9 βιβλία που διαβάζονται καλύτερα καλοκαίρι

Ας το ομολογήσουμε. Από ένα σημείο της ζωής μας και μετά, οι καταστάσεις το φέρνουν, ώστε το βύθισμα στην ανάγνωση λογοτεχνίας να γίνεται όλο και πιο δύσκολο. Και αυτό είναι, μαζί με τα ξενύχτια Δευτέρα βράδυ, ένα από τα πιο σημαντικά πράγματα που μου λείπουν από τη μεταφοιτητική μου ζωή. Έτσι, φροντίζω πάντα τα Χριστούγεννα και το καλοκαίρι να έχω ένα λογοτεχνικό βιβλίο -συνήθως ντουβάρι- προκειμένου να εκμεταλλευτώ κάπως τον παραπάνω ελεύθερο χρόνο.

Στην παρακάτω λίστα, λοιπόν, μάζεψα 9 βιβλία που διάβασα μέσα στο βαθύ καλοκαίρι με όλα τα συμπράγαλά του. Πιστέυω ότι αυτή η λίστα θα μπορούσε να λειτουργήσει και ως μια λίστα προτάσεων για το δικό σας καλόκαιρι.

Winfried Georg Sebald ~ Δακτύλιοι του Κρόνου

Υπάρχει μια φρικιαστική (για όσους αγαπούν το καλοκαίρι) αλλά ομολογουμένως αρκετά περιγραφική λέξη: το αποκαλόκαιρο. Η λέξη αυτή είναι που περιγράφει μια μελαγχολική συνθήκη αναμονής, αφορά κυρίως τα τέλη Αυγούστου και τις αρχές του Σεπτεμβρίου. Ο ήλιος δεν έχει την εξουσία που είχε πάνω σου τον Ιούλιο και στις αρχές του Αυγούστου. Τα πρώτα αεράκια αρχίζουν να μπαίνουν. Η μέρα μικραίνει. Το φως και οι καιρικές συνθήκες είναι όπως ήταν και στις αρχές του Ιουνίου.

Σε αυτό το απόκοσμο σκηνικό είναι στημένο το βιβλίο του W.G. Sebald. Στις μεταβατικές στιγμές του καλοκαιριού. Ο αφηγητής κάνει μια διάβαση στις αραιοκατοικημένες περιοχές στα ανατολικά της Βρετανίας ανακαλύπτοντας μνήμες περιοχών παρατημένων από τους ανθρώπους αλλά όχι από τον χρόνο που είναι εκεί για να δώσει το στίγμα του. Ό,τι πρέπει για το κλείσιμο των διακοπών. Υπάρχουν εξάλλου στιγμές που το καλοκαίρι μπορεί να γίνει η πιο μελαγχολική εποχή του χρόνου.

“Ίσως οι καταχωνιασμένες μνήμες να είναι εκείνες που έρχονται να προσδώσουν στα όνειρα την αλλόκοτη αίσθηση του υπερπραγματικού. Κάλλιστα όμως μπορεί να είναι και κάτι άλλο, κάτι νεφελώδες, σαν να κοιτάζουμε μέσα από ένα μυστηριώδες πέπλο και, κατά παράδοξο τρόπο, τα πάντα να δείχνουν πολύ πιο ξεκάθαρα όταν ονειρευόμαστε”.

Juan Rulfo ~  Πέδρο Παράμο

Οκ, τι να πω γι’αυτό το διαμάντι; Το είχα βρει ως ένα από τα αγαπημένα βιβλία του Γκάμπριελ Γκαρσία Μαρκέζ. Έχω μια εντύπωση ότι το είχε πετύχει τυχαία ενώ περίμενε έναν οδοντίατρο και το είχε ονομάσει το σπουδαιότερο πράγμα που διάβασε ποτέ.. Λίγες μέρες μετά ήρθε και μου το πρότεινε ένας φίλος στο Πανεπιστήμιο, φανερότατα ενθουσιασμένος για όσα είχε διαβάσει το αμέσως προηγούμενο βράδυ. Νομίζω πήγα σε βιβλιοπωλείο να το αγοράσω εκείνο ακριβώς το μεσημέρι. Το βιβλίο ουσιαστικά αφορά την περιδιάβαση του Χουάν Πρεσιάδο (ως άλλου Τηλέμαχου) στην Κομάλα, μια πόλη φαντασμάτων στην οποία τύραννος ήταν ο νεκρός πατέρας του. Αλλά πραγματικά τι σημασία έχει η πλοκή σε ένα τέτοιο βιβλίο;

