40 χρόνια από την ενθρόνιση του punk
- 29 ΟΚΤ 2017
7 Ιανουαρίου του 1977. Οι ελληνικές λιμενικές αρχές εντόπισαν και κατάσχεσαν 11 τόνους χασίς από το, υπό κυπριακή σημαία, Μ/S Γκλόρια στον Ισθμό της Κορίνθου. Η υπόθεση ενέπνευσε τον Βασίλη Τσιτσάνη να γράψει το τραγούδι ‘Το βαπόρι απ’ την Περσία’, ένα λαϊκό τραγούδι το οποίο βρήκε τεράστια απήχηση στους κύκλους του ελληνικού ‘περιθωρίου’, εκείνους που το ίδιο έτος μάθαιναν από πρώτο χέρι το ‘Never mind the bollocks’ των Sex Pistols και το ιστορικό, ομώνυμο άλμπουμ των Clash.
Το 1977 ήταν η χρονιά που το punk απογειώθηκε. Ήταν η χρονιά που δημιουργήθηκαν οι The Avengers, Bad Brains, Black Flag, Crass, Discharge, Fear, Flesh Eaters, Germs, Misfits, 999, Pagans, Plasmatics, VOM, Weirdos, X, αλλά και οι X-Ray Spex μεταξύ άλλων.
Αυτό που έβγαλε όμως το punk σε μεγαλύτερα ακροατήρια, ήταν οι δίσκοι-ορόσημο που βγήκαν στα δισκοπωλεία μέσα σε αυτή τη χρονιά. Μια καταγραφή των σημαντικότερων παρακάτω:
‘The Clash’ από τους Clash, το επίσης ομώνυμο ‘Damned’ των Damned, το ‘Young, Loud and Snotty’ των Dead Boys, το ‘L.A.M.F.’ του Johnny Thunders και των Heartbreakers, το ‘In the City’ των The Jam, το ‘Rocket to Russia’ των Ramones, το ‘Blank Generation’ του Richard Hell and the Voidoids, το ιστορικό ‘Never Mind the Bollocks’ των Sex Pistols που έκανε μόδα το ιδίωμα, το ‘εγκεφαλικό’ ‘Marquee Moon’ των Television, το επίσης ιστορικό ‘Pink Flag’ των Wire που έβαλε το λιθαράκι του σε αυτό που ονομάστηκε μετέπειτα post punk, το ‘Suicide’ των Suicide, το ’77’ των Talking Heads αλλά και ο δεύτερος προσωπικός δίσκος του Iggy Pop, το ‘Lust for Life’.
Οι ‘αλήτικες’ μπάντες της εποχής έγραφαν τραγούδια δίλεπτης διάρκειας, ωμά, γρήγορα και ηλεκτρισμένα, μιλώντας για την επανάσταση, για την εργατική τάξη, για τα στερεότυπα, τον κοινωνικό αποκλεισμό, την εναντίωση στο σύστημα, την αγωνία των νέων που βίωναν την ανεργία. Γοητεύονταν από το περιθώριο, από τους καταραμένους ποιητές και λογοτέχνες, ζούσαν το εφήμερο με μια ντανταϊστική λογική και προκαλούσαν.
(AP Photo)
Nick Cent (δημοσιογράφος) για το ξεκίνημα του Punk: “Για μένα το punk δεν ξεκίνησε το 1976, αλλά το 1971, όταν διάβασα για πρώτη φορά το αμερικανικό rock περιοδικό Creem. Ο δημοσιογράφος Dave Marsh ισχυρίζεται ότι επινόησε τη φράση ‘punk rock’ σε μία κριτική που έγραψε στο περιοδικό για μία συναυλία των Mysterians στα τέλη του 1971. Όμως αυτός που πήρε τον όρο και δημιούργησε μία ολόκληρη αισθητική γύρω από αυτόν ήταν ο επίσης δημοσιογράφος του Creem, Lester Bangs. Κατά τον Bangs και τους πιστούς του, το punk rock γεννήθηκε το 1963, όταν οι Kingsmen από το Σιάτλ ανέβηκαν στο Νο1 της Αμερικής με το απολαυστικά ηλίθιο ‘Louie, Louie’, ανδρώθηκε με τη μαζική εμφάνιση συγκροτημάτων που έπαιζαν τρεις συγχορδίες και σημείωσαν μία πρόσκαιρη επιτυχία στα μέσα της δεκαετίας του ’60, και έφτασε στο απόλυτο απόγειό του με τους εμπορικά αποτυχημένους MC5 και Stooges από το Μίσιγκαν”.
