Οι 5 λόγοι που κάνουν epic το Οπενχάιμερ

Στις ταινίες του ο Νόλαν αφηγείται επικές ιστορίες για απίθανους ήρωες και παράτολμα σχέδια που εξετάζουν το αναπόφευκτο, την ηθική και την ύβρη των φιλόδοξων εγχειρημάτων. Αλλά και στοιχεία όπως η εμμονή και η αναζήτηση των πιο κρυφών, ένοχων επιθυμιών. Η παράδοξη ιστορία καταδίωξης στο Inception παρέσυρε το κοινό στα βάθη των ονείρων, η εντυπωσιακή οδύσσεια του διαστήματος στο Interstellar μας έστειλε σε ένα παραισθησιογόνο ταξίδι στα άκρα του σύμπαντος. Με τη Δουνκέρκη, ο Νόλαν αξιοποίησε διαφορετικές προοπτικές για να αιχμαλωτίσει τις αποτρόπαιες εμπειρίες του πολέμου, ενώ με το Tenet έριξε φως και χειραγώγησε την οπτική και τον χρόνο σε ένα μεταφυσικό θρίλερ επιστημονικής φαντασίας για το παρόν που απειλείται από το μέλλον.

Όλες οι ταινίες έχουν μάλιστα δημιουργηθεί με πάθος για τις τεχνικές του κλασικού κινηματογράφου, ενώ διεύρυναν τα όρια με νέα εργαλεία, όπως οι κάμερες IMAX, με σκοπό να επαναπροσδιοριστεί η τέχνη του σινεμά– το νέο του φιλμ εξάλλου συνδυάζει την τεχνική του IMAX 65mm και του φιλμ 65mm, ενώ για πρώτη φορά συμπεριλαμβάνονται μέρη σε ασπρόμαυρη αναλογική φωτογραφία IMAX.

Τώρα, ο υποψήφιος για Όσκαρ σεναριογράφος-σκηνοθέτης επιστρέφει με ένα συναρπαστικό θρίλερ που καταβυθίζεται στην ψυχή ενός μοναδικού μυαλού. Εμπνευσμένη από το βραβευμένο με Όσκαρ βιβλίο «Ο θρίαμβος και η τραγωδία του Ρόμπερτ Οπενχάιμερ» των Κάι Μπερντ και Μάρτιν Τζ. Σέργουιν, η ταινία διηγείται τη ζωή και την κληρονομιά του Ρόμπερτ Οπενχάιμερ, του πατέρα της ατομικής βόμβας. «Ήθελα να μεταφέρω το κοινό στο μυαλό και την εμπειρία ενός ανθρώπου που βρέθηκε στο κέντρο της μεγαλύτερης αλλαγής στην ιστορία», λέει ο Νόλαν. «Είτε μας αρέσει είτε όχι, ο Ρόμπερτ Οπενχάιμερ είναι το πιο σημαντικό πρόσωπο που έζησε ποτέ. Δημιούργησε τον κόσμο στον οποίο ζούμε, καλώς ή κακώς. Και πρέπει να δούμε την ιστορία του για να το πιστέψουμε».

Η Ιστορία

Η κατασκευή της ατομικής βόμβας ήταν ένας θρίαμβος της ανθρώπινης εφευρετικότητας, αλλά πυροδότησε μία κούρσα πυρηνικών εξοπλισμών με καταστροφικές επιπτώσεις σε όλο τον κόσμο και έναν πρωτόγνωρο υπαρξιακό φόβο. Η επιθυμία όμως του Νόλαν να κάνει την ταινία γεννήθηκε από τον προβληματισμό των επιστημόνων στο Πρόγραμμα Μανχάταν.