Θυμάμαι ότι ήταν ένα βράδυ Ιουλίου που είχα μείνει σπίτι. Άνοιξα το βιβλίο και κυριολεκτικά βυθίστηκα και είναι από τις φορές εκείνες που το ‘βυθίζομαι’ δεν είναι ένα απλό κλισέ της βιβλιοκριτικής. Παίζει να μη σήκωσα κεφάλι καθόλη τη διάρκεια της ανάγνωσης. Έχασα την ώρα, το μέρος. Όταν τελείωσα την ανάγνωση των 144 σελίδων ήταν ξέρετε η σαν να χρειάστηκαν καποια δευτερόλεπτα φάση για να βουτήξω από έναν κόσμο της Κομάλα στον άλλο, τον κόσμο των ζωντανών.

Γιατί καλοκαίρι; Μέσα στο βιβλίο η Κομάλα δεν είναι η σκοτεινή χώρα. Είναι ζεστή, αποπνικτική. Είναι δηλαδή σαν ένα μεσημέρι του Ιουλίου με καύσωνα στην Αθήνα. Και όσα αυτός φέρνει στο κεφάλι σου. Γιατί, εδώ που τα λέμε, αν είναι να δεις κάτι μεταφυσικό κάποτε μπροστά σου, είναι πολύ πιθανό να το δεις κάτω από τη θολούρα του καυτού ήλιου.

Roberto Bolano ~ 2666

ΟΚ. Μου πήρε κάμποσο. Τι σας λέω τώρα; Μιλάμε για ένα βιβλίο των 1100 σελίδων. Το ταξίδεψα μέχρι να το τελειώσω. Το αγόρασα στα Χανία, το πήγα στην Άνδρο και στη Σκύρο και το τελείωσα στην Αθήνα. Ο Μπολάνιο είναι αναμφισβήτα από τους κορυφαίους συγγραφείς που έχω διαβάσει ποτέ μου και αυτό, κάθε χρόνο που περνάει, αναγνωρίζεται και περισσότερο. Το ‘2666’ δεν ξέρω αν είναι το magnum opus του αλλά η αλήθεια είναι ότι αν πρέπει να διαβάσεις ένα βιβλίο του, καλύτερα θα ήταν να είναι αυτό.

Δύσκολο βιβλίο. Κάποιες φορές σοκαριστικό βιβλίο. Σε κάθε του σελίδα όμως υπέροχο βιβλίο. Η αναγνωστική εμπειρία που σου προσφέρει το 2666 είναι πραγματικά μοναδική. Πότε άλλοτε θα βρεις χρόνο να το πιάσεις;

Marc Twain ~ Περιπέτειες του Χακ Φιν

Ξέρετε αυτό το πράγμα που λένε ότι υπάρχουν κάποια βιβλία που πρέπει να τα διαβάσεις μέχρι κάποια ηλικία. E διαβάζοντας τις ‘Ιστορίες του Χακ Φιν’ κατάλαβα ότι όλα αυτά είναι αηδίες. Τουλάχιστον ως προς το συγκεκριμένο βιβλίο. Ίσως να ήταν και που το διάβασα λίγο πριν τις καλοκαιρινές διακοπές μου έχοντας ούτως ή άλλως αυτή την προσμονή για περιπέτεια.

Μια ιστορία όπως αυτή του Χακ Φιν δεν θα είναι ποτε φτιαγμένη για να διαβαστεί από μια συγκεκριμένη ηλικία.