Στις 11 Οκτωβρίου του 1977 είχαμε και την πρώτη τηλεοπτική αναφορά στον όρο ‘punk’. Ο τότε παρουσιαστής του ‘The Tomorrow Show’ του NBC, Tom Snyder, δήλωνε, “θα κάνουμε κάτι που θα ονομαστεί punk rock”. Μόλις είχε διαβάσει ένα άρθρο του Rolling Stone με τίτλο ‘Η rock μουσική είναι άρρωστη και ζει στο Λονδίνο: Μια αναφορά στους Sex Pistols’, ένα άρθρο που κατέγραφε τα ταξίδια της μπάντας και τις εμφανίσεις της στη βρετανική τηλεόραση της εποχής με τα μέλη του συγκροτήματος να ντύνονται περίεργα και διαφορετικά με όσα είχαν συνηθίσει οι θεατές μέχρι τότε. Ο Snyder αποφάσισε να βγάλει την αλητεία στο γυαλί των Πολιτειών την ώρα που εμφανιζόταν το τραγούδι που σημάδεψε μια ολόκληρη εποχή.
Το ‘God Save the Queen’ κυκλοφορούσε στην 25η επέτειο της βασίλισσας στον θρόνο, και λογοκρίθηκε από το BBC. Η μπάντα συνελήφθη όταν πήγε να παίξει στον Τάμεση. Το Punk, η ‘αλήτικη’ συμπεριφορά ήταν πλέον μια απειλή για τα χρηστά ήθη, ήταν ‘η βρωμιά και η μανία’ όπως έγραφε τότε η Daily Mirror. “Μια μουσική που κάνει τους ανθρώπους να ουρούν δημόσια και να δέρνονται, να καταλήγουν με ανοιγμένες μύτες”.
Αν αναρωτιέστε όμως ποια μπάντα ενέπνευσε τους Pistols, αυτή δεν είναι άλλη από τους Ramones που χρονικά προηγούνταν των Clash, Damned, και Generation X. Τον Απρίλη του ’76 οι Pistols ανέβηκαν για παρθενική τους φορά στο El Paradise ενώ το πρώτο βρετανικό punk φεστιβάλ έγινε τον Σεπτέμβρη της ίδιας χρονιάς στο 100 Club όπου είχαμε και την επίσημη πρώτη της Siouxsie. Οργανωτής και εμπνευστής ήταν ο μέντορας των πάνκηδων, Malcolm McLaren.
Malcom McLaren για το punk: “Φυσικά ήταν πολύ άγριο φαινόμενο για να χαλιναγωγηθεί, και μόλις βγήκε στο προσκήνιο επεκτάθηκε στο κατασκότεινο Soho, ύστερα στα κλάμπ και, τέλος, σε κάθε σχολή Καλών Τεχνών της χώρας. Είχαμε δημιουργήσει τους δικούς μας κώδικες για τη ζωή, τους δικούς μας νόμους, τη δική μας ταυτότητα. Με άλλα λόγια, είχαμε δημιουργήσει την υποδομή για μια εναλλακτική κοινωνία”.
Τον ίδιο καιρό, στη Νέα Υόρκη ανθούσαν μπάντες σαν τους Velvet Underground, τους New York Dolls και καλλιτέχνες σαν τη Patti Smith, αλλά και στο Ντιτρόιτ υπήρχαν οι Stooges και οι MC5.
Στο Λονδίνο εξελισσόταν μια μάχη των τάξεων, ενώ στη Νέα Υόρκη και στην Καλιφόρνια αναδυόταν η ευκαιρία για πιο ελεύθερη έκφραση μετά από τους αγώνες που είχαν προηγηθεί τη δεκαετία του ’60. Και τα δύο πεδία προσέφεραν γόνιμο έδαφος για δημιουργική αντίδραση, για πλεύση κόντρα στα όσα μέχρι τότε ήταν συνηθισμένα, αλλά και για άσκηση άμεσης κριτικής δια της μουσικής και του στίχου.