«Μέχρι την πυρηνική δοκιμή Τρίνιτυ, ο Οπενχάιμερ και η ομάδα του αντιμετώπιζαν τη μικρή πιθανότητα ότι πατώντας το κουμπί και πυροδοτώντας την πρώτη βόμβα, μπορεί να κατέστρεφαν ολόκληρο τον πλανήτη», εξηγεί ο Νόλαν. «Δεν υπήρχε μαθηματική ή θεωρητική βάση που απέκλειε αυτή την πιθανότητα, όσο μικρή κι αν ήταν. Κι όμως πάτησαν το κουμπί. Είναι μία εκπληκτική στιγμή στην ανθρώπινη ιστορία. Ήθελα να στείλω το κοινό σε αυτό το δωμάτιο, εκεί που πατήθηκε το κουμπί. Είναι η πιο απίστευτη στιγμή, αν το σκεφτείς. Το ρίσκο που είχε».

«Η ιστορία του Οπενχάιμερ είναι γεμάτη παράδοξα και ηθικά διλήμματα. Αυτό είναι το υλικό που με ενδιαφέρει», λέει ο Νόλαν. «Ενώ η ταινία αποπειράται να βοηθήσει το κοινό να καταλάβει γιατί οι άνθρωποι κάνουν αυτά που κάνουν, την ίδια στιγμή αναρωτιέται αν θα έπρεπε να τα κάνουν. Ο κινηματογράφος σαν αφηγηματικό μέσο παρασύρει με μοναδικό τρόπο το κοινό στην υποκειμενική εμπειρία, αφήνοντας το να κρίνει τα γεγονότα μέσα από τα μάτια των χαρακτήρων αλλά δίνοντας και μία πιο αντικειμενική σκοπιά. Αυτή ήταν η πρόκληση της ταινίας, να πούμε μέσα από την οπτική του, την ιστορία ενός ανθρώπου που έχει εμπλακεί σε μία συναρπαστική και καταστροφική αλληλουχία γεγονότων».

Έτσι, ο Νόλαν αποφάσισε ότι οι σκηνές που εκτυλίσσονται μέσα από την οπτική του Οπενχάιμερ θα είναι έγχρωμες (επίσης τις έγραψε σε πρώτο πρόσωπο, μία ακόμα ανορθόδοξη σεναριακή επιλογή), με περιστασιακές σουρεαλιστικές εικόνες που συμβολίζουν τον εσωτερικό του κόσμο. Οι σκηνές που επικεντρώνονται στον Στράους είναι ασπρόμαυρες. «Είναι ασυνήθιστο», λέει ο Νόλαν για την απόφαση του να γράψει σε πρώτο πρόσωπο. «Αλλά το έκανε ξεκάθαρο σε όλους όσους διάβασαν το σενάριο ότι παρακολουθούν τη σκηνή μέσα από τα μάτια του Οπενχάιμερ. Κοιτάμε πάνω από τον ώμο του, είμαστε μέσα στο μυαλό του, πηγαίνουμε παντού μαζί του».

Η ιστορία του Οπενχάιμερ στα χρόνια που ακολούθησαν το Πρόγραμμα Μανχάταν δίνει την οπτική στο έργο του και στην κληρονομιά του ενώ εξετάζει τα κίνητρα και τις προσωπικότητες που επηρέασαν τη ζωή του. Η αφήγηση επικεντρώνεται στον Λούις Στράους, πρόεδρο της αμερικάνικης επιτροπής Ατομικής ενέργειας.

Το Καστ

Για το all-star καστ της ταινίας, τα λόγια ίσως κιόλας περιττεύουν. Αλλά όλα ξεκινούν φυσικά από τον πρωταγωνιστή, που ήδη συγκεντρώνει πολλά πονταρίσματα για το φετινό Όσκαρ Α’ Ανδρικού Ρόλου. Για τον ρόλο του πατέρα της ατομικής βόμβας, ο Κρίστοφερ Νόλαν επέλεξε έναν ηθοποιό με τον οποίο έχει συνεργαστεί σε πέντε ταινίες (τριλογία Σκοτεινού Ιππότη, Inception, Δουνκέρκη), «Έχω υπάρξει πολύ τυχερός που συνεργάστηκα με αξιόλογους ηθοποιούς νωρίς στην καριέρα τους και ο Κίλιαν είναι ένας από αυτούς», λέει ο Νόλαν. «Την πρώτη φορά που συνεργαστήκαμε, ήταν καινούριος στον χώρο, αλλά ήταν ξεκάθαρο ότι είχε εκπληκτικό ταλέντο. Ήταν υπέροχο που τον κάλεσα και του είπα ότι θα είναι πρωταγωνιστής με έναν χαρακτήρα που θα αξιοποιήσει κάθε πτυχή του ταλέντου του και θα τον προκαλέσει με πρωτόγνωρους τρόπους».

