10 από τις πιο σπουδαίες σκανδιναβικές ταινίες όλων των εποχών

Οι φίλοι του ευρωπαϊκού κινηματογράφου, γενικότερα, θα με καταλάβουν. Δεν υπάρχει θέμα -“καυτό”, ταμπού, μεγάλο, μικρό, ακόμη και αντι-κινηματογραφικό αν θες- με το οποίο δεν έχει καταπιαστεί το σκανδιναβικό σινεμά. Έστω με την έμφυτη “ψύχρα” που χαρακτηρίζει Σουηδούς, Φινλανδούς, Νορβηγούς, Δανούς και μεταφέρεται στις ταινίες τους.

Με αφορμή το πραγματικά καλό Headhunters του Morten Tyldum που κάνει πρεμιέρα σήμερα (27/4) στις Η.Π.Α., το ΟΝΕΜΑΝ υποκλίνεται στους Bergman, Vinderberg, Moodysson, Kaurismäki αυτού του κόσμου και παραθέτει 10 must-see σκανδιναβικές ταινίες.

Άγριες Φράουλες (Smultronstället), 1957

Σκηνοθέτης: Ingmar Bergman

Χώρα Προέλευσης: Σουηδία

Ο Victor Sjöström, ένας Σουηδός σκηνοθέτης του βωβού-ηθοποιός-κολοσσός που το όνομά του όχι απλά συγκρίνεται, αλλά ξεπερνά σε μέγεθος αυτό του Ingmar Bergman μεταξύ των Σουηδών εραστών του κινηματογράφου, πρωταγωνιστεί 3 χρόνια πριν πεθάνει, ίσως στην κορυφαία σκηνοθετική απόπειρα του κάτι σαν μαθητή του.

Ο Sjöström παίζει έναν φημισμένο καθηγητή Ιατρικής που, εξαιτίας ενός εφιάλτη στον οποίο βλέπει την ακριβή μέρα και ώρα του θανάτου του, αρχίζει να αναθεωρεί τη “στεγνή” ζωή που έζησε στο βωμό της καταξίωσης, καταφέρνοντας τελικά να συμφιλιωθεί με την ιδέα του θανάτου. Μνημειώδες, το “Άγριες Φράουλες” φιγουράρει σε δεκάδες λίστες με τις κορυφαίες στιγμές στην ιστορία του κινηματογράφου.

Η Έβδομη Σφραγίδα (Det sjunde inseglet), 1957

Σκηνοθέτης: Ingmar Bergman

Χώρα Προέλευσης: Σουηδία

Ε, να, την ίδια χρονιά με τις “Άγριες Φράουλες”, ο Bergman είπε να κάνει establish και μια από τις μυθικότερες σκηνές στην ιστορία του σινεμά. Ο ιππότης Antonius Block (Max Von Sydow) παίζει σκάκι με τον Θάνατο (Bengt Ekerot) αναζητώντας αλήθειες για τη ζωή, για το θάνατο, για τον Θεό, κατά τη διάρκεια της Πανούκλας που σάρωσε την Ευρώπη στα μέσα του 14ου αιώνα.

Η ταινία που εγκαθίδρυσε τόσο τον Σουηδό σκηνοθέτη όσο τον 28άρη τότε Von Sydow ως παγκόσμιας κλάσης περιπτώσεις καλλιτεχνών.

Φανή και Αλέξανδρος (Fanny och Alexander), 1982

Σκηνοθέτης: Ingmar Bergman

Χώρα Προέλευσης: Σουηδία

Αρχές του 20ου αιώνα και η οικογένεια των Ekdahls σε όλες τις εκφάνσεις της, όπως τη βιώνουν δύο νεαρά αδέρφια-μέλη της, η Fanny και ο Alexander. Η uncut βερσιόν του έπους του Bergman διαρκεί 312(!) λεπτά, πάνω από 5 ώρες δηλαδή, ενώ η “συμμαζεμένη” για τις ανάγκες του κινηματογράφου φτάνει τα 188.

