7 σημάδια ότι ζούμε σε μια sci-fi δυστοπία

“Ζούμε στο ‘1984’ του Orwell και κανείς δεν το έχει πάρει χαμπάρι!”, έγραφε μια φίλη πριν λίγες μέρες σε μια συζήτηση στο facebook. “Προφανώς το έχουμε πάρει χαμπάρι αλλά τα τζιγκλιπαφ ποιος θα τα πιάσει” της απαντούσα. Η κουβέντα τότε έγινε με αφορμή το ‘Pokemon GO’ και σήμερα ξανάγινε με αφορμή την απόπειρα πραξικοπήματος στην Τουρκία και τον τρόπο που ο Ερντογάν χρησιμοποίησε την δικτύωση, επειδή φυσικά αυτή είναι μια απολύτως νορμάλ θεματική μεταπήδηση το έτος 2016, με τον ίδιο τρόπο που αυτό το τουήτ είναι κάτι που φυσικά θα συνέβαινε, δευτερόλεπτα μόλις μετά το διάγγελμα του Ερντογάν, εν μέσω απόπειρας πραξικοπήματος.

Ο ιστορικός του μέλλοντος δε θα καταλαβαίνει απολύτως τίποτα.

Από την άλλη βέβαια μπορείς να πεις και ότι το μέλλον το ζούμε ήδη και, φίλοι, το μέλλον αυτό δεν εκείνο του ‘Star Trek’. Είναι περισσότερο ‘Children of Men’ γραμμένο από τον Charlie Brooker. Αν και νομίζω πως κι οι ίδιοι θα πίστευαν πως υπερβάλουν όταν έγραφαν τα μαύρα κι άραχνα για τα κοντινά μας μέλλοντα.

Τελοσπάντων. Τουλάχιστον αν ζούμε όντως μια sci-fi δυστοπία, ο ρυθμός με τον οποίον τα περιστατικά εξελίσσονται αυτό το καλοκαίρι νιώθεις πως μας φέρνουν πιο κοντά στο φινάλε παρά στην αρχή ή τη μέση. Όχι τίποτα άλλο, μπας και προλάβουμε κανά μετα-αποκαλυπτικό τοπίο. Αυτά πάντα έμοιαζαν πιο κουλ.

Για την ώρα είναι ξεκάθαρο πως ζούμε τη sci-fi δυστοπία που όλοι οι σοφοί κάποτε προφήτευσαν.

Ο ΕΡΝΤΟΓΑΝ ΚΑΛΕΙ ΤΟΥΣ ΠΟΛΙΤΕΣ ΣΕ FACETIME

Αν ήθελα να φτιάξω μια πολιτική σάτιρα για το τέλος του κόσμου αυτό το πράγμα θα ήταν η αφίσα. Για ένα καθεστώς που προσπαθεί και διαρκώς περιορίζει την πρόοδο και την αμεσότητα της τεχνολογίας, μόνο για να την αποζητήσει την ύστατη στιγμή. (Τα social media γενικότερα έπαιξαν μνημειωδώς σημαντικό ρόλο στις αποψινές εξελίξεις. Κατέγραψαν, αναμετέδωσαν, επηρέασαν. Κάθε φορά θα είναι και πιο σημαντικά.)

Η ΑΦΙΣΑ ΤΟΥ FARAGE ΜΕ ΤΟΥΣ ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ ΣΤΗΝ ΟΥΡΑ

Όταν τα έδειχνε αυτά το ‘Children of Men’ λέγαμε πού τα σκέφτονται και ανατριχιάζαμε και μόνο στη σκέψη. Το ‘Children of Men’ να θυμίσω πως είναι έργο της περασμένης δεκαετίας. Κάποτε τουλάχιστον τα πιο ανατριχιαστικά sci-fi έπαιρναν μερικές δεκαετίες μέχρι να υλοποιηθούν.