«Τον ξέρω 20 χρόνια», λέει ο Μέρφι, ο οποίος είναι σημαντικό να θυμίσουμε πως είχε περάσει από οντισιόν για τον ρόλο του Μπρους Γουέιν στο Μπάτμαν: Η αρχή, ρόλο που τελικά πήρε ο Κρίστιαν Μπέιλ. «Η άποψη μου είναι ότι αν ο Κρίστοφερ Νόλαν σου ζητήσει κάτι, όποιο κι αν είναι το μέγεθος του ρόλου, αρπάζεις την ευκαιρία. Δεν περίμενα να με καλέσει και να μου ζητήσει να υποδυθώ τον Οπενχάιμερ. Αλλά το έκανε. Όταν έκλεισα το τηλέφωνο, κάθισα αποσβολωμένος. Ένιωσα πολύ τυχερός. Και μετά πιάσαμε τη δουλειά». Ο Μέρφι συνεργάστηκε με τον Νόλαν και την ενδυματολόγο Έλεν Μιρότζνικ για την ιδιαίτερη εμφάνιση του χαρακτήρα: το έντονο βλέμμα, τη στάση, την πίπα και το καπέλο του. «Δεν τον μιμούμαι. Είναι ένα απόσταγμα του Οπενχάιμερ από τα ιστορικά ντοκουμέντα και τον Οπενχάιμερ που συνάντησα στο σενάριο του Κρις. Ήταν μία μακρόχρονη διαδικασία σύνθεσης της αναπαράστασης με την ερμηνεία».

Τη βιολόγο και βοτανολόγο Κάρθιν «Κίτι» Οπενχάιμερ υποδύεται η Έμιλι Μπλαντ. Με τον Οπενχάιμερ απέκτησαν δύο παιδιά, ενώ στα χρόνια του Λος Άλαμος, η Κίτι πάλεψε με την απογοήτευση της μητρότητας, με τη μοναξιά και τον εθισμό. Η Έμιλι Μπλαντ ενδιαφέρθηκε ιδιαίτερα για το γεγονός ότι η Κίτι απέρριπτε τις κοινωνικές συμβάσεις και προσδοκίες. «Η Κίτι δεν κάνει ψιλή κουβέντα. Μιλάει μόνο σοβαρά. Είναι σύνθετη, εκρηκτική και σαγηνευτική. Ήταν μία γυναίκα που αρνήθηκε να μπει στα καλούπια της εποχής. Αντιδρούσε ενάντια στο σύστημα με έναν σύγχρονο τρόπο. Ήταν επιστήμονας η ίδια και είναι ένα παράδειγμα λαμπρού μυαλού που χαραμίστηκε. Αλλά πίστευε στον Ρόμπερτ, τον θαύμαζε και τον υποστήριζε», εξηγεί η ηθοποιός.

Ο πιστός στο καθήκον και σκληρός Λέσλι Γκρόουβς Τζούνιορ ήταν ο επικεφαλής του Προγράμματος Μανχάταν. Παρόλες τις διαφορές του με τον Οπενχάιμερ, ο συντηρητικός Γκρόουβς γοητεύτηκε από την ευφυία και το όραμα του επιστήμονα. Τον ρόλο υποδύεται ο βραβευμένος με Όσκαρ Ματ Ντέιμον που λέει για τον χαρακτήρα πως «είχε μεγάλο εγώ και δεν τον συμπαθούσε κανείς. Αλλά ο Οπενχάιμερ τον συμπαθούσε, είχαν κατανόηση μεταξύ τους. Ο Γκρόουβς δεν αμφέβαλε ποτέ για τις πράξεις του Οπενχάιμερ. Ήταν περήφανος για το τεχνολογικό κομμάτι και την επιστημονική αξία των εγχειρημάτων τους. Ήταν συναρπαστικό να υποδύομαι κάποιον με τέτοια σιγουριά και στόχο».