Ηenry Miller ~ Ο Τροπικός του Καρκίνου

Το καλοκαίρι για όσους μείνουν στην πόλη είναι παράξενο. Είναι πολύ πιο παράξενο από το καλοκαίρι στην επαρχία και είναι παράξενο γιατί βλέπεις άδεια την πόλη. Είναι σαν να βλέπεις το κουφάρι ενός πολιτισμού μέσα στον οποίο ζεις και αναπνέεις όλες τις υπόλοιπες εβδομάδες του χρόνου, σαν να τον βλέπεις πεθαμένο μπροστά σου. Καμιά φορά ίσως να σε πιάνει και μια ανησυχία μήπως πράγματι αυτό ήταν το τέλος.

Περίπου αυτό είναι και το πλαίσιο μέσα στο οποίο κινείται ο Henry Miller. Ένας πολιτισμός σε αποσύνθεση, ένας πολιτισμός που τον βλέπει ο αφηγητής, κινείται μέσα του, τον ζει. Ο ‘Τροπικός του Καρκίνου’ δεν ξέρω αν ταιριάζει ακριβώς ως βιβλίο για να το πάρεις μαζί σου στην παραλία. Είναι όμως σίγουρα ένα βιβλίο που θα απολαύσεις αμέσως μετά τη μεθυσμένη βόλτα σου στην άδεια αυγουστιάτικη Αθήνα.

 Jaume Cabré ~  Confiteor

Το καλοκαίρι του 2018 μου το συνδύασα με μια γρίπη που κρατούσε 7 μέρες, έπεσε, πήγα στους Maiden, ξανανέβηκε. Και όταν είσαι άρρωστος η ρουτίνα γίνεται σχεδόν με ακρίβεια λεπτών. Ε αυτή η ρουτίνα ομόρφαινε λίγο όταν πήγαινα στον κήπο ξάπλωνα και έπιανα το Confiteor.

Το σίγουρο είναι ότι ο Zάουμε Καμπρέ είναι από τους σημαντικότερους Ευρωπαίους συγγραφείς της εποχής μας. Στη βάση του ‘Confiteor’ είναι το κακό ενταγμένο μέσα στη θρησκευτική του ανάγνωση.  Για τον πιστό η κλασική ερώτηση “αφού ο Θεός είναι Πανάγαθος και Παντοδύναμος, γιατί έγινε το Ολοκαύτωμα (στη θέση του απόλυτου Κακού);”. Για τον άθεο, “πού θα αναζητήσουμε τώρα το Κακό, αφού συμφωνήσαμε ότι δεν υπάρχει διάβολος;”. Όλα αυτό μέσα από την ιστορία ενός βιολιού ανεκτίμητης αξίας που έφτασε κάποτε στο χέρια του βασικού ήρωα του βιβλίου. Αν και στην πραγματικότητα, βασικός ήρωας είναι το βιολί.

 «Όταν τέλειωσε με την τελευταία του ασθενή, ο δόκτωρ Μυς σήκωσε για πρώτη φορά το κεφάλι και τον κοίταξε, λες και ήταν το πιο φυσικό πράγμα στον κόσμο.

“Θέλετε να σας εξετάσω;”

“Θέλω να εξομολογηθώ” »

Kαι εδώ που τα λέμε ποια εποχή οδηγεί σε εξομολογήσεις περισσότερο από το καλοκαίρι.

Gabriel Garcia Marquez ~ 100 Χρόνια Μοναξιά

Ντάξει. Με αυτό το βιβλίο ξεκίνησε όλο αυτό η εσωτερίκευση των αναγνωστικών εμπειριών του καλοκαιριού για μένα. Πρόκειται για το πιο ενδεικτικό βιβλίο του λεγόμενου μαγικού ρεαλισμού, δηλαδή μιας ρεαλιστικής γραφής που μπλέκεται με το αλλόκοτο: χωριά παθαίνουν αμνησία, νεκροί ανασταίνονται, χαρακτήρες μετρούν αιώνες ζωής. Όλα αυτα όμως μέσα σε ένα σκηνικό κανονικό. Σαν να συνέβαιναν σε οποιοδήποτε χωριό  της Κολομβίας.