TO ‘POKEMON GO’ ΕΙΝΑΙ ΕΝΑΣ ΚΟΣΜΟΣ ΠΑΝΩ ΣΕ ΕΝΑΝ ΑΛΛΟ ΚΟΣΜΟ

Κάπου ανάμεσα στις φοβίες του ‘Black Mirror’ και στην level-up δημιουργική απόδραση της υποβολής μιας πραγματικότητας πάνω στην ‘αληθινή’ (με συχνά τραγελαφικά αποτελέσματα), μου έρχεται καμιά φορά στο μυαλό μια ατάκα από το ‘Firefly’ του Joss Whedon. O Wash αναρωτιέται “έλεγχος του νου; αυτό μοιάζει σαν κάτι από επιστημονική φαντασία.” Η σύζυγός του, Zoe, τον κοιτάει με στεγνό ύφος και απαντά “αγάπη μου, ζούμε σε διαστημόπλοιο”. Εμείς γελάμε. Ο Wash συνεχίζει να την κοιτά και απλώς απαντά, “so;”. Η φάση είναι ότι ζούμε σε διαστημόπλοιο. Και μας φαίνεται ‘so;’.

ΣΤΟ ΡΙΟ Ο ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ ΖΕΙ ΣΕ ΑΠΟΛΥΤΗ ΦΤΩΧΙΑ ΛΙΓΑ ΜΕΤΡΑ ΑΠΟ ΤΟ ΜΑΡΑΚΑΝΑ ΤΟΥ ΜΙΣΟΥ ΔΙΣ. ΔΟΛΑΡΙΩΝ

Το 22% του πληθυσμού του Ρίο ζει σε κατάσταση απόλυτης φτώχειας σε φαβέλες που απέχουν έως και 700 μέτρα από το Μαρακανά και άλλες εγκαταστάσεις που χτίστηκαν ή ανακαινίστηκαν με εκατοντάδες εκατομμύρια δολάρια. Και πράγματα σαν το ‘Elysium’, όπου οι φτωχοί ζουν δίπλα στο 1% χωρίς να έχουν πρόσβαση στις πύλες του παραδείσου, μας φάνηκε ποτέ υπερβολικά.

Μια υποσημείωση εδώ. Ολυμπιακοί Αγώνες του Ρίο. Τον τελευταίο πες μισό αιώνα, πρέπει να προσπαθήσω αρκετά για να σκεφτώ κάποια πολύ εμφανώς χειρότερη ιδέα που είχαμε ως άνθρωποι.

Ο ΞΕΠΕΣΜΟΣ ΤΗΣ ΠΡΩΤΟΤΥΠΗΣ ΣΚΕΨΗΣ ΚΑΙ Η ΚΥΡΙΑΡΧΙΑ ΤΗΣ ΝΟΣΤΑΛΓΙΑΣ

Δεν είναι συγκεκριμένα ειδησεογραφία του καλοκαιριού αυτό, αλλά από την άλλη ξερωγώ, μήπως είναι κιόλας; Σχεδόν ό,τι ταινία βγαίνει στις αίθουσες είναι σίκουελ ή reboot, οι μισές σειρές είναι αναβιώσεις, κι εκεί που το μισό ίντερνετ κάποτε ήταν βίντεο με χαριτωμένα γατάκια (δεν το εκτιμούσαμε αρκετά αυτό) τώρα είναι memes και άρθρα με ξερή αναπαραγωγή νοσταλγίας. Ένα κοινό εκπαιδευμένο να αντιδρά αυτόματα σε κάθε τι γνώριμο αντί να ζητά το καινούριο. O Charles Beaumont είχε γράψει για το ‘Twilight Zone’ το επεισόδιο ‘Static’, στο οποίο ένας άντρας βρίσκει ένα ραδιόφωνο που παίζει μόνο πράγματα από όταν ήταν παιδί. Γρήγορα αποκτά εμμονή, χάνει κάθε επαφή με το τώρα και απλώς θέλει να βλέπει memes με μπουγελόφατσες. Δηλαδή εννοώ καταλάβατε.

