσης φανταστικό, ενώ τελευταία του ταινία είναι η φρενήρης, οριακά ακατανόητη, αποστομωτική “Paprika”, ή αλλιώς η αγαπημένη ταινία του Κρίστοφερ Νόλαν όταν ‘συνέλαβε’ το “Inception”.

Waltz with Bashir

Εκπληκτικό ντοκιμαντέρ animation, που κάνει χρήση της φόρμας του κινουμένου σχεδίου για να αποτυπώσει στην οθόνη την έννοια της ρευστότητας των αναμνήσεων, πόσο μάλλον δε εκείνων που αφήνουν ανοιχτές πληγές. Ο Άρι Φόλμαν μιλά με βετεράνους της επέμβασης στο Λίβανο προσπαθώντας να αναδημιουργήσει τις δικές του -χαμένες, σκόρπιες- αναμνήσεις από εκείνη την επώδυνη περίοδο. Η τεχνοτροπία είναι εκπληκτική, η ίδια η ταινία συγκλονιστική, χάρη και σε αυτό το οπτικό στυλ.

The Emperor’s New Groove

Έχουμε κάποια λίγα ντισνεϊκά entries σε αυτή τη λίστα, αλλά μείναμε μακριά από την κλασική περίοδο της Αναγέννησης γιατί εντάξει, ναι ΟΚ, προφανώς, “δες το Ling King και το Aladdin, ωραίες φασούλες είναι”. (Για μια εντελώς υποκειμενική κατάταξη όλων των Disney Classics.) Αντιθέτως, η περίοδος μετά το 2000, όταν το στούντιο έβγαλε ένα κάρο σκουπίδια, αλλά μέσα σε αυτά κάποια κρυμμένα διαμάντια, χρήζει αναφοράς. Ένα τέτοιο διαμάντι είναι η σουρεάλ παλαβομάρα “The Emperor’s New Groove”, για έναν κακομαθημένο αυτοκράτορα που μετατρέπεται σε λάμα από την εκδικητική του σύμβουλο. Ναι, σε λάμα. Μετά από αυτό η ταινία θα μπορούσε να είναι οτιδήποτε και, σε σημεία, μοιάζει όντως να είναι. Οτιδήποτε. Αν δεν έλεγε “Disney” επάνω, θα λατρευόταν περισσότερο.

Οτιδήποτε του Μιγιαζάκι

Εντάξει ναι το ξέρω ότι εδώ κλέβουμε χοντρά, αλλά ειλικρινά τι να διαλέξεις από τη φιλμογραφία του Μιγιαζάκι; Έτσι κι αλλιώς είναι αρκετά επιλεκτική, ό,τι πιάσεις είναι ταινιάρα. Το πιο πρόσφατό του, και τελευταίο του φιλμ, “The Wind Rises” δεν το έχουμε δει ακόμα, αλλά ως δημιουργός αριστουργημάτων σαν τα “Spirited Away”, “My Neighbor Totoro” και “Princess Monoke”, τα εφιαλτικά του, περιβαλλοντικής αφύπνισης και coming of age εσωτερικής δύναμης παραμύθια, πάντα μας καθήλωναν, αδιακρίτως εποχής.