Τον ρόλο του Λούις Στράους, προέδρου της Αμερικάνικης Επιτροπής Ατομικής Ενέργειας, υποδύεται ο δύο φορές υποψήφιος για Όσκαρ Ρόμπερτ Ντάουνι Τζούνιορ. Όσο περισσότερο μελετούσε τον Στράους και τη σύνθετη σχέση του με τον Οπενχάιμερ, ο ηθοποιός συνειδητοποιούσε ότι ήταν μία ιδιαίτερα περίπλοκη προσωπικότητα. «Οι αποφάσεις του συντόμευσαν τον πόλεμο κι ας μην το παραδέχτηκε κανείς. Η συλλογιστική του δεν ήταν ποτέ απλοϊκή. Πάντα είχε κάποιο κίνητρο και ίσως είχε δίκιο».

Όσο για την εκλεπτυσμένη, εσωστρεφή, αισθησιακή και ανοιχτόμυαλη Τζιν Τάτλοκ; Επρόκειτο για μία ψυχίατρος με σπουδές στο Στάνφορντ, η οποία είχε μία δραματική ερωτική ιστορία με τον Οπενχάιμερ. Τον ρόλο ανέλαβε η υποψήφια για Όσκαρ Φλόρενς Πιου που περιγράφει τον χαρακτήρα: «Η Τζιν ξέρει τι θέλει και με τον Οπενχάιμερ έχει τον έλεγχο. Ήταν μία πολύ δυνατή εμπειρία να δημιουργήσουμε αυτή τη σχέση της με τον Οπενχάιμερ σε συνεργασία με τον Κρις και τον Κίλιαν».

Η Μουσική

Κινηματογραφικό έπος χωρίς επική πρωτότυπη μουσική δεν μπορείς να έχεις, οπότε ένα από τα πιο βασικά τεχνικά στοιχεία του φιλμ ήταν να την ντύσει ηχητικά ο κατάλληλος άνθρωπος. Ο βραβευμένος με Όσκαρ και Γκράμι, σουηδός συνθέτης Λούντβιχ Γιόρανσον ήταν ο κατάλληλος, γνωρίζοντας καλά από μουσικές για επικά φιλμ: Το Όσκαρ του το κέρδισε για το Black Panther, πολλές δουλειές του είναι για τον κόσμο του Star Wars, συχνός του συνεργάτης είναι ο Childish Gambino ( ο Γιόρανσον είναι παραγωγός του σύγχρονου κλασικού χιτ This Is America), ενώ και με τον Νόλαν έχει δουλέψει ξανά, ντύνοντας μουσικά το Tenet.

Για το Οπενχάιμερ, ο Γιόρανσον εμπνεύστηκε από τον ήχο του βιολιού για να αποδώσει τη διασταύρωση της ομορφιάς με τον τρόμο. Συνεργάστηκε με μουσικούς της Hollywood Studio Orchestra και άρχισε να σχηματίζει τον μουσικό κόσμο της ταινίας με ένα σόλο βιολί. Καθώς η ιστορία εξελίσσεται, το μουσικό σύνολο επεκτάθηκε σε κουαρτέτο και οκτέτο μέχρι ένα μεγάλο σύνολο από έγχορδα και κρουστά. Αυτή η σταδιακή ενορχήστρωση αντανακλά το σύνθετο ταξίδι του Οπενχάιμερ με κάθε νέο όργανο που υφαινόταν στον μουσικό καμβά.

