10 Έλληνες συγγραφείς θυμούνται το βιβλίο που έχουν διαβάσει περισσότερο

Κανένας δεν χρειάζεται άλλη μία, γεμάτη κλισέ και αυτονόητες αλήθειες, εισαγωγή για τα βιβλία και τις ευεργετικές τους ιδιότητες. Κυρίως γιατί, όποιος αφιερώνει το χρόνο του σε αυτά, γνωρίζει καλύτερα απ’ τον καθένα πόσο σημαντικό ρόλο μπορεί να διαδραματίσει ένα μικρό βιβλίο στην πλοκή της ζωής του αναγνώστη.

Το βιβλίο μπορεί να σε παρηγορήσει, μπορεί να σε κάνει να γελάσεις, να κλάψεις, να ωριμάσεις, να βρεις τη δύναμή σου, να τη χάσεις μερικές σελίδες μετά και να την ανακτήσεις στο επόμενο κεφάλαιο, μπορεί να σε κάνει να ερωτευτείς και να αγαπήσεις, να σου αλλάξει τον τρόπο σκέψης ή να αποτελέσει το ασφαλές, το ευτυχισμένο σου καταφύγιο. Για όλα αυτά, το βιβλίο είναι κατά κάποιο τρόπο μαγικό και οι άνθρωποι που τα υπογράφουν διαθέτουν μια δύναμη που ίσως δεν την κατανοήσουν ποτέ.

Ανήμερα της Παγκόσμιας Ημέρας του Βιβλίου λοιπόν, για να αποφύγουμε τα κλισέ και τα αυτονόητα, απευθυνθήκαμε στους ίδιους τους συγγραφείς και τους ζητήσαμε να ετοιμάσουν για εμάς λίγη από τη μαγεία τους, εξηγώντας μας ποιο είναι το βιβλίο αυτό το οποίο έχουν διαβάσει περισσότερες φορές στη ζωή τους, αυτό στο οποίο επιστρέφουν σε διάφορες φάσεις της ζωής τους και ανατρέχουν για τους δικούς τους λόγους και μία και δύο και όσες φορές χρειαστεί.

10 Έλληνες συγγραφείς, 10 διαφορετικά βιβλία, απεριόριστη μαγεία.

Το ‘The Robber Bride’ για τον Αύγουστο Κορτώ

Το βιβλίο που έχω λιώσει όσο κανένα – σε σημείο αποστήθισης, κι αγοράζοντάς το ξανά κάθε δυο-τρία χρόνια γιατί το προηγούμενο αντίτυπο διαλύθηκε – είναι το The Robber Bride της Μάργκαρετ Άτγουντ. Με αφηγηματικό υλικό που φλερτάρει με το chick lit (αν και στην ουσία το υπονομεύει), η ιστορία των τριών πρωταγωνιστριών που ενώνουν τις δυνάμεις τους όταν η femme fatale που τους ρήμαξε τη ζωή επιστρέφει απ’ τον άλλο κόσμο, η Άτγουντ ανατέμνει απολαυστικά το θηριώδες μυστήριο του έρωτα και τον περίπλοκο (και συχνά σκοτεινό) δεσμό της φιλίας.

Το βιβλίο ‘Το μυστικό του Λεονάρντο’ του Αύγουστου Κορτώ κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πατάκη.

Το Όλιβερ Τουίστ’ για τον Αλέξη Σταμάτη

Το βιβλίο που έχω διαβάσει τις περισσότερες φορές στη ζωή μου είναι ο Όλιβερ Τουίστ του Καρόλου Ντίκενς. Φυσικά, δεν θεωρώ ότι είναι το καλύτερο βιβλίο που έχω διαβάσει ποτέ, αν και οι αρετές του είναι αξιοπρόσεκτες. Έτυχε να το διαβάσω σε πολύ μικρή ηλικία και σε μια οικογενειακή συγκυρία που με οδήγησε σε πλήρη ταύτιση με τον ήρωα, τον Όλιβερ. Έτσι, οι διαρκείς αναγνώσεις με κρατούσαν σε μία στενή σχέση με την θερμοκρασία του έργου και με την ιδιαιτερότητα του κεντρικού ήρωα. Έχω πολλά χρόνια να το διαβάσω και με την ευκαιρία αυτή, θα το κάνω το συντομότερο.

Το βιβλίο ‘Ο άντρας της πέμπτης πράξης’ του Αλέξη Σταμάτη κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Καστανιώτη.