  (AP Photo/Eduardo Verdugo, File)

Όπως και με την περίπτωση του Πέδρο Παράμο πιστεύω ότι αυτή η βαριά ατμόσφαιρα που έχει ο ελληνικός καύσωνας είναι ο,τι πιο κατάλληλο για να σε βάλει μέσα στο αλλόκοτο του μαγικού ρεαλισμού. Γιατί ατμοσφαιρικό δεν είναι μόνο ένα νυχτερινό δυτικοευρωπαϊκό δάσος. Ατμοσφαιρικό και απόκοσμο μπορεί να είναι και ένα από τα δεκάδες μέρη της ελληνικής επαρχίας. Αυτά με τα ξερά χόρτα, τις ελιές ή τα καλάμια, όταν τα χτυπάει ο καλοκαιρινός ήλιος.

“Στο Μακόντο, χώρο ξεχασμένο ακόμα και από τα πουλία, εκεί όπου η στάχτη και η ζέστη είχαν γίνει τόσο ισχυρά, ώστε ήταν αδύνατο να αναπνεύσεις […] σε ένα σπίτι όπου ήταν αδύνατο να κοιμηθείς από τον ήχο των κόκκινων μυρμηγκιών, ο Αουρελιάνο και η Αμαράντα Ούρσουλα ήταν τα μόνο δύο ευτυχισμένα πλάσματα, και τα πιο χαρούμενα σε ολόκληρη τη Γη”.

Thomas Pynchon ~ Έμφυτο Ελάττωμα

Αυτό είναι το λιγότερο πιντσονικό βιβλίο του Pynchon. Και γι’αυτό μας βολεύει στη συγκεκριμένη περίπτωση. Υπάρχει μια κεντρική πλοκή και μια σταθερά δομημένη αφήγηση, δοσμένοι στο πιάτο χαρακτήρες και πλαισιωμένοι εγκιβωτισμοί. Αυτά τα χαρακτηριστικά μπορεί να αφαιρούν πράγματα από το τι είναι η αναγνωστική απόλαυση της πυντσονικής γραφής αλλά προσθέτουν μια ανάλαφρη διάσταση. Ο Pynchon σε χαλαρώνει από τον πονοκέφαλο που σου πρόσφερε σε οποιοδήποτε από τα υπόλοιπα βιβλία του. Είναι καλοκαίρι και το δικαιούσαι.

Το συγκεκριμένο βιβλίο μπορεί να το θυμάσαι και από την ομώνυμη -μέτρια μάλλον- ταινία που έβγαλε to 2014 o Paul Thomas Anderson. Είναι η ιστορία του Ντοκ Σπορτέλο ενός μόνιμα μαστουρωμένου ιδιωτικού ντετέκτιβ στο Λος Άντζελες του 1970. Και εκτός από το Λος Άντζελες έχει σέρφερ, παραλίες, πόρνες, ψυχεδέλεια. Τα πάντα δοσμένα με τον πιο καβλάντικο τρόπο που μπορείς να βρεις εκεί έξω. Δεν είναι αριστούργημα όπως το ‘Ουράνιο Τόξο της βαρύτητας’ ή το ‘V’ αλλά είναι πραγματικά και ασταμάτητα διασκεδαστικό.

Jonathan Coe ~ Το Σπίτι του Ύπνου

Πρόκειται για το δεύτερο μυθιστόρημα του Kόου που μεταφράζεται στα ελληνικά. Στη βάση του βιβλίου είναι μια κλινική φτιαγμένη για ανθρώπους με διαταραχή ύπνου. Όλο το βιβλίο αποπνέει μια πανέμορφη βρετανίλα. Αρκετά ψυχρό, πολύ δηκτικό, ακόμα πιο πολυ ευκολοδιάβαστο. Το διάβαζα επιστρέφοντας από τη Ναύπακτο. Ίσως είναι το μόνο βιβλίο που κατάφερα να ολοκληρώσω από την αρχή μέχρι το τέλος του μέσα σε διακοπές. Μπορεί και όχι. Δεν θυμάμαι.

Ο Coe καταπιάνεται εδώ με το μυστήριο του ύπνου και τον απόλυτο τρόμο της αϋπνίας αντιμετωπίζοντάς τα ως θεμελιώδη υπαρξιακά ζητήματα του ανθρώπου. Πόσο διακοπές θυμίζει όλο αυτό; Πολύ ή καθόλου. Εξαρτάται από το καλοκαίρι σου.

(Κεντρική Φωτογραφία: AP Photo/Pat Wellenbach)