The Iron Giant

Ο Μπραντ Μπερντ, που τον αναφέραμε και στην εισαγωγή, είναι ο έτερος Μιγιαζάκι μας, με την έννοια πως οτιδήποτε έχει δημιουργήσει είναι απαραίτητο, δεν έχει ούτε μισή περιττή ταινία. (Το, ας πούμε, χειρότερο της φιλμογραφίας του, και μοναδικό του live action φιλμ, είναι το 4ο “Mission: Impossible”, που όλως τυχαίως είναι και το καλύτερο της σειράς.) Το πρώτο του φιλμ παραμένει το πιο τρυφερό του, όσο και παράξενο, για ένα μοναχικό αγόρι που βρίσκει έναν γίγαντα από ατσάλι που έπεσε στη γη από το διάστημα, και προσπαθεί να τον προστατέψει από τον στρατό και την κυβέρνηση. Σαν “King Kong” ιδωμένο μέσα από τα μάτια του “E.T.”, μια πανέμορφη, συγκινητική, εφευρετική ιστορία φιλίας από αυτές που ποτέ δεν σταματάμε να έχουμε ανάγκη. Ο Μπερντ στη συνέχεια της καριέρας του θα γύριζε τα “Incredibles” και “Ratatouille” για την Pixar, που παραμένουν οι δύο πιο ξεχωριστές ταινίες που έχει βγάλει η Pixar και προσωπικά θεωρώ ένα σκαλί πάνω από όλες τις άλλες. (Στη λίστα μου για το περιοδικό ΣΙΝΕΜΑ με τις καλύτερες ταινίες των ’00s, είχα ψηφίσει το “Ratatouille” στην πρώτη 5άδα, εκεί ανάμεσα σε Μίκαελ Χάνεκε, Γκιγιέρμο ντελΤόρο και Τσάρλι Κάουφμαν.)

Idiots and Angels

Ένα κάθαρμα ξυπνάει ένα πρωί με φτερά στην πλάτη του που τον καθοδηγούν σε καλές πράξεις. Ένα πανέμορφο, αποστομωτικό, βουβό μοραλιστικό παραμύθι για τη φύση και την προέλευση του καλού και του κακού, φτιαγμένο εξ ολοκλήρου από τον μεγάλο Μπιλ Πλίμπτον, τον αρχιερέα του ανεξάρτητου αμερικάνικου animation. (Που κατά τα άλλα στο έργο του ξεχωρίζουν κάποια κάφρικα short films που γυρίζει κατά καιρούς.) Πολύ ιδιαίτερο, πολύ απαραίτητο.

Coraline

Ας ξεπεράσουμε λίγο το “Χριστουγεννιάτικο Εφιάλτη” ή τελοσπάντων αν είναι να μην τον ξεπεράσουμε (γιατί είναι ομολογουμένως φανταστική ταινία) ας δίνουμε πια το credit όχι στον Τιμ Μπάρτον, αλλά στον αληθινό σκηνοθέτη του φιλμ, Χένρι Σέλικ. Ο Σέλικ πριν 5 χρόνια διασκεύασε το φανταστικό παραμύθι “Coraline” του Νιλ Γκέιμαν, πετυχαίνοντας μια stop-motion animation ταινία πιο εντυπωσιακή και που σίγουρα ταράζει περισσότερο τον θεατή- ειδικά από τη στιγμή που θεωρητικά είναι ένα απλό παιδικό παραμύθι. Είναι για ένα μικρό κορίτσι που ανακαλύπτει έναν κόσμο με ‘ιδανικές’ εκδοχές της οικογένειάς της, που σύντομα όμως θα αποκαλυφθεί ως ένα εφιαλτικό παράλληλο σύμπαν-παγίδα. Τα πιτσιρίκια πρέπει να μεγαλώνουν βλέποντας περισσότερες ταινίες σαν αυτή.

Waking Life

Να ένα animation που δε θα μπορούσε να έχει γυριστεί σε άλλο format. Έγραφα για την ταινία σε ένα πορτρέτο του μέγα Λινκλέιτερ: “αυτού του είδους το σχεδόν υγρά ζωγραφιστό σινεμά υπηρετεί τις ιδέες πίσω από αυτή την ταινία, ιδέες ξεριζωμένες σχεδόν απευθείας από το ασυνείδητο ενός δημιουργού που μόλις τώρα αρχίζει να παίζει με έννοιες σαν το πέρασμα του χρόνου. […] Ο, εδώ και 6 χρόνια πατέρας, Λινκλέιτερ επιστρέφει σε θεματικές από το “Slacker” και σε πρόσωπα από το “Before Sunset”, διερωτώμενος σε ένα υπαρξιακό πλέον επίπεδο τι κρύβεται από πίσω, τι έρχεται μετά, πώς ορίζεται (και τι σημαίνει) αυτό το μετά. Μέχρι το πρώτο του “Before” ο Λινκλέιτερ μας αφήνει να αφεθούμε στη ζεστασιά του γνώριμου μιας κατάστασης γενικευμένης εφηβείας. Με το “Waking Life” αρχίζει να (μας) ξυπνά στον πραγματικό κόσμο.”