Το ‘Οκτάνα’ για την Αλεξάνδρα Κ*

Τρέχω πίσω στην Οκτάνα του Εμπειρίκου κάθε φορά που η ζωή γύρω γίνεται χυδαία, πρακτική, στενή. Είναι το δικό μου παυσίπονο, το καράβι μου, ο ευρυγώνιος φακός μου. Η Οκτάνα καθαρίζει το βλέμμα, οξύνει την ακοή, εντείνει την αφή, διευρύνει τον ορίζοντα, σε βουτάει πίσω στο ωκεάνιο συναίσθημα των μωρών, που δεν ξέρουν πού σταματούν τα άκρα τους και πού αρχίζει ο κόσμος. Θαύματα συντελούνται στην οδό Φιλελλήνων του Ιουλίου, στους σκοτεινούς δρόμους της ανοιξιάτικης Αθήνας, πάνω στο βράχο όπου ένα γυμνό κορίτσι λύνει και δένει τα μαλλιά του, σ’ ένα καφενείο στην Πρέβεζα, στην πλαγιά όπου ο αίγαγρος κοιτάζει κι αφουγκράζεται, στα πέριξ του Παρισιού, στην Νέα Πόλη – όχι στην Μπραζίλια, μα στην Οκτάνα. Σέρνω πάντα και παντού μαζί μου την Οκτάνα. Σε μια στιγμή αδυναμίας, αρκεί μία σελίδα της για να μου θυμήσει ότι το θαύμα συμβαίνει πάντοτε εδώ, ποτέ στην άλλη όχθη.

Το μυθιστόρημα της Αλεξάνδρας Κ* ‘Πώς φιλιούνται οι Αχινοί’ κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πατάκη και το θεατρικό της έργο ‘Επαναστατικές Μέθοδοι για τον Καθαρισμό της Πισίνας σας’ από τις Εκδόσεις Σοκόλη.

Το ‘Λοστρέ’ για τον Γιάννη Γορανίτη

Ανακαλώ τη θητεία μου στο Πολεμικό Ναυτικό ως μια διαρκή αναμέτρηση με απορίες: τι διαφορά έχει η λιγαδούρα από την κολαρίνα, ανώτερος είναι ο Πχης ή ο Πχος, γιατί λένε τη σκοπιά «κλίμακα», και κυρίως γιατί αυτή η κλίμακα διαρκεί τέσσερις ώρες; Κατά τη διάρκεια μίας απ’ αυτές τις τετράωρες κλίμακες άνοιξα για πρώτη φορά το «Λοστρέ» του Λένου Χρηστίδη. Και δεν έλεγα να το κλείσω ούτε όταν τελείωσε το τετράωρο. Από τις πρώτες σελίδες με έκανε να πιστέψω ότι γράφτηκε ειδικά για ανθρώπους σαν εμένα, που βιώνουν καταστάσεις όπως αυτή. Στο μυθιστόρημα του Χρηστίδη, η αληθοφανής –αν και σε πρώτη ανάγνωση, σουρεαλιστική– καταγραφή της παράνοιας του ελληνικού στρατού, συναντά την πιο διεισδυτική –παρότι λοξή– ματιά στις αρρωστημένες παθογένειες της ελληνικής περιφέρειας. Ίσως γι’ αυτό, κατά τη διάρκεια της θητείας το διάβασα αρκετές ακόμη φορές, ενώ χρόνια αργότερα επανήλθα για να διαπιστώσω ότι διατηρεί την πρώιμη φρεσκάδα και την ανατρεπτική του ματιά.

Δεν θα πω ότι είναι το καλύτερο βιβλίο που διάβασα ποτέ (αν αυτή ήταν η ερώτηση θα επέλεγα τη «Δίκη» του Κάφκα), ούτε το πιο επιδραστικό (θα αμφιταλαντευόμουν μεταξύ του «Φύλακα στη Σίκαλη» και του «Σφαγείο νούμερο πέντε»), ούτε καν αυτό που με παρακίνησε να ασχοληθώ με το γράψιμο (θα διάλεγα τα άπαντα του Χέμινγουεϊ, του Βαλτινού και του Πολ Όστερ). Αφού όμως η ερώτηση είναι ποσοτική, θα επιμείνω στο «Λοστρέ». Ένα μυθιστόρημα που ήταν και θα είναι για μένα μια βαλβίδα απόσυμπίεσης απ’ τον παραλογισμό όχι μόνο του στρατού, αλλά της ίδιας της ύπαρξης. Άσε που μπορεί να σου λύσει πολλές από τις απορίες που θα γεννηθούν κατά τη διάρκεια της θητείας σου.

Το βιβλίο ’24’ του Γιάννη Γορανίτη κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πατάκη.