Σε μια σκοτεινή αίθουσα του Πανεπιστημίου του Lund, κάπου το φθινόπωρο του 2003 στην πολύ νότια Σουηδία, 15 σινεφίλ “ερασμίτες” φοιτητές κι εγώ είδαμε το Fanny och Alexander στο πλαίσιο του Swedidh Film Course μας. Με μια εισαγωγή περίπου 40 λεπτών, 3 διαλείμματα των 25, κοινώς πήγαμε στη σχολή κατά τις 3 το μεσημέρι και φύγαμε στις 11 το βράδυ.

Η ταινία κέρδισε 4 Όσκαρ το 1984, μεταξύ των οποίων αυτό της Καλύτερης Ξενόγλωσσης Ταινίας και των Καλύτερων Κοστουμιών.

Insomnia, 1997

Σκηνοθέτης: Erik Skjoldbjærg

Χώρα Προέλευσης: Νορβηγία

Έχεις ακουστά για τον Αρκτικό Κύκλο και τις λευκές νύχτες; Το άχαστο σημείο αναφοράς για ένα σκανδιναβικό φιλμ που εκμεταλλεύτηκε ο Skjoldbjærg, αυτό το 24 ώρες με το φως της ημέρας, θέτει τις ισορροπίες στο θρίλερ του, Insomnia.

Ένας ντετέκτιβ προσπαθεί να εξιχνιάσει έναν φόνο, όταν κατά λάθος και εξαιτίας της αδυναμίας του να κοιμηθεί πυροβολεί έναν συνεργάτη του, με τα πράγματα να μπλέκονται ιδανικά για τον δολοφόνο. Το Insomnia ήταν το κινηματογραφικό ντεμπούτο του Νορβηγού σκηνοθέτη, ενώ ο Stellan Skarsgård κάνει πλάκα στο ρόλο του άυπνου ντετέκτιβ Engström.

Οικογενειακή Γιορτή (Festen), 1998

Σκηνοθέτης: Thomas Vinterberg

Χώρα Προέλευσης: Δανία

Βασισμένος στο “Δόγμα 95” που συνέταξε παρέα με τον Lars Von Trier, ο Thomas Vinterberg πήρε την κάμερα επ’ ώμου, άφησε κάθε μη φυσικό ήχο απ’ έξω και σκηνοθέτησε την “Οικογενειακή Γιορτή”, καρφώνοντας ουσιαστικά το όνομά του στο περιβόλι του ευρωπαϊκού σινεμά.

Ο πατριάρχης της οικογενείας, Helge, κλείνει τα 60 και στο σπίτι του μαζεύονται συγγενείς, φίλοι και γνωστοί για να το γιορτάσουν. Μέχρι που οι συγκλονιστικές αποκαλύψεις διαδέχονται η μία την άλλη και ιδέες-θεσμοί όπως “τραγωδία” και “κάθαρση” κάνουν την εμφάνισή τους γύρω από το οικογενειακό τραπέζι.

Λίλια Για Πάντα (Lilja 4-ever), 2002

Σκηνοθέτης: Lukas Moodysson

Χώρα Προέλευσης: Σουηδία

Η 16χρονη Lilja ζει στην Εσθονία, κάνει παρέα και σνιφάρει κόλλα παρέα με τον φίλο της Volodja και ερωτεύεται τόσο τον Andrej που αποφασίζει να τον ακολουθήσει στη Σουηδία. Εκεί αρχίζει (ή μάλλον κλίνει επικίνδυνα ξαφνικά) η κατηφόρα.

Πολύ σκληρό και ανυπόφορα ρεαλιστικό, το έπος του Moodysson πραγματεύεται χωρίς στρογγυλέματα το εμπόριο σαρκός και βασίζεται σε πραγματική ιστορία. Μόλις συνέλθεις από το σοκ, θα ψάξεις σίγουρα να (ξαν)ακούσεις το “Mein Herz Brennt” των Rammstein που παίζει και στην ταινία. “Η καρδιά μου καίγεται”.

Σεμιναριακή η ερμηνεία της Oksana Akinshina ως Lilja.

Ο Άνθρωπος Χωρίς Παρελθόν (Mies vailla menneisyyttä), 2002

Σκηνοθέτης: Aki Kaurismäki

Χώρα Προέλευσης: Φινλανδία

Ένας άντρας φτάνει στο Ελσίνκι και ξυλοκοπείται τόσο βάναυσα που παθαίνει αμνησία. Αδυνατώντας να θυμηθεί οτιδήποτε από την προηγούμενη ζωή του και φυσικά το λόγο που έφτασε στο Ελσίνκι, ο Μ (στο ρόλο ο Markku Peltola, ο οποίος πέθανε το 2007 μόλις στα 51 του) δεν μπορεί να βρει ούτε σταθερή δουλειά ούτε μόνιμη στέγη.

Ψύχραιμος και με ένα βορειο-ευρωπαϊκό cool που συναντάς μόνο στους -25 της Φινλανδίας, ο M προσπαθεί να βάλει τη ζωή του στη σειρά μένοντας σε ένα κοντέινερ. Για το ρόλο της στην ταινία, η μούσα του Kaurismäki, Kati Outinen, κέρδισε το βραβείο Καλύτερης Ηθοποιού στο φεστιβάλ των Καννών.

Ανοιχτές Καρδιές (Elsker dig for evigt), 2002

Σκηνοθέτης: Susanne Bier

Χώρα Προέλευσης: Δανία

Θιασώτης του Δόγματος ’95 που αναφέρθηκε λίγο παραπάνω, η Bier σκηνοθετεί ένα μινιμαλιστικό δράμα που καθηλώνει. Ένα ζευγάρι από την Κοπεγχάγη, ο Joachim και η Cecilie βλέπουν τα πάντα να ανατρέπονται όταν ο Joachim καταλήγει παραπληγικός μετά από ένα αυτοκινητικό δυστύχημα.

Ο Niels, άντρας της Marie που χτύπησε τον Joachim με το αυτοκίνητο και γιατρός στο νοσοκομείο που διακομίστηκε, θα προσπαθήσει να παρηγορήσει την Cecilie, προκαλώντας έναν ωκεανό μπλεγμένων συναισθημάτων στο δράμα της Bier. Δυνατό.

Άσε το Κακό να Μπει (Låt den rätte komma in), 2008

Σκηνοθέτης: Tomas Alfredson

Χώρα Προέλευσης: Σουηδία

Ο Όσκαρ, ένας 12χρονος Σουηδός, κλεισμένος στον εαυτό του και συχνά θύμα “τραμπούκων”-συμμαθητών, ερωτεύεται την Eli που μόλις μετακόμισε στο διπλανό διαμέρισμα και αρχίζει να παίρνει σιγά σιγά τις εκδικήσεις του.

Ένα εξαίσιο romantic horror φιλμ που, γράφοντας γι’ αυτό, κινδυνεύεις να προδώσεις καθοριστικά για την εξέλιξη spoilers (και αυτό δεν το θέλει κανείς μας). Ποιος είπε ότι οι Σκανδιναβοί δεν μπορούν να σε τρομάξουν; Φανταστικά κόντρα και το soundtrack του Johan Söderqvist. Αυτά, δεν λέμε άλλα.

Το κορίτσι με το τατουάζ ((Män Som Hatar Kvinnor), 2009

Σκηνοθέτης: Niels Arden Oplev

Χώρα Προέλευσης: Δανία

Τα δεδομένα ότι α) ένα εντυπωσιακά μεγάλο κομμάτι όσων είδαν την αμερικάνικη βερσιόν του πρώτου μέρους της τριλογίας του Stieg Larsson έχουν δει και το original δανέζικο και β) τους έχει αρέσει σχεδόν το ίδιο (σε αρκετούς μάλιστα και περισσότερο), μιλάνε από μόνα τους.

Στο ρόλο του δημοσιογράφου που καλείται να βρει μια γυναίκα που αγνοείται τα τελευταία 40 χρόνια, θα προτιμήσουμε τον Michael Nyqvist του δανέζικου αντί του Daniel Craig, αλλά στο ρόλο της Lisbeth (της χάκερ που τον βοηθά) θα μείνουμε στη Rooney Mara (Noomi Rapace, να μας συγχωρείς).