Να αναφέρουμε επίσης εδώ δύο ακόμα εξαιρετικά παραδείγματα animation ταινιών από σκηνοθέτες που δεν ειδικεύονται σε αυτό, το “Fantastic Mr. Fox” του Γουές Άντερσον και το “Adventures of Tintin” του Στίβεν Σπίλμπεργκ.

Lilo & Stitch

Το πιο -κριτικά, γιατί εμπορικά μια χαρά πήγε- υποτιμημένο ντισνεϊκό κατασκεύασμα μαζί με το “The Emperor’s New Groove”, είναι αυτό το εκπληκτικό στόρι για δύο κορίτσια σε μια κοινωνικά ρημαγμένη Χαβάη, που προσπαθούν να ζήσουν τη ζωή τους έχοντας χάσει τους γονείς τους. Η μεγάλη ψάχνει να βρει δουλειές και δε μπορεί, η μικρή νιώθει πως δε την καταλαβαίνει κανένας. Και τότε έρχεται στη ζωή τους ένα άσχημο τέρας από το διάστημα, που μπορεί ταυτόχρονα να είναι η μεγαλύτερη ευλογία ή η απόλυτη κατάρα. Τρομερής ψυχής ιστορία επιβίωσης και πίστης στον εαυτό σου υπό τις πιο αντίξοες συνθήκες (στο ίδιο μήκος κύματος με το επίσης φανταστικό “Wreck-It Ralph”, το έτερο διαμάντι του σύγχρονου ντισνεϊκού animation), με εντελώς ξεχωριστό στυλ και ταιριαστά χαβανέζικο σάουντρακ. Δεν μοιάζει με πολλά άλλα πράγματα και σίγουρα δεν είναι αυτό που νομίζεις. Το έχει γυρίσει το δίδυμο του πρωτότυπου -κι επίσης εξαιρετικού- “How to Train Your Dragon”.

Grave of the Fireflies

Άλλη φορά που θα κάνουμε λίστα αποκλειστικά για anime θα μιλήσουμε και για το (υπερ-διάσημο έτσι κι αλλιώς) “Akira”, και για το “Ghost in the Shell”, και για το “Girl Who Leapt Through Time” (όλα αυτά επίσης απαραίτητα btw) αλλά για την ώρα ας εστιάσουμε στην παλαιότερη ταινία αυτής της λίστας: Για μια ταινία που έχει χαρακτηριστεί από “η καλύτερη πολεμική ταινία” μέχρι ξερά ως μια από τις καλύτερες ταινίες όλων των εποχών, νομίζω ότι εξακολουθεί το “Grave” να μην έχει την αναγνώριση που του αξίζει από το ευρύ κοινό. Γιατί; Αν ή ταινία αυτή ήταν live action θα έμπαινε σαν σε ρουτίνα σε best-of λίστες όλη την ώρα. Βασισμένο σε αυτοβιογραφία επιζήσαντα, διηγείται την ιστορία δύο αδερφιών που προσπαθούν να επιβιώσουν στη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου. Θα σου πάρει την καρδιά και θα την λιώνει στο πάτωμα μέχρι να μην έχει μείνει τίποτα πίσω.

Και η Pixar;

Για την Pixar έχουμε βγάλει ψυχούλα στο παρελθόν. Τσέκαρε κι εκείνο το θέμα για τα μαθήματα ζωής που μας έχουν αφήσει οι ταινίες του σύγχρονου γίγαντα του animation.