Το ‘Αγριεμένοι ανάπηροι επιστρέφουν από καυτά κλίματα’ για τον Βαγγέλη Γιαννίση

ΟΚ, παραδέχομαι ότι ο κουλός τίτλος ήταν το πρώτο που μου τράβηξε το μάτι και με ανάγκασε, τρόπο τινά, να αγοράσω το συγκεκριμένο βιβλίο. Από το 2007 μέχρι σήμερα το διαβάζω -σχεδόν υποχρεωτικά- μία φορά κάθε χρόνο, κάθε καλοκαίρι για την ακρίβεια. Διαλέγω ένα Σαββατοκύριακο, κλείνομαι σπίτι μου και γιορτάζω τα Ρομπινσούγεννα, την επέτειο γνωριμίας μου με τον Τομ Ρόμπινς, διαβάζοντας non-stop αυτό το έπος, το οποίο ξεκινάει με έναν αναρχικό, γυναικά πράκτορα της CIA, που έχει όνειρο ζωής να ξεπαρθενέψει την ετεροθαλή αδερφή του, να ταξιδεύει στη Νότιο Αμερική για να απελευθερώσει έναν παπαγάλο στη ζούγκλα, όπως του ζήτησε η γιαγιά του, για να καταλήξει καθηλωμένος σε αναπηρικό αμαξίδιο, έπειτα από μία κατάρα που του πέταξε ένας σαμάνος με πυραμιδοειδές κεφάλι. Όλως παραδόξως, δεν είναι το αγαμένο μου βιβλίο, παρόλο που το έχω διαβάσει περισσότερες φορές από κάθε άλλο. Γιατί το διαβάζεις τότε κάθε καλοκαίρι, ρε Γιαννίση; θα ρωτήσετε. Για τον ίδιο ρόλο που τρώω όπου το βρω παγωτό καϊμάκι της ΕΒΓΑ, παρόλο που δεν είναι το αγαπημένο μου. Επειδή κουβαλάει όμορφες αναμνήσεις και με βοηθάει να τις κρατάω ζωντανές μέσα μου.

Το βιβλίο ‘Η γυναίκα του Ίσνταλ’ του Βαγγέλη Γιαννίση κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Οι ‘Μέρες’  για την Ρούλα Γεωργακοπούλου

Με πετύχατε σε περίεργη στιγμή. Πάνω που έχω μπει σε  πρόγραμμα.  Επιστρέφω σε κάποια βιβλία, πράγμα  δύσκολο για μένα που σπανίως ξαναδιαβάζω κάτι, όσο και να μου αρέσει.  Με τον Σεφέρη όμως και ιδίως με τα πεζά του, δεν τελειώνεις ποτέ. Αυτή την εποχή τα έχω σωριασμένα στο γραφείο μου και, τιμής ένεκεν, έχω κάνει αρχή με τις Μέρες από το Α’ αφού φέτος κυκλοφόρησε από τον  Ίκαρο ο τελευταίος τόμος, οι Μέρες Θ’. Τα ξανάπιασα και ξύπνησε μέσα μου η γλώσσα μου. Ό,τι φρυγάνισε και αφυδάτωσε η σύγχρονη προφορικότητα και ο σύγχρονος γραπτός λόγος,  πετιέται σαν αρτεσιανό. Ενθουσιάζομαι,  σχεδόν ζητωκραυγάζω. Πες τα μεγάλε του λέω -ευτυχώς που δεν με ακούει γιατί ξέρω πόσο συγκρατημένος υπήρξε απέναντι σε εκδηλώσεις μαζικής λατρείας. Με καθοδηγεί αυτός ο άνθρωπος, μου δείχνει πώς να ξανασκεφτώ την πολιτική, την ιστορία και τη γραφή. Με αναγκάζει να κάνω παράκαμψη και να επιστρέψω σε ποιητές που νεότερη με δυσκόλευαν και μ’ έκαναν να αισθάνομαι εντελώς  χαζή απέναντι στην καθαρή ποίηση του Βαλερύ , παραδείγματος χάριν.  Θα ήμουν όμως μεγάλη ψεύτρα αν σας έκρυβα ότι εκείνο που ευχαριστιέμαι  πιο πολύ είναι η ταχύτητα και η οξύτητα με την οποία προσλάμβανε και σχολίαζε τα τρέχοντα, το «λογοτεχνικό κουτσομπολιό» όπως το λέμε. Και τότε ξετροχιάζομαι. Στέλνω στους φίλους μου sms με  αποσπάσματα, μου στέλνουν κι αυτοί στο messenger και η ζωή μας σχεδόν συνεχίζεται.

Το βιβλίο ‘Δέντρα, πολλά δέντρα’ της Ρούλας Γεωργακοπούλου κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πόλις.

Το ‘Σάββατο Βράδυ στην Άκρη της Πόλης’ για τον Βύρωνα Κριτζά

Σπανίως διαβάζω πάνω από δύο φορές τα αγαπημένα μου βιβλία, από φόβο μήπως και δε με αγγίξουν “όπως τότε”. Το έχω κάνει όμως με το Σάββατο Βράδυ Στην Άκρη Της Πόλης (1996), της Σώτης Τριανταφύλλου. Ένα μυθιστόρημα το οποίο με συγκινεί χωρίς να προσπαθεί, με τρυφερές ροκ ιστορίες μωβ απόχρωσης που ίσως έχουν συμβεί και με κάνουν να θέλω να τις ζήσω κι εγώ, γιατί δηλαδή, τι μου λείπει; Γενικά το διάβασμα, παρ’ ότι δεν είναι από τις αγαπημένες μου ασχολίες, συχνά φωτίζει μέσα μου μια όρεξη για ζωή που έχω παραμελήσει.

Το βιβλίο ‘Οι ωραίοι έχουν χρέη’ του Βύρωνα Κριτζά κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πατάκη.

Το ‘Εν Ψυχρώ’ για τον Ηλία Αναστασιάδη

Δεν μου αρέσουν τα αστυνομικά βιβλία. Ή για να είμαι ακριβέστερος, δεν με ελκύουν τα αστυνομικά βιβλία. Δεν έχω κάτι με τον Νέσμπο, ούτε με κάποιον κλασικό της αστυνομικής λογοτεχνίας, ούτε με έναν από τους δύο εκατομμύρια απίθανους Σκανδιναβούς που υπογράφουν βιβλία με τίτλους όπως ‘Αίμα στο Χιόνι’, ‘Ο Φαροφύλακας’, ‘Έγκλημα στα Φιορδ’.
Το ‘Εν Ψυχρώ’ του Τρούμαν Καπότε έχει προ πολλού φύγει από τη σφαίρα του ‘αστυνομικού’ και στέκει, μαζί με 20-30 άλλα βιβλία (και) άλλων λογοτεχνικών ειδών, στη σφαίρα των βιβλίων που θα έπρεπε να διαβάσει κανείς 4 ή 5 φορές στη ζωή του. Συνεχόμενα. Η δεύτερη φορά που το διάβασα ήταν με τέσσερα χρόνια διαφορά από την πρώτη. Ο λόγος που το έβγαλα από τη βιβλιοθήκη ήταν περιεκτικά λιτός. Ήθελα να θυμηθώ τον τρόπο και τις προτάσεις του Καπότε. Από οποιοδήποτε κεφάλαιο, από οποιαδήποτε σελίδα. 
Την πρώτη φορά που το διάβαζα, ήδη από την πρώτη σελίδα αν δεν απατώμαι, ανέτρεξα στο λεξικό. Τι στο καλό σημαίνει ‘θάλλω’; Γιατί έφτασε τόσο μακριά ο μεταφραστής; Τι συνέβη; Σε ένα βιβλίο που μοιάζει με το πιο άρτιο ρεπορτάζ που έγινε ποτέ στη λογοτεχνία, ο Καπότε κατάφερε να γίνει ο καλύτερος συγγραφέας και ο καλύτερος δημοσιογράφους που έχω διαβάσει ποτέ. Χωρίς να είναι δημοσιογράφος.
Εμπνεύστηκε το βιβλίο από ένα άρθρο 300 λέξεων που δημοσιεύτηκε στους New York Times και έφτιαξε ένα έγκλημα με θύτες έναν ψιλομοιραίο και έναν ‘γκούφη’ και θύμα μια ολόκληρη οικογένεια που πέθανε από σκάγια καραμπίνας στο κρεβάτι της. Και το έκανε όλο αυτό να μοιάζει τόσο τρομακτικό, αναπάντεχο και ιλαροτραγικό, που κανονικά κανείς δεν θα ‘πρεπε να σκοτώσει ποτέ ξανά με καραμπίνα. Ή τουλάχιστον, να γράψει ένα βιβλίο για κάτι τέτοιο.

Το βιβλίο ‘Δευτέρα’ του Ηλία Αναστασιάδη κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Key Books.

Το ‘Blood Meridian’ για τον Χρήστο Οικονόμου

Ένα βιβλίο του Cormac McCarthy για τον 19ο αιώνα, γραμμένο τον 20ό αιώνα, προορισμένο να διαβάζεται στον αιώνα τον άπαντα. Ένα βιβλίο ανοιχτή πληγή και άλυτος λογαριασμός—όσες φορές και αν το διαβάσεις, αποκλείεται να ξεμπερδέψεις μαζί του. Ένα βιβλίο για την αιώνια μάχη του Καλού με το Κακό—χωρίς καλό τέλος. Ένα βιβλίο για το Κακό που δεν κοιμάται ποτέ, όχι επειδή είναι παντοδύναμο, αλλά επειδή φοβάται ότι πάντα θα βρεθεί κάποιο Παιδί που θα τα βάλει μαζί του—έστω κι αν ξέρει ότι αυτό είναι το τελευταίο πράγμα που θα κάνει στη ζωή του. Αν ο πόλεμος είναι θεός, όπως λέει ο δικαστής Χόλντεν, τότε αυτό το βιβλίο είναι το ευαγγέλιό του.

Η συλλογή διηγημάτων του Χρήστου Οικονόμου ‘Οι κόρες του ηφαιστείου’ κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πόλις.

Η συλλογή του Εγγονόπουλου για την Δανάη Σιώζιου

Τα βιβλίο που έχω διαβάσει περισσότερο στη ζωή μου, είναι το βιβλίο που με έκανε να ονειρευτώ περισσότερο. Είναι το βιβλίο που απελευθέρωσε τη φαντασία μου και έλυσε τη δεμένη γλώσσα μου. Είναι το βιβλίο ενός Ιανού που με κοίταξε πίσω από τα μεγάλα, μυωπικά γυαλιά του και είναι το βιβλίο ενός ποιητή. Ο ποιητής αυτός είναι ο Νίκος Εγγονόπουλος και το βιβλίο είναι η συγκεντρωτική συλλογή των ποιημάτων του. Διάβασα τα ποιήματα του πρώτη φορά όταν ήμουν δώδεκα χρονών, στην βιβλιοθήκη της Αγίας Παρασκευής στην Καρδίτσα.

Πράγματι, έβλεπα πρώτη μου φορά βρικόλακες, ροδώνες, ντουβάρια, ήρωες από άγνωστες χώρες, και ακόμα πιο άγνωστά μου εξωτικά κορίτσια να αποκτούν τις ιδανικές τους αναλογίες και ιδιότητες σε ένα ποιητικό παιχνίδι ορίων και δημιουργικότητας, φαντασιώσεων και ονείρων, στο οποίο η γλώσσα του Ν.Ε. μεστή και πλούσια, μουσική και μετρημένη, γεμάτη απροσδόκητες εικόνες και μία εκλεπτυσμένη χάρη, με έκαναν να θέλω να χορέψω από τη χαρά μου και συνεχίζουν να με τροφοδοτούν μέχρι σήμερα. Το βιβλίο αυτό δεν εγκαινίασε απλώς θαυμάσια τη σχέση μου με την ποίηση και τη λογοτεχνία, αλλά βάθυνε την ζώσα ήδη σχέση μου με το παράδοξο και πολύ αργότερα με την Ιστορία. Για καιρό υπέγραφα ως Πολυξένη. Και σήμερα μοιράζομαι μαζί σας αυτή μου την προτίμηση: επειδή αγαπάω τα ποιήματά του και επιθυμώ να τον θυμάμαι και να τον μοιράζομαι.

***Αργότερα του έγραψα αυτό το ποίημα:

Ο ποιητής παρθένος

Είμαι κορίτσι και τραγουδώ

με το πρώτο πρωινό νερό

νωπό ακόμα στο πρόσωπο

ενώ σφουγγαρίζω το πάτωμα

γονατισμένη στα τέσσερα

σύμφωνα με το πανάρχαιο

μικρασιατικό πρότυπο.

Η πραγματικότητα όμως είναι άλλη,

σου τη γράφω σε γράμμα:

ότι δηλαδή είμαι στρατιώτης σε άδεια

έρχομαι την επομένη στο χωριό σου

να σε κλέψω

και να σε ψέξω που απελπίστηκες προώρως

κόρη.

O πόλεμος τελείωσε δεν τελείωσε

με παρηγόρησαν επαρκώς οι φωνές

των νεογέννητων και τα βρόντηξα

τ’ άρματα.

Είμαι εγώ, ο εαυτός που περίμενες,

στρατιώτης σε άδεια

και ονομάζομαι μυστικά, Πουλχερία.

Η ποιητική συλλογή ‘Χρήσιμα παιδικά παιχνίδια’ της Δανάης Σιώζιου κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Αντίποδες.

Κεντρική φωτογραφία: Φραντζέσκα Γιαϊτζόγλου – Watkinson