Το punk άρχισε να δίνει φωνή σε όσους ήθελαν να βγουν στη σκηνή και να δοκιμάσουν τις δικές τους ικανότητες, χωρίς να έχουν πολλές μουσικές γνώσεις, ακριβώς επειδή ήταν απλό στη φόρμα του. Μερικά riffs, φωνητικά που δεν ήταν πάντα δουλεμένα, καταιγιστικός ρυθμός, στίχοι αφαιρετικοί.
Οι Beatles, οι Stones, ο Dylan και ο Hendrix υπήρχαν, αλλά τώρα έπαιρναν τα μικρόφωνα ανά χείρας οι νεολαίοι. Ήταν η δική τους ώρα. Μια ώρα, μια στιγμή που συνοψίζεται αν θέλετε στον στίχο των Clash, από το κομμάτι τους ‘1977’: “No Elvis, Beatles, or the Rolling Stones”.
Αποδόμηση των πάντων, νέο ξεκίνημα, νέο ύφος, αντιπαράθεση με όσους κατηγορούσαν ότι ξεπουλήθηκαν και έγιναν υπάλληλοι της rock βιομηχανίας, ακόμη κι αν αυτοί ήταν Ιερά Τέρατα της μουσικής.
Το punk σε όλο τον πλανήτη
Πριν το μουσικό ιδίωμα όμως, υπήρχε και το Punk Magazine που κυκλοφόρησε για πρώτη φορά το 1975 στη Νέα Υόρκη από τους John Holmstrom, Legs McNeil και Ged Dunn Jr. και όπως αναφέρει το Spin, διακωμωδούσε τη μουσική σκηνή της πόλης με τον ‘γκαράζ’ ήχο. Παρ’ όλα αυτά, από τη διακωμώδηση φτάσαμε στην καθιέρωση του “fuck you” που ζητούσε η εποχή και μετά από μια δεκαετία σχεδόν, στην καθιέρωση και στις μεγάλες αρένες. Οι ΗΠΑ ήταν και η χώρα που φιλοξένησε τα περισσότερα συγκροτήματα που θεωρούνται πρωτοπόροι, ριζοσπάστες της ροκ και εντάσσονται από τους κριτικούς στην ευρύτερη κατηγορία του punk rock, παρότι οι ίδιοι ποτέ δεν αποδέχονταν την κατηγοριοποίηση.
Το 1977 γεννήθηκαν στην Ουάσινγκτον οι Bad Brains, η πρώτη hardcore punk μπάντα στην ιστορία, και ίσως η σπουδαιότερη. Οι Bad Brains ήταν όλοι μαύροι και τώρα μπορούσαν να μιλήσουν ανοιχτά για τις ζωές τους.
Μέσα από την έκρηξη του punk ευνοήθηκε ο πειραματισμός και το σπάσιμο της rock’ n’ roll φόρμας. Συγκροτήματα όπως οι Devo ήταν πρωτοπόροι, παντρεύοντας το μπάσο, την κιθάρα και τον θόρυβο με τα πλήκτρα. Οι μουσικές άρχισαν να μπλέκονται σαν συγκοινωνούντα δοχεία, τα στενά στεγανά και τα όρια αποδομήθηκαν και άνοιξαν, όλα ήταν υπό συζήτηση, όλα δημιουργούνταν και όλα γκρεμίζονταν.
Ταυτόχρονα, στο Πόρτλαντ του Όρεγκον ξεκινούσαν το ’77 και οι Wipers, η βασικότερη εκ των επιρροών του Kurt Cobain και ένα συγκρότημα – σύμβολο του garage punk ήχου. Ένα συγκρότημα που δεν έτυχε ποτέ εμπορικής καθιέρωσης αλλά έβαλε βάσεις για όσα ακούσαμε αρχής γενομένης από τα τέλη των 80s από τη μεριά του Σιάτλ.
Στο δε Νιου Τζέρσι, οι Misfits περνούσαν στη μουσική την θρίλερ-καρτούν αισθητική και τα b-movies των ’70s.
Και βέβαια, πώς γίνεται να μην κάνεις αναφορά στους ηγέτες του ιδιώματος, στους Dead Kennedys που κατακτούσαν το Σαν Φρανσίσκο το 1978.