Τα Εφέ

Σε αντίθεση με τις φήμες που κυκλοφόρησαν στο διαδίκτυο, ο Κρίστοφερ Νόλαν δεν πυροδότησε κάποια πραγματική ατομική βόμβα στο Νέο Μεξικό για να κινηματογραφήσει το ατομικό μανιτάρι της εμβληματικής πυρηνικής δοκιμής Τρίνιτυ. Αντ΄αυτού, ο Νόλαν και ο διευθυντής φωτογραφίας Χόιτ Βαν Χόιτεμα συνεργάστηκαν με τους επικεφαλής των ειδικών εφέ Σκοτ Φίσερ (βετεράνος του Νόλαν με Όσκαρ για τα Interstellar και Tenet) και τον Άντριου Τζάκσον (Όσκαρ για το Tenet) για να αναπαραστήσουν τη δική τους εκδοχή της ατομικής έκρηξης. Ο Νόλαν τους έθεσε μόνο ένα περιορισμό: συνεπής στην αισθητική που προτιμά τα πρακτικά εφέ, ο Νόλαν τους είπε ότι δεν επιτρεπόταν τα ψηφιακά εφέ.

Ο Τζάκσον και ο Φίσερ άρχισαν να πειραματίζονται -διέλυαν μπαλάκια του πινγκ πονγκ το ένα πάνω στο άλλο, έριχναν μπογιά σε τοίχους και διάφορα άλλα- και έκαναν γυρίσματα με μικρές ψηφιακές κάμερες σε πολύ κοντινά κάδρα. «Μετά τα δείχναμε στον Κρις» λέει ο Φίσερ, «και μας έλεγε ότι η ιδέα ήταν καλή, αλλά ότι έπρεπε να βρούμε έναν τρόπο να το γυρίσουμε με τις τεράστιες IMAX κάμερες». Το πώς τελικά αναπαραστάθηκε η ατομική έκρηξη για τις ανάγκες της ταινίας παραμένει επτασφράγιστο μυστικό. Ένα είναι σίγουρο, ότι αυτή η αποστολή θύμιζε το άκρως απόρρητο αγγλο-αμερικανικό πρόγραμμα παραγωγής πυρηνικών όπλων, το περίφημο Πρόγραμμα Μανχάταν.

Μερικές από τις τεχνικές που χρησιμοποίησε η ομάδα των εφέ για το θέαμα της πυρηνικής δοκιμής αξιοποιήθηκαν για τις σκηνές που εκφράζουν τον εσωτερικό κόσμο του Οπενχάιμερ. Για μια ακόμα φορά, ο Νόλαν επέβαλε τη χρήση πρακτικών εφέ και όχι ψηφιακών. «Θεωρητικά τα ψηφιακά εφέ είναι ο προφανής τρόπος, αλλά δεν θα μας έδιναν κάτι προσωπικό και μοναδικό για τον χαρακτήρα το Οπενχάιμερ», λέει Νόλαν. «Δημιουργήσαμε μία απίθανη βιβλιοθήκη από προσωπικές, τρομαχτικές και όμορφες εικόνες που αντιπροσωπεύουν τη διαδικασία σκέψης ενός ανθρώπου στην πρώτη γραμμή της μετάβασης από τη νευτώνια φυσική στην κβαντική. Ενός ανθρώπου που βλέπει την ύλη και την εκπληκτική δόνηση της ενέργειας που υπάρχει σε όλα τα πράγματα και πώς μπορεί να εξαπολυθεί και τι μπορεί να επιφέρει».

Τα αποτελέσματα όλων των παραπάνω μοναδικών τεχνικών συγγραφής, σκηνοθεσίας, σύνθεσης αλλά και οπτικοποίησης της επικής ιστορίας που σχημάτισε τον μοντέρνο κόσμο, θα τα δούμε –πού αλλού;– στη μεγάλη οθόνη. Εκεί, μετά τις 24 Αυγούστου, θα δούμε τις μεγάλες απαντήσεις. Εκεί θα τεθούν και τα ακόμα μεγαλύτερα ερωτήματα. Τελικά, υπάρχει κάτι πιο επικό από αυτό;