ΟΙ ΕΙΚΟΝΕΣ ΦΡΙΚΗΣ ΩΣ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΟ ΚΟΛΑΖ ΑΠΟ ΟΘΟΝΕΣ ΒΙΤΡΙΝΑΣ

Είναι από τα πιο γνώριμα χαρακτηριστικά του δυστοπικού sci-fi, η ακολουθία από οθόνες τηλεόρασης που μεταπηδούν από το ένα talking head στο επόμενο, όλα να σχηματίζουν την ίδια αφήγηση για κάποιο τεράστιο παγκόσμιο γεγονός, κι εμείς απλά κοιτάζουμε. Από τις λάιτ εκδοχές ενός Russell T. Davies στο ‘Doctor Who’ μέχρι τον Frank Miller στο ‘Dark Knight Returns’ (η πιο χαρακτηριστική χρήση αυτού του μοτίβου, νομίζω) η αναμετάδοση της καταστροφής ως ένα ψηφιδωτό αποστασιοποίησης είναι κάτι που μου έρχεται διαρκώς στο μυαλό όταν οι φρίκες, οι επιθέσεις, οι θάνατοι, ο τρόμος, τα πάντα διαδέχονται το ένα το άλλο με ένα ρυθμό που μας έχει σχεδόν νεκρώσει.

ΑΚΡΑΙΑ ΙΔΕΟΛΟΓΙΚΑ ΣΧΙΣΜΑΤΑ

Πάντα μου φαίνονταν κάπως σχηματικοί οι διαχωρισμοί ανάμεσα σε τάξεις, φράξιες, κοινωνικές ομάδες που βλέπουμε πάντα σε young adult δυστοπικές ιστορίες, από το ‘Hunger Games’ μέχρι το ‘Divergent’. Σχηματικοί και απόλυτοι. Ξέρεις. Ο τάδε ανήκει εκεί. Η τάδε γίνεται μέρος εκείνου του κοιτώνα. Οι πρωταγωνιστές διαλέγουν μία φατρία που υπηρετούν και τους χαρακτηρίζει για πάντα. Ήταν πάντα ένα απλοϊκό όχημα πλοκής, για να πάρει μπρος η ιστορία. Όταν ήμουν μικρός και πρωτοδιάβαζα παρόμοιες ιστορίες μου φαινόταν τρομερά απλοϊκός ένας κόσμος γεμάτος με τέτοια απόλυτα. Ευτυχώς μεγάλωσα και κατάλαβα πως στην σημερινή κοινωνία τα πάντα ιδεολογιοκοποιούνται με τρόπο δυικό. Ούτε καν οι 4 κοιτώνες του Χόγκουαρτς. Εμείς κι οι άλλοι. Οι καλοί και οι κακοί. Γιατί δε μας το έλεγε κάποιος εξαρχής ότι τα πράγματα θα ήταν τόσο απλά για να μην αγχωνόμαστε.

***

Φυσικά όλοι αυτοί οι συγγραφείς που χρόνια ή δεκαετίες πριν προέβλεψαν με τέτοια ανατριχιαστική ακρίβεια το δυστοπικό sci-fi παρόν μας, δεν είχαν κιάλια που έβλεπαν το μέλλον. (Αν μη τι άλλο αν είχαν όλο και κάποιος θα τα είχε γράψει στις ιστορίες του.) Όλα αυτά, όπως έλεγε το ‘Battlestar Galactica’, έχουν συμβεί και θα συμβούν ξανά. Ένας πιο fancy τρόπος να αναδιατυπώσεις το κλισέ περί του πώς αν δεν κατανοήσεις την ιστορία είσαι καταραμένος να την επαναλάβεις.

Ευτυχώς, είπαμε. Ετούτη τη φορά, ο ιστορικός του μέλλοντος δε θα καταλαβαίνει τίποτα.