(AP Photo/Press Association)
Όλα γίνονταν ταυτόχρονα και παράλληλα. Στο Λονδίνο οι Sex Pistols που είχαν επηρεαστεί ένα χρόνο πριν από τους Αμερικανούς Ramones, έπαιζαν μπροστά στους Bernard Sumner και Peter Hook οι οποίοι έφτιαξαν τους Joy Division και στους Pete Shelley και Howard Devoto που δημιούργησαν τους Buzzcocks. Ο δε Devoto έφτιαξε λίγο μετά τους Magazine. Στο ίδιο live των Pistols ήταν φυσικά και ο Tony Wilson που μάζευε πιτσιρικάδες για την εκπομπή του στο BBC, μια εκπομπή που έφερε στην επιφάνεια ουκ ολίγα ταλέντα.
Από το Essex εφορμούσαν οι αναρχικοί Crass που έφτιαξαν ολόκληρο κίνημα με αφίσες, κείμενα, φιλμ και μανιφέστο. Απέναντι, στην Ιρλανδία, οι Undertones παρουσιάζονταν με το θρυλικό ‘Teenage Kicks’ (1978) και οι Stiff Little Fingers με το επίσης αξεπέραστο ‘Suspect Device’ (1979).
Η Punk όμως δεν έμεινε σε ΗΠΑ και Βρετανία. Η σκηνή της Αυστραλίας ήρθε σαν φυσική συνέχεια των παραπάνω. Οι Saints, οι Radio Birdman, η πρώτη μπάντα του Nick Cave, οι Boys Next Door, οι Victims, οι Cheap Nasties του Kim Salmon που αργότερα έφτιαξε τους Scientists, κράτησαν την αυστραλέζικη punk-garage σημαία ψηλά.
Οι Saints μάλιστα, με πρωτεργάτη τον Ed Kuepper, προϋπήρχαν από το 1974, ωστόσο η όλη punk έκρηξη τους έφερε μπροστά στους μεγάλους προβολείς με το Eternally Yours του 1978.
Ιδεολογικά, το punk δεν κινήθηκε γύρω από μια συγκεκριμένη κουλτούρα αλλά περισσότερο συνόψιζε την πρόκληση. Κυρίως εξωτερικεύτηκε με τρόπο στιλιστικό. Τα Τ-shirt έγιναν καμβάδες για να προπαγανδίζονται μηνύματα, τα κουρέλια έγιναν αξεσουάρ, ενώ πάνω σε αφίσες και εξώφυλλα δίσκων υλοποιούνταν επιθέσεις στα θρησκευτικά σύμβολα, στη δυτική κουλτούρα των περιοδικών, στα κυρίαρχα media, στην πολιτική ζωή.
Το punk κραύγασε με μεγάλη δύναμη και κατάφερε να ακουστεί, πράγμα που ήταν μέρος του σκοπού του εξαρχής. Πάντα έπαιρνε δύναμη και τροφή από τις σκιερές γωνιές της πόλης, πάντα ξεκινούσε μέσα από δωμάτια εφήβων, πάντα αποτελούσε όχημα για ωδές συνθημάτων και πάντα εντασσόταν μέσα στο αστικό περιβάλλον που περιέγραφε. Η κρίση και η αμφισβήτηση γέννησε το punk και το σύστημα που τόσο αντιμαχόταν, το έκανε mainstream.
Ωστόσο, οι περισσότεροι από τους καλλιτέχνες-εκφραστές του δεν συμβιβάστηκαν ποτέ με τις δισκογραφικές, ακόμη κι αν έκαναν κάποια στιγμή ειρήνη μαζί τους. Έζησαν στις σκηνές σύντομα, άφησαν πίσω τους τη δική τους αντισυμβατική ή έστω προκλητική μπροσούρα και αποχώρησαν. Κυρίως όμως, ενέπνευσαν και άνοιξαν δρόμους για άλλα μουσικά ιδιώματα και έδωσαν χώρο και χρόνο στο punk για να ζήσει για πάντα.
“Το punk σήμαινε να εκφράζεις κάποια πράγματα για τα οποία δεν μιλάει κανείς, να είσαι ειλικρινής. Ήταν πολύ απελευθερωτικό”, Pete Shelley, Buzzcocks
ΔΙΑΒΑΣΕ ΑΚΟΜΗ: